حکم حجر چیست

در خصوص این پرسش که حکم حجر چیست باید گفت که حکمی است که از طرف دادگاه خانواده به منظور محدود کردن اختیارات مالی محجورین صادر می شود که از پس صدور این حکم، امور آن ها توسط ولی یا قیم آن ها اداره شود. نحوه دریافت آن بدین صورت است شخص باید دادخواستی را به خواسته صدور حکم حجر تنظیم کرده و مدارکی مانند گواهی پزشک قانونی را ضم دادخواست کند.

بر اساس ماده 190 قانون مدنی ایران، یکی از مهم ترین شرایط صحت معاملات، داشتن اهلیت برای انجام دادن معامله است و منظور از اهلیت داشتن، آن است که افراد، بتوانند حقوق قانونی خود را استیفا نمایند. به عبارت دیگر شخصی که اهلیت استیفا ندارد، در حق خودش نمی تواند تصرفی کند و مطابق قانون محجور شناخته می شوند.

برای این که بتوان اختیارات مالی افراد محجور را محدود کرد می بایست از طرف دادگاه حکم محجوریت صادر شود. برای  دریافت این حکم، لازم است که شرایطی وجود داشته باشد و شخص فرایندی را طی نماید. به همین دلیل؛ پرداختن به جزئیات حکم حجر امری ضروری به نظر می رسد.

از این رو، در ادامه مقاله حاضر، قصد داریم، پس از پاسخ پرداختن به این موضوع که حکم حجر چیست و شرایط و قوانین آن چه می باشد؛ به نحوه دریافت این حکم بپردازیم. سپس در خصوص سوالات پزشک قانونی برای حکم صحبت خواهیم کرد و در انتها به نمونه دادخواست حکم حجر از دادستان و اثبات حجر بعد از فوت، ابطال آن و معاملات محجور قبل از صدور حکم حجر می پردازیم. جهت کسب اطلاعات بیشتر در این خصوص، با ما همراه باشید.

حکم حجر چیست

در پاسخ به این سوال که حکم حجر چیست لازم است که نخست توضیح داده شود که حجر به چه معنا می باشد. حجر در لغت به معنای منع و بازداشتن است و در اصلاح حقوقی به معنای عدم اهلیت استیفا می باشد. در واقع ارکان اهلیت استیفا شامل بلوغ، رشد و عقل است و کسی که صغیر، سفیه یا مجنون باشد طبق قانون محجور محسوب می شود.

ماده 1207 قانون مدنی بیان می کند:« اشخاص ذیل محجور و از تصرف در اموال و حقوق مالی خود ممنوع هستند: 1.صغار. 2. اشخاص غیر رشید 3.مجانین.» . بنابراین اشخاص محجور از تصرف در اموال و حقوق مالی خود ممنوع هستند. در واقع وضعیت معاملات و امور مالی اشخاص محجور بدین صورت است که معاملات مجنون و صغیر غیر ممیز همواره باطل و معاملات صغیر ممیز و سفیه در امور مالی حسب مورد صحیح، غیر نافذ یا باطل است اما سفیه در امور غیر مالی همواره اعمالش نافذ و صحیح است.  

حال با توجه به توضیحات فوق در خصوص این پرسش که حکم حجر چیست می توان گفت که دادگاه خانواده به منظور حمایت از محجورین و حفاظت از حقوق آن ها حکمی را تحت عنوان، حکم حجر صادر می کند تا از دخالت در امور خود به ویژه امور مالی ممنوع شده و از آن پس امور آن ها توسط ولی یا قیم ایشان اداره شود. همچنین در این حکم، نوع حجر و تاریخ شروع آن، قید می شود.

شرایط و قوانین صدور حکم حجر

برای دریافت حکم حجر، دادگاه باید شرایطی را در مورد شخص احراز کند و اگر این شرایط وجود نداشته باشد دادگاه حکم محجوریت را صادر نمی کند. بنابراین اطلاع از شرایط و قوانین دریافت حکم حجر ضروری است که در این بخش مفصل توضیحاتی در این خصوص ارائه می گردد.

همانطور که در بخش قبلی نیز گفته شد صغیر، مجنون و سفیه محجور محسوب می شوند. صغیر یعنی کسی که به سن بلوغ شرعی نرسیده است (در دختران سن بلوغ 9 سال و در پسران 15 سال می باشد) و به دو دسته صغیر ممیز و غیر ممیز تقسیم می شوند. منظور از صغیر ممیز این است که می تواند خوب و بد خود را تشخیص دهد در حالی که صغیر غیر ممیز شخص نابالغی است که دارای قوه درک و تمیز نیست و سود و زیان خود را تشخیص نمی دهد. همچنین رویه قضایی هفت سالگی را سن تمیز می داند. 

از طرف دیگر سفیه کسی است که قدرت تشخیص ارزش اقتصادی اشیا را ندارد و تصرفات او در اموال و حقوق مالی خود عقلانی نمی باشد. همچنین رویه قضایی سن 18 سال تمام شمسی را اماره رشد می داند. علاوه بر این جنون هم به دو حالت ادواری و دائمی تقسیم می شود جنون ادواری یعنی شخص گاهی در حال جنون و گاهی در حالت افاقه به سر می برد. منظور از جنون دائمی هم این است که فرد همیشه در حال دیوانگی است. همچنین ورشکسته نیز برای دخالت در امور مالی خود محجور محسوب می شود . 

نحوه دریافت حکم حجر

 دریافت حکم مستلزم مراحلی است که اطلاع از فرایند آن ضروری می باشد. حال در این میان، ممکن است که برخی افراد با  فرآیند دریافت حکم حجر آشنایی نداشته باشند؛ به همین دلیل، در این قسمت، نحوه دریافت حکم حجر، به طور کامل توضیح داده شده است که به شرح زیر می باشد:

برای دریافت حکم حجر در ابتدا لازم است که شخص دادخواستی به طرفیت دادستان و فرد محجور طرح کند و آن را به دفاتر خدمات قضایی تحویل دهد. در قسمت شرح دادخواست حتما باید این مورد قید شده باشد که خواستار سرپرستی و یا قیم بودن خود را نیز می باشد.

همچنین شخص می تواند در دادخواست خود به تحقیق محلی، جلب نظر پزشک قانونی و در صورت لزوم استماع شهات شهود استناد کند. البته قضات دادگاه می توانند بر خلاف نظریه پزشکی قانونی عمل کنند ولی باید به طور یقینی و با بیان استدلال علمی و تخصصی، این امر را اعلام کنند. لازم به ذکر است که در دعاوی به خواسته اثبات حجر، اصل بر سلامت روحی و روانی افراد است و کسی که خلاف این امر را ادعا می کند باید دلیل ارائه بدهد و آن را ثابت کند.

توجه به این نکته ضروری است از آن جایی که حجر از تاریخ شروع علت آن اثرگذار است، تاریخ شروع آن در حکم می بایست به طور دقیق تعیین و معلوم گردد. در واقع اگر دادگاه در حکم خود، ابتدای تاریخ حجر را معلوم نکند، چنین حکمی مخدوش بوده و نقض خواهد شد.

سپس دادگاه با توجه به محتویات پرونده، حکم مقتضی را صادر می کند و پس از صدور حکم حجر آثاری بر محجور مترتب می شود که شامل ممنوعیت و عدم استقلال در اداره امور اموال و تعیین قیم برای وی می باشد. همچنین فروش اموال محجور و تصرف در آن به تصمیم قیم و با اجازه دادستان صورت خواهد گرفت.

سوالات پزشک قانونی برای حکم محجوریت

برای صدور حکم محجوریت، شخص محجور به پزشکی قانونی، ارجاع داده خواهد شد. پزشکی قانونی برای این که محجوریت وی را احراز کند یکسری پرسش هایی را مطرح می کند. به جهت آشنایی کاربران این بخش از مقاله به بیان نمونه سوالات پزشک قانونی برای حکم محجوریت پرداخته شده است.

1اگر یک میلیارد تومان داشته باشید با آن چکار می کنید؟

2قیمت سکه تمام بهار آزادی و قیمت دلار چقدر است ؟

3اگر مقداری پول پیدا کنید با آن چه کار می کنید؟

4تورم از نظر شما به چه معناست؟ چه ضرر یا سودی برای کشور دارد؟

5در چه صورت به پدر یا مادر و یا دیگران قرض می دهید ؟

6اگر فردی به شما حق انتخاب دهد که مقداری پول به شما هدیه دهد و نوع آن را خودتان انتخاب کنید آیا دلار انتخاب می کنید یا ریال؟

7چناچه فرضا همسر شما بگوید که خانه را به نام من بزن آیا این کار را می کنید ؟

8پایتخت ایران کجاست؟ چرا تهران پایتخت ایران است؟

9بنظر شما داشتن یه ماشین فوق العاده گرون برای شما سرمایه محسوب می شود یا بدهی؟

البته باید توجه شود که سوالات فوق به این دلیل پرسیده می شود که وضعیت ذهنی، رشد فکری و عقلی طرف مقابل بررسی شود. همچنین این سوالات بسته به شخص مورد نظر در پرونده، ممکن است متفاوت باشد در نتیجه نمی توان انتظار داشت که از کلیه اشخاص سوالات یکسانی پرسیده شود.

نمونه دادخواست حکم حجر از دادستان

اشخاصی که قصد دریافت حکم حجر را دارند باید به طرفیت دادستان دعوا طرح نمایند. به جهت آشنایی و دسترسی راحت تر کاربران در قسمت زیر نمونه دادخواست حکم حجر از دادستان بارگذاری شده است و با استفاده از این فایل، می توان از نحوه تنظیم این دادخواست آگاه شد.  

لازم به ذکر است که طبق بند ۱۲ ماده ۴ قانون حمایت خانواده امور مربوط به محجوران، تعیین امین بر اموال آنان، تعیین ناظر، صدور حکم رشد یا حکم رفع حجر و تمامی موارد پیرامون این موضوع، در صلاحیت دادگاه خانواده خواهد بود در نتیجه حکم حجر باید از مرجع صالح صادر گردد.

نمونه رای اثبات حجر بعد از فوت

فوت کسی که دادخواست حجر او شده، مانع رسیدگی دادگاه نمی شود، زیرا آثاری که بر حجر مترتب است با فوت محجور از بین نمی رود و دعوا به طرفيت وراث ادامه می یابد. در این خصوص نمونه رای اثبات حجر بعد از فوت در قسمت زیر بارگذاری شده است که علاقمندان برای مطالعه می توانند به این فایل مراجعه کنند.

بنابراین ورثه با دریافت حکم حجر می توانند معاملاتی را که متوفی در زمان حیات انجام داده است را باطل کنند. همچنین توجه به این نکته ضروری است که دعوای حجر متوفی، فقط بین وراث متوفی قابلیت طرح و رسیدگی را دارد بنابراین ضرورتی به طرح دعوی علیه دادستان نیست.

ابطال حکم حجر

در بخش های قبلی گفته شد برای این که بتوان حکم حجر را دریافت کرد چه ضوابط و شرایطی باید وجود داشته باشد. حال پرسش اساسی این است که آیا می توان حکم حجر را ابطال کرد ؟ به  دلیل اهمیت این موضوع این بخش از مقاله به بیان ابطال حکم حجر اختصاص پیدا کرده است.

در برخی از افراد محجوریت یک حالت دائمی نیست و بنابر دلایلی می تواند که برطرف شود. به عنوان مثال شخصی که به سن بلوغ می رسد از حالت حجر خارج می شود. بنابراین این گونه افراد می توانند دادخواستی به امور سرپرستی دادسرای عمومی و انقلاب تقدیم و تقاضای رفع حجر نمایند. پس از صدور ابطال حجر شخص می تواند در اموال و دارایی خود تصرف کند

لازم به ذکر است که دادخواست رفع حجر از امور مربوط به قیمومت نیست و رسیدگی به آن در صلاحیت دادگاه محل اقامت قیم است نه محل اقامت محجور؛ چرا که بعد از صدور حکم حجر و تعیین قیم برای محجور، اقامتگاه وی، همان اقامتگاه قیم خواهد بود. 

معاملات محجور قبل از صدور حکم حجر

در بخش های قبلی پیرامون حکم حجر توضیحاتی ارائه گردید و بیان شد که بعد از صدور حکم حجر، محجور دیگر نمی تواند در اموال خود تصرف کند . حال ممکن است که برای برخی از اشخاص این سوال مطرح شود که وضعیت معاملات محجورین قبل از صدور حکم حجر چیست که پاسخ آن به شرح زیر می باشد:

همانطور که گفته شد یکی از آثار حکم حجر این است که شخص برخی از معاملات مالی را به تنهایی نمی تواند انجام دهد و باید ولی یا قیم آن معامله را اجازه دهد تا اثر حقوقی داشته باشد. ولی تا قبل از صدور حکم حجر توسط دادگاه اصل بر این است که تمامی عقود و معاملات این شخص صحیح می باشد.

ماده 223 قانون مدنی در این خصوص بیان می کند:« هر معامله که واقع شده باشد محمول بر صحت است مگر اینکه فساد آن معلوم شود.» بنابراین به دلیل این که محجوریت شخص در دادگاه هنوز به اثبات نرسیده است، اصل صحت اقتضا می کند که قرارداد به گونه ای تفسیر شود که منتهی به صحت شود. البته، گاهی ممکن است که تاریخ شروع حجر، زودتر از زمان صدور حکم حجر تعیین شده باشد که در این صورت ، کلیه معاملات انجام شده، از تاریخ شروع حجر، بسته به مورد ، باطل یا غیر نافذ خواهد بود .

برای دریافت اطلاعات بیشتر در مورد شرایط و قوانین دریافت حکم حجر در کانال تلگرام موضوعات حقوقی عضو شوید. کارشناسان مرکز مشاوره دینا نیز آماده اند تا با ارائه خدمات مشاوره حقوقی تلفنی دینا به سوالات شما عزیزان پیرامون شرایط و قوانین دریافت حکم حجر پاسخ دهند.