جرم تحصیل مال نامشروع

جرم تحصیل مال نامشروع یعنی شخصی مالی را از راه غیر قانونی و نامشروع به دست بیاورد و عنصر مادی آن رفتارهایی نظیر خرید و فروش یا سو استفاده از امتیازات خاص و یا توزیع متقلبانه کالا است. همچنین در خصوص حکم قانونی و مجازت این جرم باید گفت که مرتکب افزون بر رد اصل مال به سه ماه تا دو سال حبس و یا جریمه نقدی معادل دو برابر مال به دست آمده محکوم خواهد شد.

قانون مجازات اسلامی انواع جرایم، نسبت به اموال و اشخاص را پیش بینی کرده است. جرائم مالی موجب سلب حقوق مالکانه افراد نسبت به اموال شان شده و بیشتر از آن که به مال دیگران لطمه وارد کند، منجر به زیر پا گذاشتن حق ها و منافع مالی می شود که از جمله آن ها می توان به جرم تحصیل مال از طریق نامشروع اشاره نمود. 

اهمیت بررسی جرم تحصیل مال از طریق نامشروع از این حیث است که بسیاری از افراد به اشتباه تصور می کنند که کلاهبرداری همان تحصیل مال از طریق نامشروع است در حالی که این دو بایکدیگر تفاوت های اساسی دارند. بنابراین لازم است که افراد، از جزئیات این امر، نظیر حکم مجازات جرم تحصیل مال از طریق نامشروع، عناصر تشکیل دهنده و تفاوت آن با کلاهبرداری، اطلاع داشته باشند.

در ادامه مقاله حاضر، قصد داریم، پس از پاسخ به این پرسش که جرم تحصیل مال نامشروع چیست و عناصر تشکیل دهنده آن چه می باشد به حکم قانونی و مجازات این جرم بپردازیم. سپس در خصوص ادله اثبات و دفاع در مقابل تحصیل مال از طریق نامشروع صحبت خواهیم کرد و در انتها، نمونه رای تحصیل مال از طریق نامشروع و رای وحدت رویه در این مورد و تفاوت کلاهبرداری با این جرم را بررسی خواهیم نمود. جهت کسب اطلاعات بیشتر در این خصوص، با ما همراه باشید.

جرم تحصیل مال نامشروع چیست

تحصیل در لغت به معنای کسب کردن، تملک و دستیابی و نامشروع هم به معنای غیر قانونی است. حال در خصوص این پرسش که جرم تحصیل مال نامشروع چیست می توان گفت که اگر شخصی مالی را از راه غیر قانونی و نامشروع به دست بیاورد، مرتکب جرم تحصیل مال نامشروع شده است.

به عبارت دیگر در خصوص تفسیر جرم تحصیل مال نامشروع باید توجه داشت زمانی این جرم اتفاق می افتد که روش به دست آوردن مال غیر قانونی بوده و با هیچ یک از جرائم مالی دیگر نظیر کلاهبرداری، خیانت در امانت، رشوه و. . . منطبق نباشد. به عنوان مثال تحصیل کارت عابر بانک دیگری بدون اجازه و برداشت پول از حساب، مصداق بزه تحصیل مال از طریق نامشروع است.

کارت عابر بانک در مثال فوق ماهیتا یک مال مشروع و قانونی است ولی چون شخص مال را بدون اجازه دیگری به دست آورده و عمل ارتکابی منطبق با هیچ یک از جرائم مالی دیگر نمی باشد لازم است که برای جلوگیری از دست درازی به اموال دیگران، این جرم را تحصیل مال از طریق نامشروع دانست.

عناصر تشکیل دهنده جرم تحصیل مال نامشروع

در تحلیل جرائم به طور معمول دو عنصر مادی و عنصر معنوی و نیز اجزای تشکیل دهنده هر یک از آن ها باید بررسی شود. حال به جهت آشنایی کاربران این بخش از مقاله توضیحات مفصلی در خصوص عناصر تشکیل دهنده جرم تحصیل مال نامشروع ارائه می شود که به شرح زیر است:

عنصر قانونی یعنی رفتار ارتکابی باید به موجب قانون جرم شناخته شده باشد تا قابل مجازات باشد. عمل تحصیل مال نامشروع نیز به موجب ماده 2 قانون تشدید مجازات مرتکبین ارتشا و اختلاس و کلاهبرداری جرم قلمداد شده است. ماده 2 قانون مذکور بیان می کند: « هر کس بنحوی از انحاء امتیازاتی را که به اشخاص خاص به جهت داشتن شرایط مخصوص تفویض می‌گردد نظیر جواز صادرات و واردات و آنچه عرفاً موافقت اصولی گفته می‌شود در معرض خرید و فروش قرار دهد یا از آن سوء استفاده نماید یا در توزیع کالاهائی که مقرر بوده طبق ضوابطی توزیع نماید مرتکب تقلب شود یا به‌طور کلی مالی یا وجهی تحصیل کند که طریق تحصیل آن فاقد مشروعیت قانونی بوده‌است مجرم محسوب و علاوه بر رد اصل مال به مجازات سه ماه تا دو سال حبس یا جریمه نقدی معادل دو برابر مال بدست آمده محکوم خواهد خواهد شد.» بنابراین تحصیل مال نامشروع زمانی است که عمل ارتکابی با هیچ از جرائم مالی دیگر مطابقت نداشته باشد. 

در خصوص عنصر مادی هم باید گفت که به موجب ماده 2 قانون تشدید مجازات مرتکبین ارتشا و اختلاس عنصر مادی این جرم این است که شخص مال یا وجهی را به دست بیاورد که شیوه به دست آوردن آن غیر قانونی باشد. در ماده 2 قانون فوق به طور تمثیلی به چند رفتار مجرمانه برای جرم تحصیل مال نامشروع اشاره شده است که اولین رفتار مربوط به خرید و فروش امتیازات خاص می باشد و بدین معنا است که شخصی امتیازی که به صورت قانونی به او واگذار شده را مورد خرید و فروش قرار دهد. به عنوان مثال اگر کسی جواز تاسیس داروخانه رو به صورت قانونی دریافت کند و سپس آن را برای فروش به دیگری عرضه کند، مرتکب این رفتار مجرمانه شده است. نمونه دیگر از رفتار های مجرمانه این جرم سو استفاده از از امتیازات خاص و تقلب در توزیع کالا می باشد.

یکی دیگر از عناصر تشکیل دهنده جرم تحصیل مال نامشروع این است که مرتکب باید سونیت عام و خاص داشته باشد. به عبارت دیگر مرتکب باید بداند که این عمل جرم است و به عمد آن را انجام دهد اما قصد خاص زمانی محقق می شود که شخص یکی از رفتارهای مربوط به تحصیل مال نامشروع را عالمانه و عامدانه انجام دهد.

حکم قانونی و مجازات جرم تحصیل مال از طریق نامشروع

همانطور که پیش تر بیان شد یکی از جرم های تعیین شده در قانون مجازات اسلامی، جرم تحصیل مال از طریق نامشروع می باشد. در این میان، ممکن است که برای برخی از افراد این سوال مطرح شود که حکم قانونی و مجازات جرم تحصیل مال از طریق نامشروع چیست که پاسخ آن به شرح زیر است:

در ارتباط با حکم مجازات جرم تحصیل مال از طریق نامشروع، باید به این مطلب توجه نمود که مرتکب افزون بر رد اصل مال به سه ماه تا دو سال حبس و یا جریمه نقدی معادل دو برابر مال به دست آمده محکوم خواهد شد. البته انتخاب هر یک از مجازات ها به جز رد مال بسته به نظر قاضی است. به عبارت دیگر شخص به هرحال به رد مال محکوم می شود ولی در تعیین سایر مجازات ها مانند حبس یا جزای نقدی قاضی اختیار دارد و صرفاً یکی از دو مجازات حبس یا جزای نقدی را می تواند انتخاب کند.

لازم به ذکر است که در بزه تحصیل مال از طریق نامشروع، در صورت وجود جهات تخفیف، دادگاه می تواند مجازات حبس را به جزای نقدی تبدیل نماید. از طرف دیگر جرم تحصیل مال نامشروع هیچ وقت با سایر جرائم مانند کلاهبرداری، سرقت، خیانت در امانت تعدد جرم را تشکیل نمی دهد زیرا زمانی این جرم محقق می شود که عمل مرتکب با سایر جرائم مالی مطابقت نداشته باشد.

ادله اثبات جرم تحصیل مال از طریق نامشروع

اشخاصی که قصد اقامه دعوا در خصوص جرم تحصیل مال از طریق نامشروع دارند باید ادله و مدارکی را برای اثبات این جرم تهیه کنند. حال ممکن است که برخی از اشخاص با مدارک مورد نیاز برای اثبات این جرم آشنایی نداشته باشند که به همین خاطر در این بخش از مقاله ادله اثبات جرم تحصیل مال از طریق نامشروع مورد بررسی قرار می گیرد.

در ابتدا باید گفت که نحوه شکایت از تحصیل مال از طریق نامشروع بدین صورت است که شخص باید شکوائیه را خطاب به دادسرای عمومی و انقلاب محل وقوع جرم تنظیم کرده و دلایل و ادله خود را ضمیمه آن کند. ادله و دلایل مختلفی وجود دارد که می توان از طریق آن وقوع  جرم تحصیل مال از طریق نامشروع را ثابت کرد.

اولین ادله شهادت شهود است که به موجب ماده 199 قانون مجازات اسلامی نصاب شهادت در کلیه جرایم، 2 شاهد مرد است. بنابراین برای اثبات جرم تحصیل مال از طریق نامشروع  2 شاهد مرد باید در محضر دادگاه حاضر شده و شهادت خود را اقامه کنند .

مورد دیگر که می توان برای اثبات جرم تحصیل مال نامشروع به آن استناد کرد، اقرار است یعنی شخص مرتکب اعتراف کند که این جرم را انجام داده است. از حیث ارزش اثباتی، اقرار در دادگاه بر سایر ادله ها اولویت دارد و برترین دلیل برای اثبات این جرم محسوب می شود. ادله بعدی مربوط به علم قاضی می شود در واقع قاضی با توجه به محتویات پرونده و بررسی اوراق می تواند وقوع جرم را احراز کرده و بزه تحصیل مال از طریق نامشروع را به متهم نسبت دهد.  

دفاع در مقابل تحصیل مال از طریق نامشروع

گاهی اوقات، فردی از شخص دیگر در خصوص تحصیل مال از طریق نامشروع شکایت نموده، اما متهم؛ اتهام وارده را قبول ندارد. در چنین مواردی، متهم برای دفاع و رفع اتهام از خود اقدام می کند. حال به جهت آشنایی کاربران در این بخش از مقاله موضوع دفاع در مقابل تحصیل مال از طریق نامشروع مورد بررسی قرار می گیرد.

شخص برای دفاع از اتهام انتسابی و اثبات بی گناهی خود می تواند ظرف مهلت مقرر برای دادگاه لایحه ارسال کند. باید توجه داشت که لایحه را باید به گونه ای تنظیم کند که رفتار ارتکابی او به هیچ عنوان مشمول عنصر مادی جرم تحصیل مال از طریق نامشروع قرار نگیرد. متهم می تواند برای اثبات ادعای خویش از شهادت شهود بهره گیرد.

همچنین باید ثابت کند که از سونیت عام برخورد دار نبوده و هیچ عمد و اراده ای برای ارتکاب جرم نداشته است. نکته بسیار مهم دیگر این است که باید برای دادگاه ثابت شود که این مال از طریق نامشروع به دست نیامده. در نهایت اگر بی گناهی شخص ثابت شود دادگاه حکم برائت را صادر می کند.

نمونه رای تحصیل مال نامشروع

همانطور که گفته شد اگر شخصی مالی را از راه غیر قانونی به دست بیاورد، مرتکب جرم تحصیل مال نامشروع شده است. حال به جهت آشنایی علاقمندان نمونه رای تحصیل مال نامشروع در قسمت زیر بارگذاری شده است که افراد برای مطالعه می توانند به این فایل مراجعه کنند.  

بنابراین با توجه به نمونه پرونده تحصیل مال نامشروع فوق، چنانچه شخصی با ادعای اختیارات واهی و فریب دیگری وجوهی اخذ نماید ، عمل وی مصداق بزه تحصیل مال از طریق نامشروع است. در رای فوق هم شخص متهم با این ادعا که در وزارت علوم سهمیه داشته وامکان قبولی دررشته پزشکی را فراهم می کند مالی را از طرق غیر قانونی دریافت کرده است.

رای وحدت رویه در مورد تحصیل مال از طریق نامشروع

آرا وحدت رویه، نقش بسیار مهمی در اجرای عدالت دارند. همچنین این آرا در حکم قانون بوده و برای تمام مراجع لازم التباع خواهد بود. حال به دلیل اهمیت این موضوع این بخش از مقاله به بررسی رای وحدت رویه در مورد تحصیل مال از طریق نامشروع اختصاص پیدا کرده است.

بنابراین مطابق با رای وحدت رویه فوق باید گفت که شروع به جرم تحصیل مال از طریق نامشروع قابل مجازات نیست چرا که در قانون مجازات اسلامی هیچ تصریح و اشاره ای به این مورد نشده است و به همین خاطر نباید جرم تلقی نشود مگر اینکه عمل انجام شده به خودی خود جرم باشد.

تفاوت کلاهبرداری و تحصیل مال از طریق نامشروع

بسیاری از افراد به اشتباه تصور می کنند که کلاهبرداری همان تحصیل مال از طریق نامشروع است در حالی که این دو بایکدیگر تفاوت های اساسی دارند. از همین رو به جهت آشنایی کاربران این بخش از مقاله توضیحاتی در خصوص تفاوت کلاهبرداری و تحصیل مال از طریق نامشروع ارائه می گردد.

قبل از بررسی تفاوت کلاهبرداری و تحصیل مال از طریق نامشروع لازم است که به تعریف جرم کلاهبرداری پرداخته شود. کلاهبرداری یکی از جرائم مالی است و به معنای توسل به وسایل متقلبانه برای بردن مال دیگری می باشد. به زبان ساده تر  در این جرم شخص کلاهبردار یکسری مانور متقلبانه انجام می دهد تا طرف مقابل را فریب دهد و به سبب فریب، مالش را در اختیار کلاهبردار قرار می دهد.

جرم تحصیل مال از طریق نامشروع نیز به هر عملی گفته می شود که شخص مال، پول یا امتیازی را از طریق روش غیر قانونی به دست بیاورد . بنابراین تفاوت و وجه تمایز این دو جرم را باید این گونه بیان کرد که در جرم کلاهبرداری باید بردن مال از طریق فریب باشد در حالی که در جرم تحصیل مال از طریق نامشروع حتما لازم نیست که طرف مقابل را فریب داد تا جرم محقق کافی شود و همین که مال از روش غیر قانونی و نامشروع به دست آمده باشد کافی است. به عبارت دیگر تحقق بزه تحصیل مال از طریق نامشروع، مستلزم تفویض امتیاز ازطرف دولت به اشخاص خاص آن هم به جهت شرایط مخصوص می باشد . همچنین لازم است شخص مزبور برخلاف ضوابط قانونی مرتکب تقلب شود و از این طریق، وجهی را تحصیل نماید و یا به طور کلی مالی را از طریق نامشروع و غیرقانونی بدست آورد.

علاوه بر این مجازات کلاهبرداری رد مال و یک تا 7 سال حبس و جزای نقدی معادل مالی که اخذ کرده است، می‌باشد ولی  مجازات تحصیل مال از طریق نامشروع رد مال و سه ماه تا دو سال حبس و یا جریمه نقدی معادل دو برابر مال به دست آمده می باشد.

برای دریافت اطلاعات بیشتر در مورد تحصیل مال نامشروع در کانال تلگرامحقوقی عضو شوید. کارشناسان مرکز مشاوره دینا نیز آماده اند تا با ارائه خدمات مشاوره حقوقی تلفنی دینا به سوالات شما عزیزان پیرامون تحصیل مال نامشروع پاسخ دهند.