رحم اجاره ای

رحم اجاره ای روشی است که در آن اسپرم و تخمک زوجینی که قادر به بارداری نیستند در آزمایشگاه های مخصوص با یکدیگر ترکیب شده و سپس نطفه یا جنین در رحم زن دیگری قرارداده می شود. رحم اجاره ای یک امر قانونی بوده و مانعی برای آن وجود ندارد همچنین در خصوص حکم شرعی آن هم باید گفت که بسیاری از فقها به جواز آن حکم داده اند. 

امروزه با پیشرفت علم پزشکی استفاده از روش های مختلف برای درمان ناباروری رو به افزایش می باشد و یکی از روش هایی نوین برای درمان ناباروی مربوط به رحم جایگزین یا رحم اجاره ای می شود. در واقع رحم اجاره ای برای کسانی که نمی توانند جنین را تا روز تولد در رحم خویش نگه دارند، راهکار مناسبی به نظر می رسد.

برای این که بتوان از طریق رحم اجاره ای صاحب فرزند شد لازم است  که صاحب رحم و زوجین شرایطی داشته باشند. در واقع استفاده از  این روش، مستلزم آشنایی با شرایط و مراحل و انواع رحم اجاره ای است . از این رو، پرداختن به جزئیات رحم اجاره ای نظیر قوانین و حکم شرعی آن اهمیت ویژه ای دارد.

بنابراین در ادامه مقاله حاضر، قصد داریم، پس از پاسخ به این پرسش که رحم اجاره ای یعنی چه و آیا رحم اجاره ای صیغه لازم دارد و  شرایط آن چه می باشد به موضوع قیمت و انواع رحم اجاره ای بپردازیم. سپس در خصوص مراحل، قوانین و حکم شرعی رحم اجاره ای و اجاره رحم زن شوهردار صحبت خواهیم کرد. جهت کسب اطلاعات بیشتر در این خصوص، با ما همراه باشید.

رحم اجاره ای یعنی چه؟

برخی از زوجین به دلایل مختلفی نمی توانند که به صورت طبیعی بچه دار شوند و در این مورد استفاده از رحم اجاره ای، گزینه ای مناسب برای آن ها خواهد بود. حال ممکن است که برای برخی از اشخاص این سوال مطرح شود که رحم اجاره ای یعنی چه؟ و  چه کسانی از رحم اجاره ای استفاده می کنند که پاسخ آن به شرح زیر است:

در پاسخ به این سوال که رحم اجاره ای یعنی چه، می توان گفت که روشی است که در آن اسپرم و تخمک زوجینی که قادر به بارداری نیستند در آزمایشگاه های مخصوص با یکدیگر ترکیب شده و سپس نطفه یا جنین در رحم زن دیگری قرارداده می شود. به عبارت دیگر رحم اجاره ای فرآیندی است که در آن یک زن فرزندی را برای یک زوج نابارور به دنیا می آورد که در این مورد زوجین باید مبلغی را به این زن پرداخت کنند.

استفاده از روش رحم اجاره ای علل مختلفی دارد از جمله این دلایل می توان به مشکلات ناباروری، سابقه سقط مکرر جنین و حاملگی خارج از رحم، خطرناک بودن بارداری برای زن، مشکلات جسمی، سابقه زایمان های زودرس متوالی و بیماری فشارخون و دیابت اشاره نمود.

شرایط رحم اجاره ای

برای رحم اجاره ای زوجین نابارور و صاحب رحم باید شرایطی داشته باشند که اطلاع از این شرایط برای دو طرف ضروری است. بنابراین به جهت آشنایی علاقمندان در این قسمت از مقاله شرایط رحم اجاره ای مورد بررسی قرار می گیرد که به شرح زیر است:

1کاندیدای رحم اجاره ای باید یک زن سالم و ترجیحاً کمتر از 35 سال سن داشته باشد.

2اجاره دادن رحم فقط تا قبل از یائسگی امکان پذیر است.

3یکی دیگر از شرایط رحم اجاره ای این است که صاحب رحم باید سابقه بارداری طبیعی داشته و زایمان او موفق و بدون مشکل باشد.

4زن باید سلامت جسمی داشته باشد و به بیماری های خطرناک از قبیل دیابت یا فشار خون مبتلا نباشد.

5یکی از شرایط مهم برای انتخاب کاندیدای رحم اجاره ای این است که اعتیاد به مواد مخدر و الکل نداشته باشد. 

6سلامت روانی زن و زوجین باید مورد تایید قرار بگیرد.

7اگر کاندیدای رحم اجاره ای شوهر داشته باشد باید رضایت او نیز در این مورد اخذ شود.

8همچنین زوجین پذیرنده جنین باید یک گواهی پزشکی داشته باشند تا نشان دهد امکان بچه دار شدن را ندارند. 

9 علاوه بر این زوجین باید عاقل، رشید و بالغ بوده یعنی به سن قانونی بلوغ رسیده باشد و تابعیت جمهوری اسلامی را داشته باشند.

لازم به ذکر است که بنا به تشخیص پزشک ممکن است که آزمایش هایی از زوجین و کاندیدای رحم اجاره ای گرفته شود تا وضعیت سلامتی آن ها مورد بررسی قرار بگیرد. از جمله این آزمایشات می توان به مواردی مانند آزمایش هپاتیت، ایدز، پاپ اسمیر، بررسی عفونت و زگیل تناسلی و غیره اشاره کرد.

قیمت رحم اجاره ای

اطلاع از قیمت رحم اجاره ای برای کسانی که قصد انجام این روش را برای بارداری دارند بسیار با اهمیت است. به همین خاطر قصد داریم که در این بخش از مقاله به صورت مفصل در خصوص  قیمت و هزینه رحم اجاره ای توضیحاتی ارائه دهیم که به شرح زیر است:

در ایران حدود 3 میلیون و 260 هزار زوج نابارور وجود دارد که این آمار، بالاتر از میانگین جهانی است از همین رو تعداد متقاضیان رحم اجاره ای روز به روز در حال افزایش می باشد که با قیمت های متفاوتی بین اشخاص انجام می گیرد. بنابراین در خصوص رحم اجاره نمی توان یک قیمت ثابتی را بیان کرد و این موضوع بستگی به توافق طرفین دارد.

با این وجود مشاهده می شود که قیمت رحم اجاره ای در تهران حتی به مبلغ 200 تا 400 میلیون تومان هم برای هزینه و دستمزد شخصی که جنین را حمل می کند، می رسد . اما ممکن است که در مواردی به دلایل مختلف از جمله مشکلات مالی طرفین به مبالغ کمتری نیز با یکدیگر توافق کنند.

 آیا رحم اجاره ای صیغه لازم دارد؟

در قسمت های قبلی مقاله؛ به سوال رحم اجاره ای یعنی چه، پاسخ داده و شرایط و قیمت آن را بیان نمودیم. در این قسمت از مقاله قصد داریم تا به توضیح این سوال بپردازیم که آیا رحم اجاره ای صیغه لازم دارد؟

در پاسخ به این پرسش می بایست بیان نمود که در گذشته، افراد معتقد بودند که برای اجاره کردن رحم، مادر جایگزین یا صاحب رحم می بایست صیغه پدر زنتیکی شود، اما در حال حاضر؛ با توجه به نظر کارشناسی برخی حقوقدانان و پزشکی قانونی نیازی به جاری نمودن صیغه میان پدر ژنتیکی و صاحب رحم نمی باشد.

با این که بنابر فتوای بعضی از مراجع تقلید؛ نیازی به خواندن صیغه میان صاحب رحم و پدر نیست، اما به منظور جلوگیری از بروز مشکلات احتمالی، معمولا والدین ژنتیکی و صاحب رحم با یکدیگر قراردادی را منعقد نموده و تعهد محضری می دهند که مفاد و ضوابط تعیین شده میان خود را مورد رعایت قرار دهند.

حکم رحم اجاره ای زن شوهردار

ممکن است که شخص داوطلب و واجد شرایط اجاره دادن رحم، زنی باشد که خود دارای شوهر است. در این میان، ممکن است که این سوال برای برخی متقاضیان مطرح شود که حکم رحم اجاره ای زن شوهردار چیست و آیا چنین امری امکان پذیر می باشد یا خیر؟

در پاسخ به این سوال می توان چنین پاسخ داد که زن شوهر دار در صورت وجود سایر شرایط بیان شده برای رحم اجاره ای (نظیر داشتن سلامت روانی، نرسیدن به سن یائسگی، سلامت جسمی و ...)، می تواند رحم خود را اجاره دهد و در این میان، منعی برای وی وجود نخواهد داشت.

با این حال؛ می بایست به این نکته توجه شود که اگر زن صاحب حرم شوهر داشته باشد؛ می بایست رضایت شوهر وی نیز برای اجاره دادن رحم اخذ شود.

انواع رحم اجاره ای

همانطور که گفته شد یکی از روش های مناسب برای ناباروری، رحم اجاره ای است که انواع مختلفی دارد. بنابراین ضروری است که اشخاص قبل از اقدام به این عمل از انواع رحم اجاره ای مطلع باشند تا با توجه به شرایطی که دارند روش مناسب خود را انتخاب نمایند.

اولین نوع از رحم اجاره ای روش رحم جایگزین سنتی است. در رحم جایگزین سنتی، که گاهی اوقات به آن «جایگزین جزئی»، «جایگزین ژنتیکی» یا «جایگزین مستقیم» نیز گفته می شود، زنی که رحمش را اجاره می دهد، مادر بیولوژیکی نوزادی می باشد.

در واقع جنین، با ترکیب تخمک حامل و اسپرم زوج ایجاد می شود. به عبارت دیگر تخمک‌های خود جانشین از طریق IUI با استفاده از اسپرم والدین سفارش دهنده در یک کلینیک بارور می‌شوند و مادر سفارش دهنده هیچ پیوند ژنتیکی با نوزاد ندارد.  معمولا افراد این روش را کمتر استفاده می کنند زیرا در این روش  صاحب رحم، مادر بیولوژیکی جنین محسوب شده و ممکن است که ایجاد رابطه عاطفی با طفل مشکلات بسیاری را ایجاد کند.

روش بعدی رحم جایگزین بارداری است که در این روش به واسطه مباشرت زن و شوهر نطفه ای ایجاد می شود و از طریق IVF یا ICSI به رحم زن دیگری وارد می شود. بنابراین شخص ثالث صرفا حامل جنین است و از نظر بیولوژیکی اهدا کننده تخمک مادر کودک محسوب می شود که به همین خاطر این روش گزینه محبوب تری برای زوجین می باشد.

مراحل اجاره رحم

در قسمت های گذشته، پیرامون  شرایط، هزینه و انواع رحم اجاره ای توضیحاتی ارائه گردید. حال در این میان ممکن است این سوال در ذهن برخی متقاضیان ایجاد شود که رحم چگونه انجام می گیرد و فرد می بایست در این راستا، چه فرآیندی را طی نماید. از این رو، در ادامه مقاله، به بیان مراحل اجاره رحم پرداخته شده که شامل موارد زیر می باشد:

در مرحله اول زوجین باید با پزشک مشورت کنند که آیا روش رحم اجاره ای برای آن ها مناسب است یا خیر. در واقع  مانند هر تصمیم مهم دیگری، زوج‌ها و افرادی که به رحم اجاره‌ای فکر می‌کنند باید از قوانینی که در این حوزه وجود دارد مطلع باشند و مزایا و معایب آن را در نظر بگیرند.

پس از اطلاع از جوانب مثبت و منفی رحم اجاره ای، زوجین باید ابتدا برای دریافت تخمک اقدام کنند یا خودشان شخصی را به همراه میبرند یا یکی از تخمک های موسسه رو انتخاب می کنند مرحله بعد انتخاب رحم می باشد. قبل از شروع پروسه، زوجین و زن حامل تحت غربالگری پزشکی قرار می گیرند. از طرف دیگر برای رحم اجاره ای لازم است که ارزیابی های روانشناختی نیز بر روی طرفین صورت گرفته و سلامتی روانی آن ها تایید شود. 

در مرحله بعد یک قرارداد باید بین زوجین و مادرجایگزین باید منعقد شود و زن حامل باید تعهد کند که جنین را در رحم خود نگه می دارد و آن را پس از زایمان به والدین او تحویل می دهد. در نهایت پس از موافقت هر دو طرف تخمک از مادر اصلی گرفته می شود و در آزمایشگاه با اسپرم زوج ترکیب می‌شود تا جنین شکل بگیرد. به عبارت دیگر روش IUI روشی است که اسپرم از طریق وسایل مخصوصی به داخل رحم تزریق می شود و لقاح درون رحم شکل می گیرد در حالی که در روش IVF اسپرم و تخمک در آزمایشگاه و خارج از بدن با یکدیگر ترکیب می شوند و سپس در رحم مادرجایگزین کاشته می شود 

قوانین رحم اجاره ای

ایران نیز مانند بسیاری از کشورها، رحم اجاره ای را یکی از  روش های مناسب برای بچه دار شدن و تولید مثل می داند. حال به جهت آشنایی علاقمندان این بخش از مقاله به بیان قوانین رحم اجاره ای اختصاص پیدا کرده است که به شرح زیر می باشد:

در ابتدا باید گفت که متاسفانه در ایران در مورد رحم اجاره ای قانون خاصی وجود ندارد که دقیقا ناظر بر این امر باشد. اما در سال 1382 قانون نحوه اهدای جنین به زوجین نابارور تصویب شد که می توان از مواد و مفاد آن در زمینه رحم اجاره ای استفاده نمود .به عنوان مثال ماده 3 قانون نحوه اهدای جنین به زوجین نابارور بیان می کند:« وظایف و تکالیف زوجین اهداء گیرنده جنین و طفل متولد شده از لحاظ نگهداری و تربیت و نفقه و احترام نظیر وظایف و تکالیف اولاد و پدر و مادر است.» بنابراین از ماده فوق می توان این استنباط را کرد که یکی از وظایف مرد صاحب نطفه این است که نفقه طفل را پرداخت نماید. همچنین به موجب ماده 2 این قانون تقاضای دریافت جنین اهدایی و رحم اجاره ای و تسلیم آن به دادگاه ضروری است و دادگاه نیز در صورت احراز شرایط مجوز دریافت جنین را صادر‌می‌کند.

از طرف دیگر باید به این مسئله توجه داشت که جنین در رحم اجاره ای متعلق به همان زن و مردی است که نطفه او از سلول های جنسی ایشان تشکیل شده  و هیچ ارتباط ژنتیکی میان صاحب رحم و نوزاد متولد شده وجود ندارد. در خصوص اینکه ارث چیست؟ و ارث بری به چه صورت است ؟ لازم به ذکر است از آن جایی که طفل هیچ نسبی با صاحب رحم پیدا نمی کند، ارثی هم از یکدیگر نمی برند زیرا به موجب ماده 861 قانون مدنی یکی از موجبات ارث، نسب است . بنابراین طفل فقط با همان زن و مرد صاحب نطفه رابطه توارث برقرار می کند.

همچنین در بخش های قبلی گفته شد که باید بین صاحب رحم و زوجین یک قرارداد ایجاد شود. ماهیت این قرارداد از لحاظ حقوقی یک قرارداد خصوصی است و ماده 10 قانون مدنی در این مورد بیان می کند:« قراردادهای خصوصی نسبت به کسانی که آن را منعقد نموده اند در صورتی که مخالف صریح قانون نباشد، نافذ است.» بنابراین قرارداد در مورد رحم اجاره ای به استناد ماده فوق معتبر بوده و خدشه ای به آن وارد نیست. نکته دیگر این است که صاحب رحم به جز دریافت مبلغ ذکر شده در قرارداد هیچ حق و حقوق دیگری ندارد و موظف است که بعد از به دنیا آمدن  آن بچه را به زوجین تحویل بدهد.

حکم شرعی رحم اجاره ای

در بخش قبلی پیرامون قوانین رحم اجاره ای توضیحاتی ارائه گردید و بیان شد که در قانون ایران این عمل غیر قانونی نمی باشد. از طرف دیگر با رواج رحم اجاره ای در کشور ممکن است که این سوال برای برخی از افراد مطرح شود که حکم شرعی رحم اجاره ای چه می باشد که پاسخ آن به شرح زیر است:

رحم اجاره ای از مسائلی است که با پیشرفت علم پزشکی ایجاد شده و به همین خاطر آیات و حدیثی در این مورد وجود ندارد. ولی باید توجه داشت که اکثر فقها به جواز این مسئله حکم داده اند و رحم اجاره ای از نظر شرعی را بررسی نموده اند؛ به عنوان مثال آیت الله خامنه ای در این مورد بیان می کند:« استفاده از رحم اجاره ای فی نفسه ایرادی ندارد اما باید از انجام اعمال حرام از قبیل نگاه کردن و لمس کردن اجتناب شود.» 

همچنین آیت الله مکارم شیرازی نیز بیان می کند :«وارد کردن نطفه زن و شوهری  در رحم زن دیگری امری جايز می باشد اما به دلیل این که ممکن است لمس یا نگاه به نامحرم بوجود آید، فقط در شرایط ضروری استفاده از رحم جایگزین امکان پذیر خواهد بود.» در نقطه مقابل نیز برخی از فقها اعتقاد دارند که برای این عمل مانع شرعی وجود دارد و مشابه عمل زنا می باشد.

نکته دیگر این است که بر اساس دیدگاه های فقهی طفل متعلق به صاحبان نطفه است و بنابراین با آن ها محرم می باشد و از یکدیگر ارث می برند و نسبت به صاحب رحم نیز فرزند رضاعی او محسوب شده و به آن محرم خواهد بود ولی ارثی از یکدیگر نمی برند.

برای دریافت اطلاعات بیشتر در مورد شرایط و قیمت رحم اجاره ای در کانال تلگرام خانواده عضو شوید. کارشناسان مرکز مشاوره دینا نیز آماده اند تا با ارائه خدمات مشاوره حقوقی تلفنی دینا به سوالات شما عزیزان پیرامون شرایط و قیمت رحم اجاره ای پاسخ دهند.