حق ارتفاق در زمین کشاورزی

حق ارتفاق در زمین کشاورزی یعنی این که مالک زمین کشاورزی، به دلیل وضعیت زمین خود، برای آبیاری مجبور باشد از زمین زراعی که در همسایگی آن است، عبور کند. همچنین اشخاص دیگر نمی توانند مانع این حق شوند و حکم قانونی جلوگیری از حق عبور مطابق قانون مجازات اسلامی ۱۵ روز تا ۶ ماه حبس خواهد بود.

یکی از پرکاربردترین حقوق پیش بینی شده در قانون حقوق ارتفاقی هستند. در واقع این حق، جزو حقوق عینی بوده و در برابر کلیه اشخاص جامعه قابل اعمال است. همچنین حق ارتفاق ممکن است در زمین های کشاورزی به موجب قانون، قرارداد یا وضعیت خاص دو زمین ایجاد شود.

حق ارتفاق در زمین های کشاورزی از این حیث اهمیت دارد که باعث می شود؛ صاحب حق ارتفاق حق عبور و حق مجری در زمین غیر را داشته باشد و اشخاص دیگر نمی توانند مانع این حق شوند. از این رو، پرداختن به جزئیات حق ارتفاق در زمین کشاورزی امری ضروری می باشد.

در ادامه مقاله حاضر، قصد داریم، پس از پاسخ به این پرسش که حق ارتفاق در زمین کشاورزی به چه معناست و قانون آن چه می باشد، به حق عبور و حق ارتفاق جوی آب زمین کشاورزی بپردازیم. سپس در خصوص حکم قانونی بستن راه و جلوگیری از این حق صحبت خواهیم کرد و در انتها، نمونه رای اثبات حق ارتفاق در زمین کشاورزی بررسی خواهیم نمود. جهت کسب اطلاعات بیشتر در این خصوص، با ما همراه باشید.

حق ارتفاق در زمین کشاورزی به چه معناست

یکی از اختلافات بسیار شایعی که در زمین های کشاورزی مجاور با یکدیگر رخ می دهد، حقوق ارتفاقی است. در این میان ممکن است که برای برخی از اشخاص این سوال مطرح شود که حق ارتفاق در زمین کشاورزی به چه معناست که پاسخ آن به شرح زیر می باشد:

در ابتدا لازم است که توضیح داده شود، حق ارتفاق به چه معنا می باشد. حق ارتفاق یک از حق عینی است که فقط نسبت به مال غیر منقول برقرار می شود. بنابراین حق ارتفاق حقی است که برای شخص در ملک دیگری که به واسطه مجاورت دو ملک پدید می آید.

حال با توجه به توضیحات فوق می توان گفت که حق ارتفاق در زمین کشاورزی، یعنی این که مالک زمین کشاورزی، به دلیل وضعیت زمین خود، برای آبیاری مجبور باشد از زمین زراعی که در همسایگی آن است، عبور کرده تا امکان آبیاری زمین خود را داشته باشد. به زبان ساده تر یعنی شخص حق عبور یا حق آبیاری از زمین کشاورزی متعلق به دیگری را داشته باشد.

همچنین باید توجه داشت که از حیث منشا حق ارتفاق در زمین کشاوزی می تواند به صورت طبیعی یا قراردادی ایجاد شود. در حق ارتفاق طبیعی کافی است که دو زمین زراعی در همسایگی یک دیگر قرار داشته باشند تا این حق ایجاد شود؛ ولی اگر قراردادی بین مالک زمینی که مورد حق ارتفاق است و کشاورزی که می خواهد حق ارتفاق را تحصیل کند، منعقد شود به آن حق ارتفاق با منشا قرارداد می گویند.

قانون حق ارتفاق در زمین کشاورزی

در قسمت های گذشته، پیرامون حق ارتفاق در زمین کشاورزی توضیحاتی ارائه گردید و بیان شد که این حق اغلب در زمین های مجاور به هم ایجاد می شود. حال در این بخش از مقاله، به منظور آشنایی علاقمندان، قانون حق ارتفاق در زمین کشاورزی مورد بررسی قرار می گیرد.

در خصوص حق ارتفاق در زمین کشاوزری قانون و ضوابط خاصی وجود دارد. اولین قانون این است که حق ارتفاق تابع و فرع بر مالیکت زمین است و جدای از زمین قابل نقل و انتقال یا توقیف نیست. علاوه بر این حق ارتفاق معمولا در دو ملک مجاور و متصل به وجود می آید. با وجود این، فاصله زیاد بین دو زمین مانع ایجاد حق ارتفاق نیست.

ارتفاق علی الاصول یک ذدائمی است و برای همیشه ایجاد می شود که مطابق ماده 106 قانون مدنی مالک زمینی که مورد حق ارتفاق غیر است، نمی تواند در ملک خود تصرفاتی نماید که باعث تضییع یا تعطیل حق مزبور باشد؛ مگر این صاحب حق اجازه دهد.

ماده 105 قانون مدنی در خصوص هزینه و مخارج استفاده از حق ارتفاق بیان می کند: «کسی که حق‌ الارتفاق در ملک غیر دارد، مخارجی که برای تمتع از آن لازم شود به عهده صاحب حق می باشد؛ مگر اینکه بین او و‌ صاحب ملک بر خلاف آن قراری داده شده باشد.» بنابراین هزینه لازم برای استفاده از حق برعهده صاحب حق ارتفاق است و هزینه نگهداری از زمین مورد حق ارتفاق بر عهده مالک می باشد.

لازم به ذکر است که تصرفات صاحب حق ارتفاق در زمین کشاورزی دیگری، باید به اندازه مقرر شده بین طرفین یا به قدر متعارف و ضرورت باشد. نکته دیگر این است که اگر مجرای آب خراب شود؛ مسئولیت تعمیر آن به عهده صاحب حق است که ماده 100 قانون مدنی در این خصوص بیان می کند:

« اگر مجرای آب شخصی در خانه دیگری باشد و در مجری خرابی بهم رسد، به نحوی که عبور آب موجب خسارت خانه شود، مالک خانه‌ حق ندارد صاحب مجری را به تعمیر مجری اجبار کند، بلکه خود او باید دفع ضرر از خود نماید، چنانچه اگر خرابی مجری مانع عبور آب شود، مالک خانه‌ ملزم نیست که مجری را تعمیر کن؛ بلکه صاحب حق باید خود رفع مانع کند. در این صورت برای تعمیر مجری میتواند داخل خانه یا زمین شود، ولیکن ‌بدون ضرورت حق ورود ندارد، مگر به اذن صاحب ملک.»

بنابراین صاحب حق ارتفاق می تواند در صورت ضرورت برای استفاده از حق ارتفاق مثلا برای باز کردن راه مجری آب، بدون اذن وارد زمین کشاورزی دیگری شود، ولی اگر ضرورت نداشته باشد، نمی تواند بدون اجازه وارد زمین دیگری شود.

حق عبور و حق ارتفاق جوی آب زمین کشاورزی

از مهم ترین حقوق ارتفاقی ای که ممکن است در زمین کشاورزی، برای مالکان زمین های مجاور یا هر شخص دیگری ایجاد شود، حق عبور و حق مجری می باشد. حال ممکن است که برای برخی از اشخاص این سوال مطرح شود که حق عبور چند متر است و منظور از حق عبور و حق ارتفاق جوی آب زمین کشاورزی چیست که پاسخ آن به شرح زیر می باشد:

از مهم ترین حقوق ارتفاقی در زمین های کشاورزی، حق عبور است که اصولا این حق به دلیل همسایگی با زمین مجاور، عقد و قرارداد یا به تبع حق ارتفاقی دیگر، برای مالک زمین ایجاد می گردد و به موجب آن، صاحب حق، می تواند برای دسترسی به زمین خود، از ملک و زمین کشاورزی دیگری، عبور کند. همچنین باید توجه داشت که میزان حق عبور بستگی به اندازه ای دارد که بین طرفین مقرر شده است.

سایر مصادیق حقوق ارتفاقی در زمین کشاورزی شامل حق مجری و حق شرب می شود که در حق مجری صاحب حق می تواند یک راه عبور آب از زمین دیگری برای خود ایجاد کند. در واقع ممکن است این حق مبنی بر بردن آب از زمین دیگری با کانال یا وسیله دیگری باشد. علاوه بر این در حق شرب نیز شخص می تواند از چاه یا مخزن آبی که در زمین دیگری است آب برداشت کند.

حکم قانونی بستن راه و جلوگیری از حق ارتفاق

در قسمت های گذشته، پیرامون حق ارتفاق در زمین کشاورزی توضیحاتی ارائه گردید و بیان شد که مالک ملک مورد حق ارتفاق نباید مانع استفاده از این حق شود. در این میان ممکن است این سوال در ذهن برخی افراد ایجاد شود حکم قانونی بستن راه و جلوگیری از حق ارتفاق چیست؛ که پاسخ آن به شرح زیر می باشد:

اگر کسی در زمین کشاورزی دیگری حق ارتفاق داشته باشد و مالک راه عبور آن را ببندد، در این مورد به استناد ماده 161 قانون آیین دادرسی مدنی صاحب حق می تواند دعوای ممانعت از حق را مطرح کند. در واقع در دعوای ممانعت از حق خواهان از مرجع قضایی می خواهد تا مانعی را که سبب جلوگیری وی از بهره مندی از حقوق ارتفاقی شده است را رفع نماید.

برای این که دعوای ممانعت از حق به نتیجه برسد؛ باید شرایطی وجود داشته باشد از جمله این که خواهان باید ثابت کند از حق مورد نظر استفاده می کرده سپس خوانده از این حق جلوگیری کرده است و این ممانعت هم بدون حق و بدون رضایت خواهان بوده است.

مرجع صالح برای رسیدگی به این دعوا دادگاه محل وقوع زمین کشاورزی است. همچنین دعوای ممانعت از حق به محض صدور رای بدوی قابلیت اجرایی دارد و تجدیدنظر از آن، اجرای حکم را به تاخیر نمی اندازد. همچنین باید توجه شود که جلوگیری از حق ارتفاق ممکن است واجد وصف کیفری نیز باشد.

بنابراین باید توجه داشت که مطابق قانون کاهش حبس تعزیری مصوب ۱۳۹۹، حبس تعیین شده در ماده فوق با لحاظ سایر شرایط در حال حاضر به نصف تقلیل یافته و مجازات این جرم ۱۵ روز تا ۶ ماه حبس خواهد بود. هم چنین نکته دیگر این است که اگر املاک و اراضی متعلق به اشخاص خصوصی باشد، جرم فوق قابل گذشت محسوب می شود.

نمونه رای اثبات حق ارتفاق در زمین کشاورزی

اطلاع از نمونه رای اثبات حق ارتفاق بسیار اهمیت دارد؛ زیرا اشخاص با مطالعه این گونه آرا از حق و حقوق خود مطلع شده و با رویه قضایی که در این مورد وجود دارد، آشنا می شوند. به همین خاطر، برای آشنایی و مطالعه کاربران، در قسمت زیر، نمونه رای اثبات حق ارتفاق در زمین کشاورزی آورده شده است.

بنابراین احراز سبق تصرف شاکی، یکی از ارکان تحقق بزه ممانعت از حق است. به عبارت دیگر در دعوا رفع ممانعت از حق دادگاه صرفا به این امر رسیدگی می کند که آیا خواهان قبلا از زمین کشاورزی مورد دعوا، تحت عنوان حق ارتفاق استفاده می کرده است یا نه و در این مورد نیازی نیست که خواهان دعوا، سند مالکیتی، مبنی بر وجود حق ارتفاق به دادگاه ارائه بدهد.

برای دریافت اطلاعات بیشتر در مورد حکم قانونی حق ارتفاق در زمین کشاورزی در کانال تلگرام موضوعات حقوقی عضو شوید. کارشناسان مرکز مشاوره حقوقی دینا نیز آماده اند تا با ارائه خدمات مشاوره حقوقی تلفنی دینا به سوالات شما عزیزان پیرامون حکم قانونی حق ارتفاق در زمین کشاورزی پاسخ دهند.