نفی بلد چیست

نفی بلد در واقع همان تبعید است که به معنی طرد فرد از محل زندگی خود و الزام وی به سکونت در محل خاص به نحوی که به طور مستمر تحت مراقبت باشد. این مجازات جزو کیفرهای حدی بوده و در جرم هایی مانند محاربه وجود دارد. مدت تبعید در محاربه حداقل یک سال، و خاتمه آن منوط به توبه مرتکب است. 

نفی بلد یکی از مجازات های معین در حقوق جزا است که قرآن و روایات زیادی وجود دارد که بر مشروعیت آن دلالت دارند. همچنین در فقه روش اجرای نفی بلد با توجه به نوع جرم ممکن است که متفاوت باشد؛ یعنی ممکن است که به صورت حبس، اعدام، غرق کردن و اخراج از شهر اجرا شود.

بنابراین؛ نفی بلد جز مجازات های حدی است؛ یعنی میزان آن در شرع بیان شده و از طریق شرع و فقه به قانون راه یافته است. از طرف دیگر، در قانون مجازات اسلامی هم نفی بلد به عنوان یکی از مهمترین کیفرهای محدود کننده آزادی تلقی می شود که لذا با توجه به عدم اطلاعات کافی، در این زمینه پرداختن به این امر ضروری است.

در ادامه مقاله حاضر، قصد داریم، پس از پاسخ به این پرسش که نفی بلد به چه معناست و چه جرم هایی شامل این مجازات می شوند؛ به نفی بلد در قانون مجازات اسلامی بپردازیم. سپس در خصوص حبس نفی بلد، حداکثر مدت این مجازات در مورد محارب و تفاوت آن با تبعید صحبت خواهیم کرد. جهت کسب اطلاعات بیشتر در این خصوص، با ما همراه باشید.

نفی بلد چیست

در پاسخ به این سوال که نفی بلد چیست؛ باید گفت که نفی بلد یا تبعید به معنای دورکردن یا اخراج فرد از شهر و روانه کردن او به جای دیگر است. به عبارت دیگر، نفی بلد یعنی طرد فرد از محل زندگی خود و الزام وی به سکونت در محل خاص به نحوی که به طور مستمر تحت مراقبت باشد.

همچنین باید توجه داشت که بسیاری از افراد به اشتباه تصور می کنند که نفی بلد همان اقامت اجباری است، ولی این دو مقوله متفاوت از هم می باشند. در واقع با این که هر دو به معنای دور کردن شخص از محل وقوع جرم یا سکونت خود است، ولی از نظر ماهیتی با یکدیگر تفاوت دارند. به عبارتی در نفی بلد اشخاص تحت نظارت هستند؛ یعنی حضور و فعالیت محکومان در محل تبعید توسط نیروی انتظامی نظارت می شود، ولی در اقامت اجباری محکومین تحت نظارت نخواهند بود.

 از طرف دیگر، محل اجرای مجازات تبعید اصولا خارج از حوزه قضایی دادگاه صادرکننده حکم است، ولی در اقامت اجباری می تواند در همان حوزه قضایی دادگاه صادرکننده حکم باشد. علاوه براین، نفی بلد به عنوان مجازات اصلی است، در حالی که اقامت اجباری مجازات تکمیلی می باشد.

یعنی به موجب ماده 23 قانون مجازات اسلامی دادگاه می تواند برای فردی که به حد، قصاص یا مجازات تعزیری محکوم شده؛ علاوه بر مجازات اصلی، به یک یا چند مجازات تکمیلی هم او را محکوم کند که یکی از این مجازات ها، اقامت اجباری است و به نفی بلد در این ماده اشاره ای نشده است.

 لازم به ذکر است که نفی بلد از مجازات های حدی است و صدور آن در جرائم تعزیزی فاقد توجیه قانونی است. همچنین توجه به این نکته ضروری است که در صدور حکم محکومیت به نفی بلد، اوضاع و احوال محکوم علیه و نیز محل تبعید از حیث مفید فایده بودن به حال متهم و جامعه باید لحاظ گردد.

چه جرم هایی شامل مجازات نفی بلد است

در بخش قبلی توضیحاتی در خصوص مجازات نفی بلد ارائه گردید و گفته شد که این مجازات ریشه در فقه و اسلام دارد و برای جرائم شرعی استفاده می شود. حال ممکن است که برای برخی از اشخاص این سوال مطرح شود که چه جرم هایی شامل مجازات نفی بلد است که پاسخ آن به شرح زیر می باشد:

مطابق فقه جزایی اولین جرمی که شامل نفی بلد می شود، زنا است. در واقع اگر مردی همسر دائم داشته باشد و قبل از دخول به همسرش با زن دیگری زنا کند؛ علاوه بر تازیانه و تراشیدن سر به تبعید هم محکوم می شود. جرم بعدی، قوادی است و منظور شخصی است که مرتکبین فحشا را برای انجام عمل زنا، لواط و مساحقه بهم می رساند.

مجازات شخصی که مرتکب قوادی شده 75 ضربه شلاق است و فرقی ندارد که مسلمان یا کافر باشد و به عقیده فقها سر او نیز تراشیده شده و در شهر گردانده و معرفی می گردد و در همان مرتبه اول تبعید می گردد. 

 قانون و فقها یکی از مجازات های جرم محاربه را نفی بلد می دانند. محاربه یعنی، یک یا چند نفر، اقدام به کشیدن اسلحه، به قصد ارعاب و ترساندن یا به قصد گرفتن جان، مال، یا ناموس مردم، کنند و در این بین، با عمل خود، موجب ناامنی محیط شوند. همچنین در متون فقهی ذکر شده است تا زمانی که محارب توبه نکند، تبعید آن ادامه پیدا می کند. علاوه بر جرم هایی که در بالا ذکر شده است، فقها مجازات برخی از جرم های تعزیزی مانند فرزند کشی و آمیزش با حیوانات را نفی بلد می دانند. البته باید توجه داشت که این مسئله اختلافی است.

نفی بلد در قانون مجازات اسلامی

همانطور که در بخش ها قبلی نیز گفته شد؛ نفی بلد یعنی طرد فرد از محل زندگی خود و الزام وی به سکونت در محل خاص به نحوی که به طور مستمر تحت مراقبت باشد. حال در خصوص نفی بلد در قانون مجازات اسلامی، باید گفت که این مجازات در جرم قوادی، زنا و محاربه قابل اعمال است. 

ماده 243 قانون مجازات اسلامی در خصوص جرم قوادی بیان می کند: «حد قوادی برای مرد هفتاد و پنج ضربه شلاق است و برای بار دوم، علاوه بر هفتاد و پنج ضربه شلاق به عنوان حد، به تبعید تا یک سال نیز محکوم می‌ شود که مدت آن را قاضی مشخص می کند و برای زن فقط هفتاد و پنج ضربه شلاق است.»

بنابراین، مجازات قوادی برای مرد در بار اول 75 ضربه شلاق و در بار دوم 75 ضربه شلاق و تا یک سال تبعید است. لازم به ذکر است که زن در جرم قوادی فقط به شلاق محکوم می شود و نمی توان آن را تبعید کرد. ماده 229 قانون مجازات اسلامی نیز در مورد زنا بیان می کند: «مردی که همسر دائم دارد؛ هرگاه قبل از دخول، مرتکب زنا شود، حد وی صد ضربه شلاق، تراشیدن موی سر و تبعید به مدت یک سال قمری است.»

در نتیجه اگر مردی که همسر دائم دارد و از دخول به آن با شخص دیگری زنا کند؛ بر حسب نظر قاضی ممکن است که به مجازات تبعید محکوم شود. شایان ذکر است که مجازات تبعید در این مورد فقط برای مرد بوده و در مورد زن جاری نمی شود.

همچنین به موجب ماده 282 قانون مجازات اسلامی حد محاربه یکی از چهار مجازات، اعدام، صلب قطع دست راست و پای چپ و نفی بلد است که انتخاب هر یک از این ها به اختیار قاضی خواهد بود. نکته دیگر این است که تمامی مجازات های فوق از نوع حدی بوده و امکان تخفیف و تبدیل آن به مجازات های دیگر وجود ندارد.

حبس نفی بلد چیست

حبس نفی بلد یکی از اصطلاحات حقوقی است که برای بسیاری از اشخاص نامفهوم و مبهم است. در این میان؛ ممکن است که این سوال، مطرح شود که منظور از حبس نفی بلد چیست و به چه معنایی می باشد که در این بخش، به صورت مفصل توضیحاتی در مورد آن ارائه می گردد.

منظور از حبس نفی بلد این است که مرتکب به جرم های زنا، قوادی و محاربه بر حسب نظر قاضی به زندانی دور از محل زندگی ‌اش فرستاده می‌ شود. همچنین قاضی می تواند در این مورد حکم دهد که مجرم در زندان با هیچ یک از زندانیان معاشرت و رفت و آمد نداشته باشد. 

ماده 143 آیین‌ نامه نحوه اجرای احکام حدود، سلب حیات، قطع عضو، قصاص نفس و عضو و جرح، دیات، شلاق، تبعید، نفی بلد، اقامت اجباری و منع از اقامت در محل یا محل‌های معین در این خصوص مقرر می دارد: «چنان‌چه امکان جلوگیری از مراوده و معاشرت محکوم با دیگران نباشد، قاضی اجرای احکام کیفری مراتب را جهت اتخاذ تصمیم به دادگاه منعکس می‌نماید تا در اجرای حکم حکومتی مقام معظم رهبری (حبس در تبعید) تصمیم مقتضی اتخاذ کند.» بنابراین ماده ذکر شده نشان می دهد که حبس نفی بلد دارای وصف قانونی بوده و خدشه ای به آن وارد نیست.

حداکثر مجازات نفی بلد در مورد محارب

در بخش های قبلی پیرامون نفی بلد توضیحاتی ارائه گردید و بیان شد یکی از جرم هایی که مجازات آن نفی بلد است، محاربه می باشد. حال ممکن است که برای برخی از اشخاص این سوال مطرح شود که حداکثر مجازات نفی بلد در مورد محارب چقدر است که پاسخ آن به شرح زیر می باشد:

ماده 284 قانون مجازات اسلامی در خصوص حداکثر مجازات نفی بلد در مورد محارب بیان می کند: «مدت نفی بلد در هر حال کمتر از یک سال نیست، اگر چه محارب بعد از دستگیری توبه نماید و در صورتی که توبه نکند همچنان در تبعید باقی می ماند.»

بنابراین به استناد ماده فوق باید گفت که برخلاف زنا و قوادی که حداکثر مدت مجازات تبعید یک سال است؛ در محاربه مدت تبعید حداقل یک سال است و حداکثر مدت خاتمه آن پس از این مدت، منوط به توبه مرتکب است؛ یعنی پس از یک سال تا زمانی که محارب توبه نکند در تبعید باقی می ماند.

تفاوت نفی بلد و تبعید

همانطور که گفته شد؛ نفی بلد به معنای دورکردن یا اخراج فرد از شهر و روانه کردن او به جای دیگر است. حال ممکن است که برای برخی از اشخاص این سوال مطرح شود که تفاوت نفی بلد و تبعید در چیست و آیا این دو مقوله با یکدیگر تفاوت دارند؛ که پاسخ آن به شرح زیر می باشد:

تبعید، از ریشه «ب ـ ع ـ د» و در لغت به معنای دور کردن است. در متون قانونی بیشتر از واژه تبعید استفاده می شود، ولی در متون فقهی استفاده از دو اصطلاح «تغریب» و «نفی بلد» رایج تر است. بنابراین تبعید و نفی بلد هر دو معنی یکسانی دارند و تفاوتی بین آن ها نیست.

به عبارت دیگر باید گفت که نفی بلد یعنی طرد فرد از محل زندگی خود و الزام وی به سکونت در مکان خاص در موارد مذکور در قانون، به نحوی که به‌ طور مستمر تحت مراقبت باشد و تبعید هم دقیقا همین معنا را دارد و نباید آن را دو مقوله جدا از هم دانست.

برای دریافت اطلاعات بیشتر در مورد اطلاع از مجازات نفی بلد در کانال تلگرام حقوق کیفری عضو شوید. کارشناسان مرکز مشاوره حقوقی دینا نیز آماده اند تا با ارائه خدمات مشاوره حقوقی تلفنی دینا به سوالات شما عزیزان پیرامون اطلاع از مجازات نفی بلد پاسخ دهند.