مجازات انتقال بیماری مسری

حکم قانونی و مجازات انتقال بیماری مسری، بسته به این که عمل انتقال بیماری واگیردار، سبب چه نوع جنایتی گردیده و اقدام فرد عمد بوده یا غیر عمد، نتیجه، به فعل او، منتسب شده یا خیر، متغییر است. به عنوان مثال، چنانچه عمل فرد، عمدی بوده و سبب قتل نفس گردد، قصاص و در صورت مطالبه اولیای دم، دیه، محقق می گردد.

تبادلات فرامرزی، جنگ زیستی، بیولوژیک یا میکروبی (Biological warfare)، شیوع بیماری های واگیرداری نظیر کرونا و آنفولانزا در سال های اخیر و مرگ افرادی بیشمار، در سراسر جهان به واسطه آن، سبب می گردد، بحث جرم بودن یا نبود انتقال مریضی های واگیردار و مسری و حکم و قانونی و مجازات انتقال بیماری مسری، مورد ابهام و پرسش، قرار گیرد.

 از آنجا که عمل انتقال بیماری مسری، فارغ از عمد بودن یا نبودن، تقصیر داشتن یا نداشتن، می تواند، موجب ضمان شخص یا اشخاص و حتی دولت ها باشد و در مواردی، منجر به قصاص شخص حقیقی شود، ضروری است اشخاص، از قواعد و حکم قانونی انتقال بیماری های واگیردار، مطلع باشند.

لذا در مقاله حاضر، تعریف و مصادیق بیماری های مسری، جرم بودن یا نبود عمل انتقال این بیماری ها، حکم قانونی و مجازات انتقال بیماری مسری، بررسی گردیده و در خصوص مبنای مسئولیت اشخاص و دولت، در انتقال و خسارت ناشی از انتقال مریضی های واگیر دار و مسری، توضیح داده شده است.

بیماری های مسری کدامند؟

یکی از پرسش هایی که پیرو بررسی حکم قانونی و مجازات انتقال بیماری مسری و مسئولیت اشخاص و دولت در این خصوص مطرح می گردد، مبنی بر این است که بیماری های مسری کدامند؟ لذا، در این تیتر از مقاله دینا، بیماری های مسری، تعریف شده و برخی از مهم ترین و شایع ترین مصادیق آن، ذکر گردیده است.

مقصود از بیماری های مسری، همان بیماری های واگیردار است که می توانند، کشنده یا غیر کشنده، قابل درمان یا غیر قابل درمان باشند و ویروس یا عفونت و... مربوط به آن ها، به راحتی می تواند، به صورت مستقیم یا غیر مستقیم و با واسطه، به دیگران، منتقل گردد. به عبارتی، بیمارهای مسری، بیماری هایی هستند که انتقال فیزیکی آن ها، در اغلب موارد، حتی بدون نیاز به تعامل فیزیکی و صرف استفاده و بودن در یک فضای مشترک، منتقل می گردد.

از مهم ترین و شایع ترین بیماری های مسری یا واگیرداری که می توانند، به صورت مستقیم و بر اثر تماس فیزیکی یا به صورت غیر مستقیم و با واسطه، به دیگران، منتقل شوند، می توان به کرونا، آنفولانزا، جذام، طاعون، ایدز یا HIV، گریپ، سرخک، سل، حصبه یا زردی یرقان (هپاتیت عفونی)، اشاره کرد.

انتقال بیماری مسری جرم است؟

برای بررسی اینکه آیا انتقال بیماری مسری جرم است؟ باید به فصل ششم قانون مجازات اسلامی، که در خصوص موجبات ضمان، تعیین تکلیف شده، همچنین، فصل بیست و پنجم که درباره احراق و تخریب و اتلاف اموال و حیوانات، تعیین تکلیف گردیده، مراجعه کرد.

این قانون (قانون مجازات اسلامی)، در مواد 492، 493 خود، به طور صریح، به موجب ضمان بودن انتقال عامل بیماری کشنده و در ماده 688، به جرم بودن هر اقدامی که تهدید علیه بهداشت عمومی محسوب گردد، اشاره کرده است؛

و از آنجا جرم، هر فعل یا ترک فعلی است که در قانون مجازات، پیش بینی گردیده و برای آن، مجازات در نظر گرفته شده، می توان گفت، انتقال بیماری مسری، تحت شرایطی، می تواند جرم باشد و سبب مواجه شدن انتقال دهنده آن، با حکم و مجازات قانونی این امر شود.

ماده 492 قانون مجازات اسلامی، مقرر داشته: "جنایت، در صورتی موجب قصاص یا دیه است که نتیجه حاصله، مستند به رفتار مرتکب باشد، اعم از آن که به نحو مباشرت یا به تسبیب یا به اجتماع آن ها، انجام شود." ماده 493 این قانون نیز مقرر داشته:

"وجود فاصله زمانی، میان رفتار مرتکب و نتیجه ناشی از آن، مانع از تحقق جنایت نیست؛ مانند فوت ناشی از انتقال عامل بیماری کشنده، که حسب مورد، موجب قصاص یا دیه است. حکم این ماده و ماده (492) این قانون، در مورد کلیه جرائم، جاری است."

بنابراین، در صورتی که انتقال عامل بیماری مسری ای که نوعا کشنده است یا انتقال هر مریضی واگیر داری که تهدید علیه بهداشت عمومی محسوب می گردد، به صورت عمدی یا غیر عمدی، اتفاق افتد و نتیجه عمل ارتکابی، قابل استناد به رفتار مرتکب باشد (احراز رابطه سببیت)، جرم محقق شده و موجب مجازات مرتکب، خواهد شد.

حکم قانونی انتقال بیماری مسری

در توضیح حکم قانونی انتقال بیماری مسری، باید گفت، انتقال بیماری مسری نوعا کشنده یا انتقال هر مریضی مسری و واگیرداری که تهدید علیه بهداشت عمومی محسوب گردد، مستفاد از مواد 492، 493 قانون مجازات اسلامی و ماده 688 بخش تعزیرات و مجازات های بازدارنده این قانون، جرم است و می تواند، سبب مجازات فرد مرتکب گردد.

مستفاد از ماده 492 قانون مجازات اسلامی، ضامن بودن شخص برای پرداخت دیه جنایت، به واسطه انتقال بیماری مسری نوعا کشنده، در صورتی تحقق خواهد یافت که عمل انتقال بیماری، به فعل فرد، منتسب شود و تقصیر یا عدم تقصیر، نقشی در ضامن محسوب نشدن فردی که جرم، به فعل او، منتسب شده، نخواهد داشت.

شایان ذکر است، عمدی یا غیر عمدی بودن انتقال بیماری مسری نوعا کشنده، یا انتقال بیماری مسری ای که تهدید علیه بهداشت عمومی محسوب گردد، نیز، تاثیری در ضامن بودن فرد مرتکبی که نتیجه، به عمل او منتسب شده، ندارد. در ادامه، مجازات انتقال بیماری مسری، بررسی خواهد شد.

مجازات انتقال بیماری مسری

پس از توضیح حکم قانونی انتقال بیماری مسری و واگیر دار، در این تیتر از مقاله، مجازات انتقال بیماری مسری، بررسی خواهد شد. در توضیح مجازات انتقال بیماری مسری، باید بین فروض مختلف، تفکیک قائل شده که در زیر، هر فرض با مجازات پیش بینی شده برای آن، در قانون مجازات، ذکر گردیده است؛

در صورتی که فردی، به صورت عمدی، اقدام به انتقال بیماری مسری نوعا کشنده نماید و دیگری، بدین واسطه، فوت کند، مجازات وی، قصاص نفس و در صورت مطالبه اولیای دم، پرداخت دیه خواهد بود.

در صورتی که فردی، به صورت غیر عمدی، اقدام به انتقال بیماری مسری نوعا کشنده نماید و دیگری، بدین واسطه، فوت کند؛ چناچه عمل، به فعل او، منتسب گردد، فارغ از داشتن تقصیر یا نداشتن تقصیر، ضامن خواهد بود و باید، دیه جنایت رخ داده را بپردازد.

چنانچه فردی، اقدام به انتقال بیماری مسری نماید و عمل وی، تهدید علیه بهداشت عمومی محسوب گردد، در صورتی که عمل او، "طبق قوانین خاص، مشمول مجاز‌ات شدیدتری نباشند، به حبس تا یک سال محکوم خواهد شد." شایان ذکر است، بر اساس ماده 688 بخش تعزیرات قانون مجازات اسلامی، تشخیص تهدید آمیز بودن عمل فرد، با "وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی، سازمان حفاظت محیط زیست و سازمان ‌دامپزشکی خواهد بود."

مبنای مسئولیت اشخاص در انتقال بیماری مسری

در تیتر های قبلی مقاله، اشاره شد که مستفاد از ماده 492 و 493 قانون مجازات اسلامی، در صورتی که در جنایات و جرایم، نتیجه حاصله، مستند به رفتار مرتکب باشد، اعم از آن جنایت و جرم، به نحو مباشرت یا به تسبیب یا به اجتماع مرتکبین صورت گرفته باشد و اعم از اینکه مرتکب، به صورت عمدی، اقدام به جنایت نموده یا غیر عمدی، تقصیر داشته یا خیر، ضامن (مسئول) است.

 مبنای مسئولیت اشخاص در انتقال بیماری مسری و ضامن بودن آن ها، از نظر فقهی و حقوقی، به ترتیب، مواردی چون، قاعده وظیفه محافظت از نفس دیگری، قاعده حرمت همکاری بر پلیدی و تعدی، قاعده منع اضرار به دیگری، قاعده دفع ضرر محتمل و قاعده انتساب، هستند.

در توضیح بیشتر باید گفت، از نظر فقهی و حقوقی، مسئولیت اشخاص در انتقال بیماری مسری، در شرایطی که جواز انجام عمل را نداشته اند (فقدان جواز عمل) و منشا عمل زیانبار، عمل غیر مجاز و نامشروع بوده، مطلقا ثابت است؛

 در تعدی یا کوتاهی، چنانچه قاعده انتساب، محرز گردد، فرد مسئولیت مدنی داشته و ضامن و مسئول، خواهد بود. مقصود از محرز شدن قاعده انتساب، این است که نتیجه جرم و جنایت رخ داده، صدمه و تلف، به یک شخص و عمل وی، منتسب گردد. بدیهی است، هرگاه انتساب وجود نداشته باشد یا محرز نگردد، ضمان و مسئولیت نیز منتفی است.

مسئولیت دولت در برابر خسارات ناشی از بیماری مسری

در توضیح مسئولیت دولت در برابر خسارات ناشی از بیماری مسری، باید گفت، دولت، در این خصوص، مسئولیت محض دارد، چرا که دولت، به عنوان متولی سلامت و امنیت شهروندان شناخته می شود و باید، برای تحقق این موارد (تامین سلامت و امنیت شهروندان)، بکوشد.

بنابراین، در صورت بروز خسارت ناشی از بیماری های مسری، به واسطه کوتاهی و کم کاری دولت و نهادهای ذی صلاح، دولت و نهادی که اقدام به کوتاهی نموده، مسئول بوده، باید، کلیه هزینه‌ های مرتبط با خسارات را پذیرفته و پرداخت نمایند و حسب مورد، مجازات های انتظامی، در خصوص نهاد و مرجع کوتاهی کننده، اعمال گردد.

اما، باید این نکته را نیز مد نظر داشت، مسئولیت محض دولت در انجام اقدامات لازم در خصوص بیماری های واگیردار و مسری، نافی و ناقض مسئولیت کیفری و مدنی اشخاص حقیقی و حقوقی نبوده و همانطور که در تیتر قبلی مقاله ذکر شد، اشخاص، حسب مورد، از مسئولیت کیفری و مدنی، در انتقال بیماری های مسری، برخوردارند.

برای دریافت اطلاعات بیشتر در خصوص مجازات انتقال بیماری مسری در کانال تلگرام حقوق کیفری عضو شوید. کارشناسان مرکز مشاوره حقوقی دینا نیز آماده اند تا با ارائه خدماتی در زمینه مشاوره حقوقی تلفنی دینا به سوالات شما عزیزان پیرامون مجازات انتقال بیماری مسری پاسخ دهند.