مخدوش بودن چک

آسیب رسیدن به چک مانند خط خوردگی، سوختن و ... از موارد مخدوش بودن چک می باشد. در صورتی که چک مخدوش باشد، بانک به آن توجه نکرده و وجه آن را وصول و پرداخت نمی کند. طبق قانون صدور چک مخدوش در صورت درخواست دارنده، گواهی عدم پرداخت برای چک مذکور صادر می شود.

چک یکی از اسناد تجاری ویژه می باشد که در معاملات روزمره در بین مردم کاربرد فراوان دارد. قانون گذار احکام خاصی را در قانون صدور چک در نظر گرفته است و نیز مزایایی را برای دارندگان آن تعیین کرده است. در مواردی ممکن است که چک صادر شده، مخدوش باشد که در این صورت؛ سند تجاری مذکور دارای محل اعتبار نمی باشد و در بانک به آن ترتیب اثر داده نمی شود.

اگر سند تجاری چک به صورت مخدوش صادر شود؛ ممکن است در صورت وجود سوءنیت برای صادر کننده آن، مجازات کیفری نیز به همراه داشته باشد و وی به مجازات صدور چک بلامحل محکوم شود. از آنجایی چک نقش بسیار پررنگی در معاملات روزمره مردم دارد، کسب آگاهی از خطرات چک مخدوش شرایط، ویژگی و مقررات مربوط به آن، می تواند به اشخاصی که به هر نحوی با این چک ها مواجه می شوند کمک شایانی نماید.

لذا؛ در این مقاله، ابتدا به این سوال که مخدوش بودن چک به چه معناست؛ پاسخ داده می شود. پس از آن مطالبی در مورد قانون و نحوه وصول و مجازات صدور چک مخدوش ارائه خواهد شد. در ادامه مغایرت در تاریخ چک و این که چک را چندبار می توان پشت نویسی کرد؛ مورد بررسی قرار می گیرد. انتهای مقاله نیز به این که در صورت مخدوش بودن برگه چک، تکلیف شعبه چیست؛ اختصاص یافته است.

مخدوش بودن چک به چه معناست

چک یکی از اسناد تجاری خاص می باشد که قانون گذار در قانون تجارت و قانون صدور چک احکام آن را بیان کرده است. چک یک سند عادی لازم الاجراست که قانون گذار توجه ویژه ای به آن کرده است. برای صدور چک شرایط خاصی باید رعایت شود وگرنه چک قابل پرداخت نمی باشد و بلامحل محسوب می شود. یکی از این موارد مخدوش بودن چک می باشد.

در پاسخ به این سوال که مخدوش بودن چک به چه معناست؛ می توان این طور گفت که آسیب رسیدن به متن یا امضای مندرج در چک اعتبار آن را از بین خواهد برد. اگر چک صادر شده پیش از این که وجه آن وصول شود، به طور عمدی یا غیر عمدی دچار خط خوردگی، تراشیده شدن، سوختن، لاک گرفتن و ... شود به آن چک، چک مخدوش گفته می شود.

مخدوش بودن چک یکی از موارد عدم پرداخت وجه و برگشت خوردن چک توسط بانک می باشد و بانک باید به در خواست دارنده چک اقدام به صدور گواهی عدم پرداخت می نماید. همچنین باید به این نکته هم اشاره کرد که صادرکننده ای که چک را به صورت مخدوش صادر کند؛ مرتکب جرم صدور چک پرداخت نشدنی می گردد.

قانون چک مخدوش

متقاضیان در بررسی انواع چک و قوانین آن به موارد خاصی برمی خورند که ممکن است هر کسی با آن روبرو شود. یکی از آن موارد خاص، چک مخدوش می باشد که منظور از آن، چکی با قلم خوردگی در متن، تراشیدگی و یا خراشیدگی است. این اشتباهات و اشکالات ممکن است از سوی صادر کننده یا توسط جاعلان به صورت عمدی و یا سهوی ایجاد شود.

در نتیجه با توجه به اهمیت این موضوع، افرادی که با چک های بانکی سر و کار دارند، بهتر است قانون چک مخدوش را بشناسند و بیش از پیش اطلاعاتی در مورد آن داشته باشند تا در آینده به مشکل بر نخورند. قانون صدور چک، ماده 3 آن به چک های مخدوش اختصاص یافته و در مورد وصول آن باید مستفاد از محتوای ماده 3 بانک ها از پرداخت وجه برای چک های مخدوش جلوگیری نمایند. در جدول زیر فایل دانلود قانون صدور چک مخدوش آمده است.

همچنین در ماده ۷ قانون صدور چک به مجازات صدور چک پرداخت نشدی یا بلامحل اشاره شده است. همانطور که پیش تر هم گفته شد؛ چک های مخدوش توسط بانک پرداخت نمی شوند و بنا به درخواست دارنده، برای آن گواهی عدم پرداخت صادر می گردد. بنابراین مجازات مقرر در ماده ۷ قانون صدور چک شامل اشخاصی که چک مخدوش صادر می کنند؛ هم می شود. 

نحوه وصول چک مخدوش

در بعضی مواقع وقتی متقاضیان در امضای انجام کاری یا فروش محصولی چک دریافت می کنند، ممکن است چک دریافتی مخدوش شده باشد؛ یعنی خط خوردگی داشته باشد و یا دچار پارگی، خراشیدگی، تراشیدگی و... شده باشد. در این مواقع به اصطلاح چک مخدوش است.

لازم به ذکر است چک مخدوش شده از سوی بانک مورد نظر تایید نمی شود و مورد قبول نیست؛ زیرا بانک از بابت واقعی بودن چک (جعلی نبودن آن) اطمینان ندارد. در نتیجه صاحب چک بایستی در جهت اطمینان از صحت چک صادر شده اقداماتی انجام دهد و می تواند درخواست صدور گواهی عدم پرداخت نماید. متقاضی باید به یکی از شعبه های چک مورد نظر مراجعه نماید و درخواست خود را به صورت کتبی ثبت کند.

نحوه وصول چک مخدوش بدین صورت است که پس از ثبت درخواست متقاضی به صورت کتبی در بانک مورد نظر، بانک اقدام به احراز هویت آن شخص می کند. سپس شعبه کپی اطلاعات هویتی ایشان و چک را به اداره امور شعب ارسال می کند. پس از طی کردن روند اداری مربوطه در صورت اصالت چک، پرداخت وجه انجام می گیرد. همچنین صادرکننده می تواند چک را تایید کند و پس از تایید بانک وجه آن را پرداخت کند.

مجازات صدور چک مخدوش

طبق قوانین به طور کلی صادر کننده چک باید چک را طبق اصول درست و با در نظر گرفتن موجودی حساب خود صادر کند. در برخی مواقع ممکن است چک صادر شده دچار مخدوش بودن شود؛ یعنی خط خوردگی یا پارگی و یا تراشیدگی داشته باشد. در این مواقع چک مورد قبول بانک نیست.

یکی از مواردی که مطالعه کنندگان باید در جریان آن باشند، آشنایی با مجازات صدور چک مخدوش است. مطابق ماده 10 قانون چک، چکی که به دلیل اقدامات صادر کننده قابل پرداخت نباشد، به طور کلی دارای جرم می باشد. البته توجه به این نکته ضروری است که زمانی عدم پرداخت وجه چک؛ جرم کیفری تلقی می شود که صاحب چک حساب خود را خالی نگه دارد و به اصطلاح چک برگشت بخورد. در مورد مجازات این جرم باید گفت که ممکن است صادر کننده چک به حبس محکوم شود.

درصورتی که شخصی غیر از صادر کننده، چک را مخدوش کند و باعث تغییر محتوای چک یا نامفهوم شدن مندرجات آن گردد، ادعای جعل پذیرفته خواهد بود. طبق ماده ۷ قانون صدور چک مجازات صدور چک: «هر کس مرتکب بزه صدور چک بلامحل گردد به شرح ذیل محکوم خواهد شد:

الف- چنانچه مبلغ مندرج در متن چک کمتر از ده میلیون ریال باشد، به حبس تا حداکثر شش ماه محکوم خواهد شد.

ب- چنانچه مبلغ مندرج در متن چک از ده میلیون ریال تا پنجاه میلیون ریال باشد، از شش ‌ماه تا یک‌ سال حبس محکوم خواهد شد.

ج- چنانچه مبلغ مندرج در متن چک از پنجاه میلیون ریال بیشتر باشد، به حبس از یک سال تا دو سال و ممنوعیت از داشتن دسته‌ چک به مدت دو سال محکوم خواهد شد و در صورتی که صادرکننده چک اقدام به صدور چک‌ های بلامحل نموده باشد، مجموع مبالغ مندرج در متون چک‌ ها ملاک عمل خواهد بود.

تبصره- این مجازات شامل مواردی که ثابت شود چک‌ های بلامحل بابت معاملات نامشروع و یا بهره ربوی صادرشده، نمی‌ باشد.»

لذا از آنجایی که صدور چک مخدوش از مصادیق جرم صدور چک بلامحل می باشد، اگر شخصی اقدام به صدور چک مخدوش نماید، عمل او جرم محسوب می شود و مشمول مجازات های مندرج در ماده ۷ قانون صدور چک هست.

مغایرت در تاریخ چک 

یکی از مندرجات الزامی برای صدور چک، درج تاریخ می باشد. این الزام برای صدور چک های صیادی هم وجود دارد. تاریخ مذکور باید با قید روز و ماه و سال باشد. در صورتی که چک بدون درج تاریخ صادر شود بانک به آن ترتیب اثر نمی دهد.

مدت تعیین شده در چک باید حتما به صورت تاریخ دقیق و معین باشد و امکان صدور چک به رویت یا به وعده از رویت وجود نخواهد داشت. تاریخ مندرج در متن چک یک بار به حروف و یک بار به صورت عددی نوشته می شود. به همین دلیل گاهی پیش می آید که این تاریخ ها با هم مغایرت داشته باشند. این اشتباه و مغایرت در تاریخ چک ممکن است در هنگام ثبت چک های صیادی نیز رخ دهد.

امروزه با توجه به صدور چک در سامانه صیاد،  تمام اطلاعات چک ها از جمله تاریخ چک باید در این سامانه ثبت و درج شود. در صورت مغایرت، بانک از پرداخت وجه چک خودداری می‌کند. در ادامه در صورت درخواست دارنده چک، بانک نسبت به صدور گواهی عدم پرداخت اقدام خواهد کرد.

چک را چند بار می توان پشت نویسی کرد؟ 

پشت نویسی که در قوانین چک برای آن عبارت ظهرنویسی استفاده شده است؛ به این معنی است که صادر کننده یا هر یک از متعهدین سند تجاری بر روی برگه چک امضا کنند. هدف از این امضا می تواند انتقال مبلغ چک دیگری، وکالت دادن در دریافت وجه چک، ضمانت از صادرکننده یا هر کدام از متعهدین و یا امضا برای وصول مبلغ چک باشد. 

سوالی که ممکن است ذهن بسیاری از اشخاصی که دارنده چک هستند را مشغول کند؛ این است که چک را چند بار می توان پشت نویسی کرد؟ در پاسخ باید گفت که در قانون محدودیتی برای پشت نویسی کردن یک چک وجود ندارد و اشخاص مختلف می توانند به دفعات پشت چک را به دلایل مختلف و برای مقاصد متفاوت امضا کنند. ممکن برخی از امضاها برای انتقال و برخی از امضاهای دیگر برای ضمانت باشد.

برای پشت نویسی چک نیاز به درج عبارت متنی خاصی نیست و صرف امضا کفایت می کند. علی الاصول اگر دارنده چک پشت آن را امضا کند، امضای چک دلالت بر انتقال وجه چک دارد و اگر امضای شخص ثالثی بر روی چک باشد، امضای او دلالت بر ضمانت از متعهد چک دارد. البته پس از تصویب اصلاحات قانون صدور چک و راه اندازی سامانه صیاد پشت نویسی چک برای انتقال و ضمانت در چک های صیادی در سامانه صیاد انجام می پذیرد.

در صورت مخدوش بودن برگه چک تکلیف شعبه چیست؟ 

شخصی که دارنده چک مخدوشی باشد؛ برای دریافت وجه آن به بانک مراجعه می کند. سوالی که ایجاد می شود این است که در صورت مخدوش بودن برگه چک تکلیف شعبه چیست؟ در پاسخ به این سوال باید گفت که اگر چکی که صادر شده است؛ متن یا امضای مندرج در آن مخدوش باشد، بانک نمی تواند وجه آن چک را پرداخت کرده و از پرداخت امتناع خواهد کرد.

در این موارد به درخواست دارنده چک گواهی عدم پرداخت صادر خواهد شد. پس از آن دارنده سند تجاری چک می تواند با مراجعه به مراجع قضایی حسب مورد اقدام به اقامه دعوی حقوقی یا شکایت کیفری  نماید. حتی امروزه و پس از راه اندازی سامانه صیاد نیز بانک ها نمی توانند چک های مخدوش را معتبر دانسته و وجه آن را پرداخت کنند.

باید به این نکته توجه داشت که علاوه بر مخدوش بودن امضا و سایر مندرجات چک موارد دیگری از جمله مغایرت امضا، عدم ثبت چک در سامانه صیاد و مغایرت مبلغ عددی و حروفی چک و ... نیز بانک ها از پرداخت وجه امتناع می کنند. البته اگر صادر کننده در ظهر (پشت) چک صحت آن را تایید کند، بانک باید به آن چک ترتیب اثر داده وجه آن را پرداخت کند.

برای دریافت اطلاعات بیشتر در مورد قانون مخدوش بودن چک در کانال تلگرام حقوق تجاری عضو شوید. کارشناسان مرکز مشاوره حقوقی دینا نیز آماده اند تا با ارائه خدمات مشاوره حقوقی تلفنی دینا به سوالات شما عزیزان پیرامون قانون مخدوش بودن چک پاسخ دهند.