حسابداری بیمه چیست

حسابداری بیمه بخشی از امور بیمه ای می باشد و در واقع عملیاتی است که طی آن درآمدها، هزینه ها و امور بیمه گران و بیمه گذاران ثبت می گردد. در حسابداری بیمه با توجه به قانون و نحوه ثبت اطلاعات، هزینه های گوناگونی مانند هزینه های بیمه اضافی و.... محاسبه و ثبت می گردد.

صنعت بیمه علی الخصوص در سالیان اخیر گسترش روزافزونی داشته و مورد استفاده بسیاری از افراد جامعه قرار گرفته است. همچنین وضع قوانین مختلف و اجباری بودن استفاده از بیمه در برخی از موارد به افزایش دامنه های این صنعت کمک کرده است. بیمه هم مانند سایر مسائل اقتصادی نیازمند سازماندهی مالی و امور حسابداری می باشد.

در سالیان گذشته مسئله حسابرسی مالی بیمه بسیار مورد توجه سازمان تامین اجتماعی قرار گرفته است. حسابداری بیمه یکی از مسائل بسیار مهم در امر حسابداری محسوب می شود. مهارت و دانش حسابدار در امور مربوط به بیمه می تواند از اشتباهاتی که هزینه های سنگین به همراه داشته باشد جلوگیری کند.

لذا در این مقاله، ابتدا؛ به این سوال که حسابداری بیمه چیست پاسخ داده می شود. سپس به مهمترین هزینه ها در حسابداری بیمه پرداخته می شود. در ادامه حسابداری بیمه ایران و حسابداری بیمه تامین اجتماعی و حسابداری بیمه تکمیلی مورد بررسی قرار می گیرند. پس از آن مطالبی در مورد حسابداری بیمه پیمانکاری و حسابداری بیمه اتکایی ارائه می شود. انتهای مقاله نیز به موضوع قانون استاندارد 28 حسابداری بیمه و نحوه ثبت بیمه در حسابداری اختصاص یافته است.

حسابداری بیمه چیست

در گذشته موضوع بیمه در علم حسابداری آنچنان ورود پیدا نکرده بود، اکثر شرکت ها امور بیمه ای خود را به طور مستقل انجام می دادند، اما امروزه الزام وجود صورت های مالی دقیق بیشتر از گذشته احساس می شود و در نتیجه همین امر موضوع حسابداری بیمه مطرح شده است. حال سوال این است که حسابداری بیمه چیست؟

حسابداری بیمه در واقع عملیاتی برای ثبت درآمدها، هزینه ها و امور مربوطه به بیمه گران و بیمه گذاران در شرکت های بیمه ای است. صحت و درستی شناسایی درآمدها و هزینه ها برای حسابداران بیمه ای اهمیت بالایی دارد، زیرا تمامی اطلاعات تحت نظارت سازمان های دولتی مربوطه می باشد و متخصصان باید از بروز هر گونه نارضایتی جلوگیری نمایند.

موضوع حسابداری بیمه از سوی سازمان تامین اجتماعی و سایر شرکت های بیمه ای دارای اهمیت بسیاری است. به همین دلیل بهتر است حسابدارها مهارت های مربوطه به حسابداری بیمه را بیاموزند و از بروز اشتباهات مالی و غیر مالی در شرکت های بیمه ای جلوگیری کنند.

مهمترین هزینه ها در حسابداری بیمه

اشخاص و شرکت ها برای حسابداری بیمه و ثبت اسناد حسابداری به آن باید هزینه هایی را در نظر داشته باشند. به همین منظور، در این بخش از مقاله، مهمترین هزینه ها در حسابداری بیمه اشخاص و شرکت ها مورد بررسی قرار می گیرد که به شرح ذیل می باشد:

هزینه های مربوط به بیمه: منظور از آن هزینه هایی است که توسط بیمه گذار به بیمه گر پرداخت می شود.

هزینه های مربوط به بیمه اضافی: اگر بیمه گر هزینه اضافی پرداخت کرده باشد و یا بیمه گذار قصد تمدید بیمه را همراه با هزینه اضافی داشته باشد و یا بخواهد مدت باید پرداخت هزینه آن را بپردازد.

هزینه هایی در رابطه با بیمه مازاد: زمانی که شخص بیمه گذار از بیمه گر بخواهد که در زمان وقوع خسارت مبلغ بیشتری متحمل شود، خودش نیز باید علاوه بر مبلغ اصلی بیمه مبلغی مازاد را به او پرداخت کند.

هزینه عملیاتی: منظور از آن هزینه کارمزد و هزینه خسارت سهم نگهداری و امثالهم می باشد.

هزینه های بیمه برگشتی: منظور وقتی است که بیمه نامه به هر دلیل مانند فسخ یا بطلان و ... بی اثر شود.

البته باید توجه داشت که موارد فوق مهمترین هزینه ها در حسابداری بیمه اشخاص و شرکت ها می باشد. علاوه بر موارد ذکر شده، هزینه های دیگری هم وجود دارد که باید در اسناد حسابداری ذکر شود که از جمله آن ها می توان به هزینه های صدور و هزینه کارشناسی بیمه اشاره کرد.

حسابداری بیمه ایران

یکی از وظایف مهمی که حسابداران در رابطه با حسابداری بیمه ایران، محاسبه حق بیمه ای است که باید توسط کارفرما پرداخت شود که میزان آن ۲۰ درصد حقوق و دستمزد می باشد. مضاف بر آن باید عنوان کرد که بخشی از حقوق و دستمزد که میزان آن ۳ درصد می باشد، به عنوان بیمه بیکاری باید محاسبه گردد.

شخصی که مسئول حسابداری بیمه ایران است باید این نکته را در نظر داشته باشد که حقوق و دستمزدی که مبنای محاسبات حسابداری قرار گرفته است، نباید کمتر از حداقل حقوق قانونی تعیین شده توسط شورای عالی کار باشد. حسابداران باید از فرمول (کارکرد موثر × حداقل حقوق × ۷) استفاده کنند تا محاسبه کنند تا حداکثر حقوقی که میتوان از آن حق بیمه ایران را (بر اساس نرخ ۲۰ درصد) کسر کرد چه مقداری است.

اگر کارگر یا کارمند مبلغی بیشتر از این رقم را دریافت کند، مبلغ حقوق در نظر گرفته نخواهد شد، بلکه به جای آن از مبلغی که به واسطه این فرمول بیاید، برای محاسبه بیمه استفاده می شود. برای حسابداری بیمه ایران، در مورد بیمه کارهای سخت و زیان آور باید علاوه بر موارد فوق، 4 درصد هم بابت مستمری کارهای سخت و زیان آور توسط کارفرما پرداخت شود. یعنی مجموعا ۲۷ درصد توسط حسابدار بیمه ایران باید ثبت گردد.

حسابداری بیمه تامین اجتماعی

طبق قوانین حاکم در کشور ایران، کارفرمایان مکلف به بیمه کردن کارکنان خود هستند و بایستی این امر را در قرارداد خود با پرسنل درج نمایند. در این میان سازمان تامین اجتماعی کشور نیز موظف به بررسی دفاتر قانونی شرکت ها و مجموعه ها به صورت دوره ای است. از آن جایی که یکی از بخش های مهم مربوط به بیمه، حسابداری آن می باشد، در نتیجه مطالعه اطلاعات در مورد حسابداری بیمه تامین اجتماعی برای کارفرمایان حائز اهمیت است.

حسابداری بیمه تامین اجتماعی در واقع فرآیند رسیدگی به اسناد و مدارک کارفرمایان در دفاتر شرکت ها و مجموعه هایی است که تحت پوشش بیمه تامین اجتماعی هستند. این افراد کد کارگاهی داشته و اسناد مالی کارگاه ها و دفاتر آن ها مورد بررسی قرار می گیرد. انجام این امر برای اطمینان سازمان مذکور از کارفرمایان در جهت پرداخت حق بیمه انجام می شود.

کل مبلغ حق بیمه مذکور، 30% حقوق است که از آن 23% را کارفرما و 3% را کارگر پرداخت می کند. در مورد معافیت های بیمه تامین اجتماعی باید گفت این حق بیمه از روی مواردی مانند بازخرید ایام مرخصی، حق همسر، عیدی، حق التضمین، خسارت اخراج و سنوات پایان کار و هزینه سفر و ماموریت کسر نمی گردد و این موارد شامل معافیت های بیمه ای است.

حسابداری بیمه تکمیلی

امروزه شرکت های بیمه مختلفی انواع و اقسام بیمه ها را برای کاربران و متقاضیان خود فراهم می کنند. یکی از انواع پر طرفدار این بیمه ها، بیمه تکمیلی می باشد. بیمه تکمیلی را با نام های بیمه درمان تکمیلی و یا بیمه تکمیلی درمان نیز می شناسند. این نوع بیمه جبران کننده هزینه های درمانی کاربران می باشد که در هنگام بیماری می تواند بخش زیادی از هزینه های درمان را پرداخت نماید.

متقاضیان جهت بهره مندی از خدمات تکمیلی درمانی بایستی قرارداد بیمه تکمیلی داشته باشند و سالیانه مبالغی را بابت حق بیمه پرداخت نمایند. در واقع انجام بیمه تکمیلی خریدن سلامتی و آسایش در آینده است. بیمه های تکمیلی در انواع گوناگون طراحی شده اند که هر کدام شرایط و کاربرد های خود را دارند.

یکی از موارد مورد توجه متقاضیان، حسابداری بیمه تکمیلی می باشد. مبحث حسابداری در امور بیمه ای جزو موضوعات کلیدی است که دو حالت متداول آن مشهود است. چنانچه بیمه تکمیلی توسط کارفرمایی برای متقاضیان انجام شده باشد، حسابداران وظیفه سنجش و بررسی پرداختی های کارفرما می باشند. در غیر این صورت، چنانچه متقاضی خودش را بیمه تکمیلی شخصی کرده باشد، حسابداری بیمه تکمیلی در واقع برای سنجش پرداختی های شخص متقاضی کاربرد دارد.

برای حسابداری بیمه تکمیلی، حسابدار باید در نرم افزار حسابداری در ابتدا یکی از ویژگی ها (منوی پرسنل، فرم احکام استخدامی، کلید سایر اطلاعات) را با عنوان "تعداد بیمه تکمیلی" ایجاد کند و سپس دو الگوی محاسباتی برای معرفی مبلغ مبنای بیمه تکمیلی سهم کارمند و کارفرما تعریف نماید. در مرحله بعدی نیز باید با فرمول (تعداد بیمه تکمیلی)*( بیمه تکمیلی کارمند) و (تعداد بیمه تکمیلی)*( بیمه تکمیلی کارفرما) محاسبات لازم را به انجام رساند.

حسابداری بیمه پیمانکاری

در قرارهای پیمانکاری، شخص کارفرما در چهار چوب و الگویی مشخص یک پروژه را به اشخاص حقوقی یا غیر حقوقی که پیمانکار نامیده می شوند، واگذار می کند. در این پروسه مبلغ قرارداد مورد رضایت طرفین قرارداد می باشد. باید در نظر داشت موضوع قراردادهای پیمانکاری می تواند متفاوت و تغییر پذیر باشد، اما بیشتر آن ها در زمینه های ساخت و ساز، حمل و نقل و تولید کالاها می باشند.

در تدوین و نهایی کردن این قراردادها عواملی مانند حسابداری بیمه پیمانکاری و مباحث مالیاتی دخیل هستند، به طوری که موضوع بیمه پیمانکاری یکی از پر تکرار ترین موضوعات در قرار های این چنینی است. کار فرمایان پروژه های پیمانکاری وظیفه انجام بیمه را برای پرسنل خود بر عهده دارند. در واقع کارفرمایان مکلفند پس از استخدام نیروی کار، علاوه بر حقوق، مبلغی را بابت بیمه پیمانکاری آن شخص در نظر بگیرند.

حسابداری بیمه پیمانکاری یعنی وجود داشتن فرآیند های بیمه در تمام مراحل اجرای پروژه ها که پروسه انجام آن نیز دارای اهمیت بسیاری برای پیمانکاران و کارفرمایان است. در حالتی که پیمانکار نیازمند پرسنل باشد، شرایط حسابداری بیمه پیمانکاری به دو گونه است.

الف) کارفرما هیچ مسئولیتی در بیمه کردن افراد نداشته باشد که در این حالت پیمانکار به جای کارفرما ایفای نقش می کند. پس برای بیمه کردن پرسنل 5 درصد هزینه های پیمان را برای خود حفظ می کند که پس از انجام مراحل تسویه حساب بیمه به او تحویل داده خواهد شد.

ب) پیمانکار پروژه را بپذیرد و به پیمانکار دیگری واگذار کند. در این حالت تمامی مسئولیت های مربوطه به حسابداری بیمه بر عهده پیمانکار دوم خواهد بود.

در قراردادهای پیمانکاری حدود 14 درصد ناخالص کارکرد به همراه 1/6 درصد بیمه بیکاری حق بیمه در نظر گرفته می شود. از این درصدها 3/6 درصد سهم پیمانکار می باشد و 12 درصد به حساب کارفرما واریز می شود. در پروسه ثبت حسابداری بیمه پیمانکاری 6 درصد ناخالص کارکرد و 6 درصد بیمه بیکاری خواهد بود. سهم پیمانکار 1/6 درصد و سهم کارفرما نیز 5 درصد می باشد.

حسابداری بیمه اتکایی

یکی از سوالاتی که ذهن بسیاری را مشغول می کند، میزان قدرت مالی شرکت های بیمه ای است. واقعا آن ها چگونه پرداخت این همه خسارت را بدون نگرانی از ورشکستگی عهده دار می شوند؟ پاسخ این سوال در بیمه اتکایی است. بیمه اتکایی یعنی شرکت های بیمه ای، شرکت دیگری را به نام بیمه کننده اتکایی در تعهدات مالی خود شریک می کنند.

با انجام بیمه اتکایی میزان خسارات و هزینه های مالی آن، در بین چندین شرکت مختلف بیمه ای در داخل و خارج از کشور تقسیم می شود. در نتیجه هیچ کدام در این میان به مخاطرات مالی نخواهند افتاد. دارندگان بیمه هیچ سر و کاری با بیمه اتکایی ندارند و آن ها خسارت خود را از شرکتی دریافت می کنند که در آن بیمه ثبت کرده اند.

شرکت های بیمه ای با توجه به سرمایه، قدمت، منطقه جغرافیایی، استراتژی های بازاریابی و... می توانند قرارداد های بیمه اتکایی را امضا نمایند. در نتیجه این اقدام شرکت های بیمه ای می توانند سرمایه جامعه را تحت پوشش گرفته و به مشتریان خود اطمینان خاطر را بدهند. یکی از موارد مهمی که در این مبحث مطرح است، حسابداری بیمه اتکایی می باشد.

در واقع حسابداری بیمه اتکایی فرآیندی است که طی آن شرکت های طرفین قرارداد اتکایی می توانند به صورت دقیق میزان خسارات وارده را ارزیابی کنند. سپس برای پرداخت آن با در نظر گرفتن مفاد موجود در قرارداد اقدامات لازم را به انجام رسانند.

قانون استاندارد 28 حسابداری بیمه

داشتن بیمه برای تضمین آینده یکی از دغدغه های بسیاری از مردم می باشد، به همین علت شرکت های بیمه ای متعددی در راستای رفع این نیاز مشغول فعالیت هستند. این شرکت ها در زمینه های گوناگونی فعالیت می کنند. در واقع مردم با خرید بیمه از شرکت های مربوطه در موارد گوناگونی مانند بیمه درمانی، بیمه عمر، بیمه بازنشستگی و... خدمات دریافت می کنند.

برای استاندارد کردن سیستم های بیمه ای و جلوگیری از سوء استفاده های احتمالی، دولت قوانینی را وضع کرده است. یکی از این قوانین و استانداردها، قانون استاندارد 28 حسابداری بیمه می باشد که از آن برای فعالیت های بیمه عمر و بیمه عمومی استفاده می شود. در ادامه برای مطالعه دقیق تر، استاندارد حسابداری شماره 28 فعالیت های بیمه عمومی قرار گرفته است.

هدف از وجود این استاندارد تدوین روش های حسابداری حق بیمه، خسارت و مخارج تحصيل بیمه های عمومی می باشد. از این استاندارد برای افشای فعالیت های بیمه ای در صورت مالی شرکت ها نیز استفاده می شود. 

نحوه ثبت بیمه در حسابداری

گاهی پیش می آید که یک شرکت تجاری قبل از این که کالا و خدمات را دریافت کند و یا پیش از این که هزینه ایجاد شود، باید وجه آن را پرداخت کند. مبلغ پرداختی در حساب پیش پرداخت مذکور لحاظ شده و به عنوان دارایی شناخته می شود. بنابراین مبلغی پرداختی بابت حق بیمه، به عنوان پیش پرداخت بیمه ثبت خواهد شد.

به منظور درک بهتر نحوه ثبت بیمه در حسابداری و آشنایی با مفهوم آن در این قسمت از مقاله با ذکر مثال این موضوع توضیح داده خواهد شد. به عنوان مثال فرض شود که در تاریخ ۵ اردیبهشت ماه شرکت بیمه ایران قرارداد بیمه را صادر کرده است، مطلوب است:

الف) ثبت سند حسابداری خرید بیمه

ب) ثبت سند پرداخت مبلغ بیمه

ج) ثبت سند بیمه منقضی شده در پایان سال مالی

سپس برای ثبت سند حسابداری خرید بیمه به شرح ذیل عمل می شود: 

پیش پرداخت / پیش پرداخت بیمه ایران (بدهکار)

مالیات بر ارزش افزوده خرید (بدهکار)

بستانکاران / شرکت بیمه ایران (بستانکار)

اداره دارایی ۳ درصد مالیات تکلیفی (بستانکار)

برای ثبت سند پرداخت مبلغ بیمه به این طریق عمل می شود: بستانکاران/شرکت بیمه ایران (بدهکار) تلقی شده و موجودی نقد/بانک (بستانکار) می شود. افراد با توجه به این مثال می توانند به ثبت بیمه در شرکت های دیگر اقدام کنند.

برای دریافت اطلاعات بیشتر در مورد قانون و نحوه ثبت حسابداری بیمه در کانال تلگرام حقوق تجاری عضو شوید. کارشناسان مرکز مشاوره حقوقی دینا نیز آماده اند تا با ارائه خدمات مشاوره حقوقی تلفنی دینا به سوالات شما عزیزان پیرامون قانون و نحوه ثبت حسابداری بیمه پاسخ دهند.