حسابداری ارزی

حسابداری ارزی به معنای مدیریت و ثبت معاملات ارزی می باشد که برای ثبت آن لازم است، قرارداد و فعالیت هایی که با ارز صورت گرفته به واحد پول گزارشگری (ریال) تبدیل شود. همچنین واحد پول گزارشگری، واحد پولی است که برای تهیه صورت های مالی از آن استفاده می شود.

یک واحد تجاری ممکن است معاملاتی به ارز انجام دهد یا دارای عملیات خارجی باشد. علاوه بر این، یک واحد تجاری ممکن است صورت های مالی خود را به ارز ارائه کند که در این مورد  چگونگی نوشتن معاملات ارزی در صورت های مالی شرکت اهمیت ویژه ای دارد.

از همین رو، ضروری است که اشخاص با نحوه انجام حسابداری ارزی آشنایی داشته باشند و در این فرآیند اطلاع از اقلام پولی و غیر پولی، تسعیر ارز و تفاوت واحد پول گزارشگری و واحد پول عملیاتی ضروری است، زیرا بدون آگاهی از این موارد انجام حسابداری ارزی، غیر ممکن خواهد بود.

در این مقاله سعی شده است که در ابتدا به این سوال پاسخ داده شود که حسابداری ارزی چیست. سپس واحد پول گزارشگری در حسابداری ارزی و تفاوت آن با واحد پول عملیاتی مورد بررسی قرار می گیرد. در ادامه تسعیر ارز و استاندارد آن در حسابداری و نحوه انجام حسابداری ارزی اشاره می شود و در مورد اقلام پولی و غیر پولی در ثبت حسابداری تسعیر ارز در پایان سال و ثبت حسابداری خرید ارز برای واردات توضیحاتی ارائه می گردد. در نهایت چند نرم افزار حسابداری ارزی به علاقمندان معرفی خواهد شد. برای کسب اطلاعات بیشتر در این خصوص با ما همراه باشید.

حسابداری ارزی چیست

امروزه بسیاری از  شرکت ها معاملات خود را از طریق ارز انجام می دهند و یکی از مسائل مهم در مدیریت مالی، حسابداری ارزی می باشد. در این میان، این سوال ممکن است در ذهن برخی افراد ایجاد شود که حسابداری ارزی چیست و ماهیت آن چه می باشد. 

در پاسخ به این سوال که حسابداری ارزی چیست باید گفت که حسابداری ارزی به معنای مدیریت و ثبت معاملات ارزی است. در واقع ممکن است شرکت ها با یکدیگر معاملاتی را انجام دهند و بین آن ها ارز خارجی رد و بدل شود که در این صورت؛ حسابدار موظف است این معاملات ارزی را به ثبت برساند.

 به عبارتی این حوزه به تبادل و انتقال ارزهای مختلف میان شرکت ها، بانک ها و دولت ها می پردازد. حسابداری ارزی اهمیت زیادی در تجارت جهانی دارد و به تحلیل ریسک های مرتبط با نوسانات ارزی و پیش بینی تاثیرات آن بر معاملات مالی می پردازد.

بنابراین ثبت معاملات ارزی، تبدیل ارزهای مختلف به یکدیگر، تعیین نرخ ارز و تحلیل تاثیرات تغییر نرخ ارز بر گردش های مالی موسسات و شرکت ها جز وظایف حسابداری ارزی می باشد و در حسابداری مبادلات ارزی به نحوه ثبت حسابداری، تسهیلات ارزی ثبت حسابداری، فروش ارز حاصل از صادرات، ثبت حسابداری تسعیر ارز در پایان سال باید توجه داشت. 

بنابراین، از جمله مزایای حسابداری ارزی، مدیریت ریسک می باشد که در توضیح باید گفت که حسابداری ارزی به شرکت ها کمک می کند تا ریسک های مرتبط با تغییرات نرخ ارز را مدیریت و کاهش دهند. همچنین توانایی پیش بینی و مدیریت نرخ های ارزی می تواند به شرکت ها کمک کند تا از فرصت هایی که از تغییرات نرخ ارز ناشی می شود؛ بهره برداری کنند و سودآوری خود را افزایش دهند.

واحد پول گزارشگری در حسابداری ارزی

در بخش قبلی، چیستی حسابداری ارزی مورد بررسی قرار گرفت. حال یکی از موارد مهم در حسابداری ارزی، شناخت و اطلاع از واحد پول گزارشگری می باشد. بنابراین به جهت آشنایی کاربران، توضیحاتی در خصوص واحد پول گزارشگری در حسابداری ارزی ارائه می گردد.

به زبان ساده واحد پول گزارشگری، واحد پول محل کشوری است که شرکت در آن فعالیت می کند که در ارائه و تهیه صورت های مالی شرکت از آن استفاده می شود. به عنوان مثال، اگر شرکت در ایران فعالیت داشته باشد، واحد پول گزارشگری آن ریال می باشد و در این صورت تمام گزارش و صورت های مالی مرتبط با معاملات ارزی، با واحد ریال ثبت می شود و سود و زیان ناشی از تغییرات نرخ ارز نیز به ریال گزارش خواهد شد.

همچنین، واحد پول گزارشگری به مدیران و سرمایه گذاران کمک می کند تا عملکرد شرکت را بهتر درک کنند و تحلیل های مالی مربوطه را انجام دهند. با استفاده از یک واحد پول مشترک، امکان مقایسه سال به سال و ارزیابی تغییرات در سود و زیان و سایر رقم های مالی فراهم می شود.

تفاوت واحد پول گزارشگری و واحد پول عملیاتی

واحد پول گزارشگری و واحد پول عملیاتی، دو واحد پول متفاوت هستند که در حسابداری ارزی و مدیریت مالی استفاده می شوند و باید بین این دو تفکیک قائل شد. بنابراین در این بخش از مقاله، به تفاوت واحد پول گزارشگری و واحد پول عملیاتی اشاره می شود که به شرح زیر است:

همانطور که گفته شد؛ واحد پول گزارشگری، واحد پولی است که برای تهیه صورت های مالی نظیر ترازنامه حسابداری از آن استفاده می شود و به واحد پولی که شرکت در آن محیط فعالیت می کند، واحد پول عملیاتی (functional currency) گفته می شود. 

به عنوان مثال اگر شرکت شخصی در انگلیس باشد، واحد پول گزارشگری آن ریال و واحد پول عملیاتی آن یورو است؛ زیرا شرکت در محیط و کشور انگلستان فعالیت می کند. به عبارتی این واحد پول معمولا با واحد پول کشوری که شرکت در آن فعالیت می کند، یکسان است و واحد پول عملیاتی در تعیین درآمد، هزینه، فروش، موجودی و سایر عملیات مالی سازمان استفاده می شود.

بنابراین، تفاوت اساسی بین واحد پول گزارشگری و واحد پول عملیاتی در هدف و نحوه استفاده از آن ها می باشد. در واقع واحد پول گزارشگری برای گزارش دهی و تهیه صورت های مالی استفاده می شود. در حالی که واحد پول عملیاتی در فعالیت های روزمره سازمان و تعیین عملکرد مالی مورد استفاده قرار می گیرد و قیمت فروش کالاها و خدمات عمدتا با آن تعیین و تسویه می‌ شود. 

تسعیر ارز و استاندارد آن در حسابداری

پس از بررسی حسابداری ارزی و تعریف واحد پول گزارشگری و تفاوت آن با واحد پول عملیاتی؛ نوبت به توضیح تسعیر ارز و استاندارد آن در حسابداری می رسد، چرا که ممکن است برخی از اشخاص با مفهوم این تسعیر ارز آشنایی نداشته باشند.

تبدیل صورت های مالی به واحد پول گزارشگری را تسعیر ارز می گویند. در واقع تسعیر، فرآیندی است که از طریق آن، اطلاعات مالی مبتنی ‌بر ارز، برحسب واحد پول گزارشگری بیان شود. به عنوان مثال، اگر شرکت ایرانی معامله ای را به دینار انجام داده است، باید پول مبادله شده بین شرکت ایرانی و خارجی به ریال تبدیل شده و سپس در دفاتر حسابداری ثبت شود. 

همچنین استاندارد شماره 16 حسابداری مربوط به تسعیر ارز است. موضوعات اصلی استاندارد به این نکته اشاره دارد که از چه نرخی برای تسعیر استفاده شود و آثار تغییر در نرخ ارز، چگونه در صورت های مالی گزارش شود. همچنین از طریق این استاندارد می توان از نحوه تبدیل صورت های مالی به واحد پول گزارشگری مطلع شد.

نحوه انجام حسابداری ارزی

یکی از چالش های مربوط به حسابداری ارزی، نحوه انجام آن می باشد و همانطور که گفته شد، در این خصوص لازم است که اشخاص با تسعیر ارز و واحد پول گزارشگری و . . . آشنایی داشته باشد. به همین منظور به جهت آشنایی کاربران، در این بخش، به نحوه انجام حسابداری ارزی اختصاص داده می شود.

حسابداری ارزی زمانی است که شرکت معاملاتی را به ارز انجام می دهد، مثلا مواد اولیه محصولی به قیمت 1000 دلار یا یورو از یک شرکت خارجی خریداری می شود. بنابراین در مرحله اول لازم است تراکنش هایی که با ارزهای مختلف انجام شده است، ثبت گردد. تراکنش های ارزی ممکن است شامل خرید و فروش کالا، پرداخت و دریافت بهای صادرات و واردات، وام ها و سرمایه گذاری باشد.

پس از ثبت هر یک از معاملات انجام شده، می بایست هر کدام به واحد پول گزارشگری تبدیل شود. سپس ضرر و سود تسعیر ارز معلوم شود و بدین صورت است که چنانچه نرخ ارز در فاصله تاریخ معامله و تاریخ تسویه اقلام پولی مربوط به آن تغییر کند، تفاوت تسعیر به وجود می‌آید.

اگر معامله در همان دوره وقوع تسویه شود، کلیه تفاوت های تسعیر در همان دوره شناسایی می‌ شود، اما در صورتی که معامله در یکی از دوره‌های مالی بعد تسویه شود، تفاوت تسعیر شناسایی‌ شده در هر یک از دوره‌ های مالی تا تاریخ تسویه، با توجه به تغییر در نرخ های تسعیر طی آن دوره ‌ها تعیین می‌ شود.

بنابراین مبلغ سود و زیان ناشی از تسعیر ارز شناسایی شده در سود و زیان دوره تحت سرفصل “خالص سایر درآمدها و هزینه‏ های عملیاتی” یا “خالص سایر درآمدها و هزینه‏ های غیر عملیاتی” افشا می‏ شود.

اقلام پولی و غیر پولی در ثبت حسابداری تسعیر ارز

در بخش های قبلی حسابداری ارزی و واحد پول گزارشگری و تفاوت آن با واحد پول عملیاتی بررسی و بیان گردید که نحوه انجام حسابداری ارزی به چه صورت می باشد. حال در این بخش، اقلام پولی و غیر پولی در ثبت حسابداری تسعیر ارز مورد بررسی قرار می گیرد و به شرح زیر است:

اقلام پولی اقلامی هستند که مبلغ آن ها در در اثر گذشت زمان تغییر پیدا نمی کند، ولی بخاطر تورم یا رکود قدرت خرید خود را از دست داده و در آینده تبدیل به وجه نقد می شوند. بدهی های اجاره و سود تقسیمی نقدی که به عنوان بدهی شناسایی می‌ شود، مثال هایی از اقلام پولی است.

در مقابل اقلام غیر پولی نیز اقلامی هستند که مبلغ آن ها به مرور زمان تغییر پیدا می کند و در آینده معلوم نیست به چه مبلغی از وجه نقد تسویه شوند که موجودی مواد و کالا و دارایی ها نامشهود، مثال هایی از اقلام غیر پولی هستند.

بنابراین برای ثبت حسابداری تسعیر ارز، تفکیک میان اقلام پولی و غیر پولی ضروری می باشد، زیرا برای اقلام پولی امکان تسعیر ارز وجود دارد، در حالی که برای اقلام غیر پولی این امکان وجود ندارد. به عبارت دیگر برای تنظیم ترازنامه، اقلام پولی مجددا تسعیر می شوند، ولی اقلام غیر پولی تسعیر ارز با نرخ ارز در تاریخ انجام معامله صورت می گیرد.

ثبت حسابداری خرید ارز برای واردات

حسابداری در ایران بر مبنای تعهدی انجام می‌ شود؛ بنابراین، امکان ثبت حسابداری برای کالای وارد شده بدون انتقال وجه وجود دارد. حال ممکن است برخی از اشخاص با ثبت حسابداری خرید ارز برای واردات آشنایی نداشته باشند که در این بخش به این موضوع اشاره می شود.

لازم به ذکر است که همانطور که گفته شد؛ امکان ثبت حسابداری تسعیر ارز برای کالای وارد شده بدون انتقال وجه وجود دارد؛ یعنی هنگامی که خریدی انجام می شود، ابتدا پیش فاکتور صادر می شود که نباید در پیش فاکتور ثبت حسابداری انجام شود، مدتی پس از ثبت پیش فاکتور، فاکتور اصلی صادر می شود و امکان ثبت حسابداری بر اساس فاکتور وجود دارد. بنابراین تاریخ صدور این فاکتور با تاریخ درج در دفاتر یکسان خواهد بود. 

بنابراین ثبت حسابداری خرید ارز برای واردات بدین صورت است که هنگامی که وجه دریافتی اسکناس خارجی دریافت  می شود، می بایست حساب صندوق ارزی را بدهکار و منبع پرداخت که می تواند تنخواه یا بانک باشد را بستانکار درج شود. همچنین معادل پولی برای خرید ارز پرداخت شده، بدهکار نوشته می شود و تعداد ارز دریافتی به طور جداگانه نگهداری می شود. همچنین ثبت حسابداری ارزی در بانک ها نیز به همین شیوه خواهد بود.  

نرم افزار حسابداری ارزی

امروزه کسب و کارها می توانند برای انجام حسابداری ارزی، به نرم افزارهایی که در این خصوص طراحی شده مراجعه نمایند. استفاده از این نرم افزارهای مزایای بسیاری دارد، مانند این که موجب افزایش کارایی در فرآیندهای حسابداری و بهبود دقت در گزارشگری مالی می شود. به همین در این بخش چند نرم افزار حسابداری ارزی معرفی می گردد.

 افراد باید توجه داشته باشند که نرم افزارهای مختلفی در این مورد وجود دارد. از جمله ویژگی این نرم افرازها امکان نظارت بر چک های ارزی است. علاوه بر این، به سادگی می‌ توان کلیه حساب های پرداختی و  دریافتی را به نرخ چندین ارز رویت نمود.

به عبارتی، امروزه به دلیل شرایط اقتصادی، نرخ ارز مدام در حال تغییر می باشد، ولی افراد با استفاده از نرم افزارهای حسابداری می توانند نرخ ارز به روز را مشاهده کرده و از این طریق معاملات و صورت های مالی خود را محاسبه کنند. همچنین امکان ثبت اسناد ارزی و ثبت سود و زیان غیر واقعی در خرید و فروش ها نیز وجود دارد.

برای دریافت اطلاعات بیشتر در مورد نحوه ثبت حسابداری ارزی در کانال تلگرام حقوق تجاری عضو شوید. کارشناسان مرکز مشاوره حقوقی دینا نیز آماده اند تا با ارائه خدمات مشاوره حقوقی تلفنی دینا به سوالات شما عزیزان پیرامون نحوه ثبت حسابداری ارزی پاسخ دهند.