بازنشستگی پرستاران

شرایط و سن بازنشستگی پرستاران، برای پرستاران مشمول قانون بیمه تامین اجتماعی، قانون مدیریت خدمات کشوری، نیروهای مسلح، دانشگاه های آزاد و ... متفاوت می باشد. بطور مثال، مطابق با بخشنامه جدید، پرستاران شاغل در نیرو‌های مسلح و دانشگاه آزاد می توانند با ۲۰ سال سابقه بازنشست شوند.

شغل پرستاری از جمله مشاغل سخت و زیان آوری است که با سلامت افراد جامعه سر و کار دارد. از آن جا که این افراد ممکن است در محیط شغلی خود، به دلیل مسائل بهداشتی، با عوارض شغلی متعددی مواجه شوند، قانون گذار حمایت های ویژه ای را از آنان به عمل آورده است که از جمله آن، می توان به بازنشستگی پیش از موعد اشاره نمود.

با این حال، از آن جایی که پرستاران در بیمارستان های متفاوتی از جمله بیمارستان های دانشگاه های علوم پزشکی، تامین اجتماعی، آزاد و بخش های خصوصی شاغل می باشند، نظام های حقوقی گوناگونی بر بازنشستگی آن ها حاکم می باشد که همین امر، موجب بروز ابهامات و شکایات بسیاری از جانب این قشر شده است.

از این رو، در ادامه مقاله حاضر، قصد داریم، به بیان شرایط و سن بازنشستگی پرستاران بپردازیم. سپس در خصوص بازنشستگی پرستاران با 20 سال سابقه و نحوه درخواست و پیگیری آن صحبت خواهیم کرد و در انتها، بخشنامه جدید بازنشستگی پرستاران و رای دیوان عدالت اداری در این خصوص ارائه خواهد شد. جهت کسب اطلاعات بیشتر در این خصوص، با ما همراه باشید.

شرایط بازنشستگی پرستاران

به موجب ماده یک آیین نامه مشاغل سخت و زیان آور  مصوب (تصویب نامه شماره ۱۵۳۶۵/ت ۳۶۰۰۵ هـ مورخ 1386/2/5 هیئت وزیران)؛ مشاغل سخت و زیان ‌آور، مشاغلی است که در آن ها عوامل فیزیکی، شیمیایی، مکانیکی، بیولوژیکی محیط کار غیر استاندارد بوده و در اثر اشتغال بیمه شده تنشی به مراتب بالاتر از ظرفیت های طبیعی (چه جسمی و چه روانی) در فرد ایجاد می ‌شود که نتیجه آن بیماری شغلی و عوارض ناشی از آن باشد. مشاغل سخت و زیان ‌آور موضوع این ماده به دو گروه تقسیم می ‌شوند:

مشاغلی که صفت سخت و زیان ‌آوری با ماهیت شغلی وابستگی دارد، اما می ‌توان با به کارگیری تمهیدات بهداشتی، ایمنی و تدابیر فنی مناسب توسط کارفرما سختی و زیان ‌آوری آن ها را حذف نمود.

مشاغلی که ماهیتا سخت و زیان ‌آور بوده و با به کارگیری تمهیدات بهداشتی، ایمنی و تدابیر فنی توسط کارفرما، صفت سخت و زیان‌ آوری آن ها کاهش یافته، ولی کماکان سخت و زیان ‌آوری آن ها حفظ می ‌گردد.

در راستای حمایت از افراد شاغل در مشاغل و سخت و زیان آور، من جمله پرستاران کشور، قانون گذار امتیازاتی در نظر گرفته است که از جمله آن می توان به بازنشستگی پیش از موعد اشاره نمود، اما با توجه به اشتغال این افراد، در بخش خصوصی یا دولتی، احکام و قوانین مختلف و بعضا متعارضی در این زمینه وجود دارد. به جهت آشنایی علاقمندان در این قسمت، شرایط بازنشستگی پرستاران شاغل در بخش های مختلف کشور مورد بررسی قرار می گیرد.

در ابتدا؛ به موجب تبصره سه ماده واحده قانون نحوه بازنشستگی جانبازان انقلاب اسلامی ایران و جنگ تحمیلی و معلولین عادی و شاغلین مشاغل سخت و زیان آور (مصوب 1367/09/01 مجلس شورای اسلامی)؛ شاغلان مشاغل سخت و زیان‌ آور که وظایف مربوط به شغل آنان باعث بروز ناراحتی های جسمی و روحی می‌ گردد، می‌ توانستند با داشتن‌ حداقل 20 سال سابقه خدمت بر اساس درخواست کتبی خود با حداکثر پنج سال ارفاق بازنشسته شوند. 

به موجب این قانون، پرستارانی که مشمول قانون مدیریت خدمات کشوری بودند، می توانستند به استناد تبصره ۳ ماده واحده قانون نحوه بازنشستگی جانبازان و معلولین مصوب سال ۶۷ و به شرط ۲۰ سال سابقه کار، درخواست بازنشستگی دهند.

 اما از آن جایی که این ماده با  تبصره ۱ ماده (۱۰۳) قانون مدیریت خدمات کشوری در تعارض بود، هیئت عمومی دیوان عدالت اداری به موجب رای وحدت رویه شماره ۱۰۶۴ الی ۱۰۸۲ و ۱۲۰۳-۱۲۰۴ مورخ 1399/09/18، حداقل سابقه کارمندان شاغل در مشاغل سخت و زیان‌ آور را جهت استفاده از سنوات ارفاقی مطابق تبصره «۱» ماده (۱۰۳) قانون مدیریت خدمات کشوری، ۲۵ سال دانست.

در خصوص پرستارانی که در بیمه تامین اجتماعی می باشند، مستخدمین سازمان تامین اجتماعی بنا بر ارجاع تبصره «1» ماده (۶۴) آیین‌ نامه استخدامی سازمان تامین اجتماعی مصوب ۱۳۸۶ هیئت امنای سازمان و ماده 114 قانون تامین اجتماعی مصوب سال ۱۳۵۴، از حیث بازنشستگی به سبب اشتغال در مشاغل سخت و زیان‌ آور، تابع مقررات بخش عمومی و دولتی می‌ باشند.

قانونی نیز که در حال حاضر، در خصوص پرستاران بخش عمومی و دولتی اجرا می شود، در واقع رای وحدت رویه شماره ۱۰۶۴ الی ۱۰۸۲ و ۱۲۰۳-۱۲۰۴ مورخ 1399/09/18 می باشد که شرایط بازنشستگی تامین اجتماعی را حداقل بیست و پنج سال سابقه کار می داند.

با توجه به ماده (۱) قانون احکام دائمی برنامه‌ های توسعه کشور مصوب ۱۳۹۵، دانشگاه‌ های دولتی تابع مصوبات هیئت امنا بوده و از قوانین و مقررات حاکم بر دستگاه‌های دولتی مستثنی شده‌ اند. به موجب ماده 97 آیین‌ نامه اداری، استخدامی و تشکیلاتی کارمندان غیرهیئت علمی مصوب سال 1391 هیئت امنا، شرایط بازنشستگی پرستاران بیمارستان‌ های دولتی به شرح ذیل است:

موسسه مکلف است کارمندان خود را که سی سال سابقه خدمت دارند، بازنشسته نماید. به موجب تبصره دو این ماده، سابقه مذکور در بند «الف» ماده 97 و همچنین شرط سنی مزبور در بند «ب» برای متصدیان مشاغل سخت و زیان‌ آور و جانبازان و معلولان تا پنج سال کمتر می باشد و شرط سنی برای زنان منظور نمی گردد. بنابراین، بازنشستگی پرستاران دانشگاه‌ های علوم پزشکی دولتی، با ۲۵ سال سابقه صورت می پذیرد.

بازنشستگی پرستاران شاغل در نیرو‌های مسلح؛ شامل قانون تسری مفاد تبصره (۳) قانون نحوه بازنشستگی جانبازان انقلاب اسلامی و جنگ تحمیلی و معلولین عادی و شاغلین مشاغل سخت و زیان‌ آور به شاغلین مشاغل سخت و زیان‌ آور کلیه نیروهای نظامی و انتظامی، وزارت دفاع و پشتیبانی نیروهای مسلح و سازمان‌های وابسته مصوب ۱۳۷۷ می شود.

به موجب این قانون، به سازمان‌ های نیروهای مسلح اختیار داده شده تا بتوانند کارکنان خود را به شرط داشتن حداقل ۲۰ سال خدمت تمام‌ وقت که دو سوم آن را در مشاغل سخت و زیان‌ آور خدمت کرده باشند؛ براساس درخواست کتبی آن ها و بر اساس مقررات مربوط با حداکثر پنج سال ارفاق بازنشسته کنند.

شرایط بازنشستگی پرستاران دانشگاه شاهد، با توجه به موسسه عمومی غیردولتی بودن دانشگاه شاهد، مطابق مفاد تبصره 3 قانون نحوه بازنشستگی جانبازان انقلاب اسلامی و جنگ تحمیلی و معلولین عادی و شاغلین مشاغل سخت و زیان آور (مصوب ۱۳۶۷) می باشد که مطابق با آن این افراد، می توانند با شرط ۲۰ سال سابقه و پنج سال سنوات ارفاقی بازنشسته شوند.

البته در این زمینه میان حقوقدانان اختلاف نظر وجود داشته و برخی، مستند به ماده (۱) قانون احکام دائمی قوانین برنامه توسعه و تبصره «۲» ماده (۷۰) آیین‌نامه استخدامی اعضای غیرهیئت علمی، پرستاران را مشمول تبصره «۱» ماده (۱۰۳) قانون مدیریت خدمات کشوری دانسته و پرستاران دانشگاه شاهد را با 25 سال سابقه، واجد شرایط بازنشستگی می دانند.

شرایط بازنشستگی پرستاران دانشگاه آزاد؛ بر اساس رای وحدت رویه شماره ۱۸۱۶ مورخ ۲۱/۱۱/۱۳۹۹ هیئت عمومی دیوان عدالت اداری می باشد که مطابق با آن، پرستاران مذکور می توانند با ۲۰ سال سابقه خدمت، با پنج سال سنوات ارفاقی بازنشسته شوند.

شرایط بازنشستگی پرستاران مشمول قانون کار و پرستاران شرکتی نیز، داشتن سابقه اشتغال به میزان حداقل 20 سال متوالی و ۲۵ سال متناوب در مشاغل سخت و زیان‌ آور و احراز سخت و زیان‌ آور بودن عناوین شغلی مشمولان قانون کار به تایید کمیته‌ های استانی تطبیق مشاغل سخت و زیان‌ آور است.

بنابراین، پرستاران مشمول قانون کار با احراز 20 سال سابقه اشتغال در مشاغل سخت و زیان‌ آور بازنشسته می شوند، ضمن اینکه ۴ درصد حق بیمه مربوط به مشاغل سخت و زیان‌ آور، باید از سوی کارفرما پرداخت شود.

سن بازنشستگی پرستاران

در قسمت قبلی مقاله به توضیح شرایط بازنشستگی پرستاران در بخش های دولتی و خصوصی پرداخته و بیان نمودیم که پرستاران مشمول قانون مدیریت خدمات کشوری و هم پرستاران مشمول قانون تامین اجتماعی، از لحاظ شرایط بازنشستگی، تابع رای وحدت رویه شماره ۱۰۶۴ الی ۱۰۸۲ و ۱۲۰۳-۱۲۰۴ مورخ 1399/09/18 هیات عمومی دیوان عدالت اداری می باشند.

در این رای، هایت عمومی دیوان عدالت اداری بیان می دارد که باید بین تبصره ۳ ماده واحده قانون نحوه بازنشستگی جانبازان انقلاب اسلامی و جنگ تحمیلی و معلولین عادی و شاغلین مشاغل سخت و زیان آور و تبصره ۱ ماده ۱۰۳ قانون مدیریت خدمات کشوری جمع منطقی صورت گیرد؛ بدین نحو که فقط شرط سابقه برای بازنشستگی سخت و زیان‌ آور از ۲۰ سال به ۲۵ سال افزایش یابد.

بنابراین، با توجه به رای فوق می توان چنین نتیجه گیری نمود که سن بازنشستگی تامین اجتماعی و سن بازنشستگی پرستاران مشمول قانون مدیریت خدمات کشوری، حداقل بیست و پنج سال می باشد و مراجع ذی صلاح در صورتی با بازنشستگی آن ها موافقت خواهند نمود که پرستاران مذکور، حداقل بیست پنج سال سابقه خدمت و پرداخت حق بیمه را داشته باشند.

بازنشستگی پرستاران دانشگاه‌ های علوم پزشکی دولتی با 25 سال سابقه؛ بازنشستگی پرستاران شاغل در نیرو‌های مسلح با ۲۰ سال سابقه؛ بازنشستگی پرستاران دانشگاه شاهد با 20 یا 25 سال سابقه (اختلافی)؛ بازنشستگی پرستاران دانشگاه آزاد با ۲۰ سال سابقه و بازنشستگی پرستاران مشمول قانون کار و شرکتی با 20 سال سابقه متوالی 25 سال متناوب صورت می گیرد.

بازنشستگی پرستاران با 20 سال سابقه

در قسمت های گذشته مقاله در خصوص شرایط و سن بازنشستگی پرستاران توضیحاتی را ارائه نموده و بیان کردیم که با توجه به اشتغال به کار پرستار در بخش های مختلف کشور، سن و شرایط بازنشستگی نیز متفاوت می باشد. در این قسمت از مقاله قصد داریم تا به توضیح بازنشستگی پرستاران با 20 سال سابقه بپردازیم.

با توجه به مندرجات بخش قبلی، می توان به طور کلی چنین نتیجه گیری نمود که پرستاران شاغل در نیرو‌های مسلح، پرستاران دانشگاه شاهد (اختلافی)، پرستاران دانشگاه آزاد، پرستاران مشمول قانون کار و پرستاران شرکتی با رعایت شرایطی، می توانند با ۲۰ سال سابقه حکم بازنشستگی خود را دریافت نمایند. 

از طرف دیگر؛ پرستاران مشمول بیمه تامین اجتماعی و پرستاران مشمول قانون مدیریت خدمات کشوری و دولتی، با بیست و پنج سال سابقه می توانند بازنشسته شوند و بنابراین، نمی توانند مانند سایر پرستاران، از مزایای بازنشستگی با بیست سال سابقه استفاده نمایند.

نحوه درخواست بازنشستگی پرستاران

یکی از سوالات متداولی که ممکن است در زمینه بازنشستگی برای افراد، مطرح شود؛ این است که نحوه درخواست بازنشستگی پرستاران شاغل در بخش های مختلف کشور، به چه صورت است و این افراد چگونه می توانند برای بازنشستگی درخواست دهند.

در پاسخ به این پرسش که نحوه درخواست بازنشستگی پرستاران به چه صورتی است؛ باید به طور کلی بیان کرد که پرستاران مزبور، می بایست با رعایت شرایط ذکر شده برای بازنشستگی، درخواست خود را به سازمانی که در آن مشغول به کار می باشند؛ ارائه نمایند.

به طور مثال، پرستاران مشمول قانون بیمه تامین اجتماعی می بایست درخواست خود را به صورت غیرحضوری در سامانه es.tamin.ir، به ثبت رسانده و پس از پذیرش اولیه، برای تکمیل درخواست و مدارک حقوق بازنشستگی، به شعب تامین اجتماعی مراجعه نمایند. به منظور ثبت اینترنتی درخواست، داوطلب باید آدرس es.tamin.ir را در مرورگر خود وارد نمود و مطابق با تصویر زیر به صفحه اصلی این سایت وارد شود.

پس از آن باید مطابق با تصویر زیر، گزینه مستمری بگیران، و سپس بازنشستگی و در نهایت، برقراری مستمری بازنشستگی را انتخاب کند و مراحل ثبت درخواست را طی نماید.

پرستاران مشمول قانون مدیریت خدمات کشوری نیز، می بایست برای ثبت درخواست بازنشستگی، به صورت حضوری فرم های مربوطه را پر نماید و درخواست خود را ثبت کنند. پرستاران شاغل در سایر بخش ها نیز باید درخواست بازنشستگی خود را به ارگان و دستگاهی که در آن مشغول به کار می باشند، ارائه نمایند.

نحوه پیگیری بازنشستگی پرستاران

ممکن است که بسیاری از پرستاران سراسر کشور، درخواست بازنشستگی خود را به دستگاه ذی صلاح ارائه داده، اما از نحوه پیگیری و استعلام درخواست بازنشستگی، بی اطلاع باشند. به همین جهت، این بخش از مقاله به بیان نحوه پیگیری بازنشستگی پرستاران اختصاص داده شده است.

در خصوص نحوه پیگیری بازنشستگی پرستاران، نیز باید بیان داشت که همانند ثبت درخواست بازنشستگی، پیگیری و استعلام این درخواست نیز از طریق دستگاه صادر کننده حکم بازنشستگی صورت گرفته و برای هر سازمان، متفاوت می باشد و نمی توان یک ارگان و یا سامانه ثابت را برای پیگیری درخواست حقوق و پاداش بازنشستگی پرستاران معرفی نمود. اغلب افراد می توانند از طریق سامانه ای که مراحل ثبت درخواست را در آن انجام داده اند، نسبت به پیگیری آن نیز اقدام نمایند.

به طور مثال، پذیرش اولیه درخواست بازنشستگی برای پرستاران مشمول قانون تامین اجتماعی از سوی سازمان بیمه تامین اجتماعی به آن اطلاع رسانی شده و پس از آن، برای پیگیری سایر مراحل ثبت نام، افراد می بایست به صورت حضوری به شعب بیمه تامین اجتماعی مراجعه نمایند. امکان پیگیری درخواست از طریق سامانه es.tamin.ir و "بخش تامین اجتماعی من" و سپس "درخواست های من" نیز امکان پذیر است.

پس از تکمیل نمودن مراحل ثبت نام، امکان استعلام درخواست از طریق سامانه سرویس الکترونیکی تامین اجتماعی و بخش مستمری بگیران و سپس، حکم مستمری بگیران امکان پذیر خواهد بود. بازنشستگان کشوری نیز می توانند با مراجعه به سایت cspf.ir و با استفاده از کد پیگیری درخواست، نسبت به پیگیری درخواست اقدام نمایند.

بخشنامه جدید بازنشستگی پرستاران

در بخش های پیشین مقاله به شرایط، سن، نحوه ثبت درخواست بازنشستگی پرستاران و پیگیری آن پرداختیم. در راستای سازماندهی هر چه بهتر نظام حقوقی بازنشستگان کشور، تاکنون بخشنامه های متعددی از سوی نهادهای مختلف کشور، صادر گردیده که در راستای آشنایی علاقمندان با محتوا و مندرجات این بخشنامه ها، در قسمت زیر یکی از مهم ترین بخشنامه جدید بازنشستگی پرستاران آورده شده است.

این بخشنامه جدید که با عنوان "گزارش تعیین سن در بازنشستگی پیش از موعد پرستاران و مشاغل سخت و زیان آور" نیز شناخته می شود، به جهت تفکیک بین شرایط و سن بازنشستگی پرستاران شاغل در بخش های مختلف کشور توسط مرکز پژوهش‌ های مجلس صادر شده است.

با این حال، اگرچه در این طرح و بخشنامه جدید، پیش‌ بینی ها و سازوکارهایی برای رفع تبعیض میان پرستاران مطرح شده بود، اما به‌ دلیل ایرادها و ملاحظات مربوط به این طرح و بخشنامه، کلیات طرح حاضر توسط مراجع ذی صلاح رد گردید.

رای دیوان عدالت اداری در مورد بازنشستگی پرستاران

همانطور که در بخش های قبلی مقاله مورد اشاره قرار گرفت، در ابتدا؛ پرستارانی که مشمول قانون مدیریت خدمات کشوری بودند، از این مزایا برخوردار بودند که به استناد تبصره ۳ ماده واحده قانون نحوه بازنشستگی جانبازان و معلولین مصوب سال ۶۷ و به شرط ۲۰ سال سابقه کار، درخواست بازنشستگی دهند.

اما به دلیل تعارض این ماده با  تبصره ۱ ماده (۱۰۳) قانون مدیریت خدمات کشوری، هیئت عمومی دیوان عدالت اداری به موجب رای وحدت رویه شماره ۱۰۶۴ الی ۱۰۸۲ و ۱۲۰۳-۱۲۰۴ مورخ 1399/09/18، حداقل سابقه کارمندان شاغل در مشاغل سخت و زیان‌ آور را جهت استفاده از سنوات ارفاقی مطابق تبصره «۱» ماده (۱۰۳) قانون مدیریت خدمات کشوری، ۲۵ سال دانست. به جهت آشنایی علاقمندان متن رای دیوان عدالت اداری در مورد بازنشستگی پرستاران در قسمت زیر ارائه گردیده است:

برای دریافت اطلاعات بیشتر در مورد شرایط بازنشستگی پرستاران در کانال تلگرام موضوعات حقوقی عضو شوید. کارشناسان مرکز مشاوره حقوقی دینا نیز آماده اند تا با ارائه خدمات مشاوره حقوقی تلفنی دینا به سوالات شما عزیزان پیرامون شرایط بازنشستگی پرستاران پاسخ دهند.