مالیات علی الراس

فرمول محاسبه مالیات علی الراس، ضریب مالیاتی ضرب در قرینه مالیاتی است و مقصود از مالیات علی الراس، یک شیوه محاسبه مالیات مستقیم، در گذشته و پیش از اجرایی سازی طرح جامع مالیاتی و تنظیم اظهارنامه برآوردی می باشد که در آن، ممیز، میزان مالیات را بدون توجه به خود اظهاری و مدارک مودی، تعیین می نمود.

نظام مالیاتی، در اکثر کشورها، یک نظام هوشمند و از جمله مهم ترین عوامل موثر بر رشد و پیشرفت اقتصادی است که در جمهوری اسلامی ایران نیز وجود دارد و هرروزه، قواعد و قوانین مربوط به آن، برورزرسانی می گردند تا عدالت مالیاتی برقرار و سود اقتصادی، حاصل گردد.

سیستم مالیاتی ایران، در راستای شفاف سازی نظام مالیاتی و جلوگیری از فرار مودیان از پرداخت مالیات، قوانین مالیاتی مختلف، از جمله، محاسبه مالیات علی الراس یا تنظیم اظهارنامه برآوردی را پیش بینی نموده که قواعد مخصوص به خود را دارد و تمام مودیان، باید از شرایط، چیستی و قواعد آن، مطلع باشند.

لذا در مقاله حاضر، در این باره که مالیات علی الراس چیست، انواع و نحوه محاسبه و درصد آن به چه شکل است، توضیح داده شده و سپس، موارد مشمول این مالیات و اینکه آیا امروزه، در سیستم مالیاتی، مالیات علی الراس حذف شده یا خیر، بررسی گردیده است.

مالیات علی الراس چیست

در پاسخ به این پرسش که مالیات علی الراس چیست؟ باید گفت، مالیات علی الراس، یک شیوه محاسبه مالیات مستقیم، پیش از اجرای طرح جامع مالیاتی بود که در آن، ممیز مالیاتی، بدون توجه به خود اظهاری مالیاتی و مدارک و دفاتر قانونی ارائه شده توسط اشخاص حقیقی و حقوقی، و صرفا با در نظر گرفتن ضریب ها و قرینه های تعیین شده توسط سازمان امور مالیاتی، میزان مالیات قابل پرداخت مشمول را تعیین می کرد.

با این توضیح که بر اساس قانون مالیات مستقیم، افراد باید در مواعد مقرر قانونی، اقدام به ثبت نام اظهارنامه مالیاتی و حسب مورد، ارائه مدارک و دفاتر قانونی خود به سازمان امور مالیاتی نمایند تا مالیات آن ها، بر مبنای درآمد درج شده در خوداظهاری و مدارک ارائه شده، توسط ممیز مالیاتی، تعیین شود.

اما در شرایطی، نظیر اینکه فرد در موعد مقرر، اقدام به ثبت اظهارنامه مالیاتی خود نمی کرد یا خود اظهاری خلاف واقع می نمود، مالیات او، به صورت علی الراس، محاسبه می گردید و مبلغ آن، بسیار بیشتر از زمانی بود که محاسبه مالیات، با در نظر گرفتن خوداظهاری و مدارک ارائه شده توسط اشخاص حقیقی و حقوقی، صورت می گرفت.

انواع مالیات علی الراس

در توضیح اینکه انواع مالیات علی الراس چیست باید گفت، مالیات علی الراس، یک شیوه محاسبه مالیات های مستقیم، نظیر مالیات بر درآمد و... بوده که پیش از اجرای طرح جامع مالیاتی و در صورت وجود شرایط پیش بینی شده در قانون مالیات مستقیم، تحقق می یافت و بنابراین، اینگونه نیست که دارای انواع و اقسام مخصوص به خود باشد.

اما در عرف، به اشتباه، آن را بر اساس علت هایی که سبب علی الراس محاسبه شدن مالیات می گشت، دارای انواع و اقسام گوناگونی، می دانستند و همان علت ها یی را که در قانون مالیات مستقیم، ذکر شده بود، به عنوان انواع مالیات علی الراس، ذکر می کردند.

از آنجا که در تیتر پنجم همین مقاله، با عنوان چه مواردی مشمول مالیات علی الراس می شود؟، علل علی الراس محاسبه شدن مالیات، ذکر شده، در این تیتر، به ذکر نکات دو پاراگراف قبل، در توضیح انواع مالیات علی الراس، بسنده می شود و در تیتر پنج، به صورت مفصل، در خصوص موارد مسبب محاسبه و تشخیص علی الراس مالیات، توضیح داده خواهد شد.

نحوه محاسبه مالیات علی الراس

نحوه محاسبه مالیات علی الراس، پرسش اشخاص بسیاری است که اقدام به خوداظهاری خلاف واقع نموده یا به طور کلی، از انجام این امر، استنکاف ورزیده اند. لذا در این تیتر، نحوه محاسبه مالیات علی الراس، بررسی می گردد.

اما باید متذکر شد، در حال حاضر و با اجرای طرح جامع مالیاتی، دیگر مالیات به صورت علی الراس، محاسبه نمی گردد و شیوه های جدیدی، جایگزین آن شده است. با این توضیحات، فرمول محاسبه مالیات الراس، عبارت است از: درآمد مشمول مالیات =ضریب مالیاتی × قرینه مالیاتی. 

در توضیح ضریب و قرینه مالیاتی باید گفت که منظور از قراین مالیاتی، عواملی است که در هر کسب و کار و شغل، درآمد تقریبی افراد را تعیین می کند و موارد آن، نظیر میزان خرید و فروش سالانه، درآمد ناخالص و... در ماده 152 قانون مالیات مستقیم که اکنون، منسوخ شده، پیش بینی شده بود.

منظور از ضرایب مالیاتی، اعدادی بودند که در قالب جدول و درصد، ضرایب مالیاتی عملکرد مشاغل مختلف را تعیین می کردند و ممیزین مالیاتی، برای محاسبه علی الراس مالیات، بسته به نوع شغل مودی، از آن، استفاده می نمودند. که آخرین جدول این ضریب ها، در سال 1397 ارائه گردیده و از آن زمان تا زمان نگارش این مقاله، یعنی تا آبان ماه 1402، به علت اجرای طرح جامع مالیاتی و حذف محاسبه مالیات به صورت علی الراس، نسخه جدیدی از آن، به نهادها و سازمان های ذی صلاح، ابلاغ نشده است.

مالیات علی الراس چند درصد است؟

در پاسخ به این پرسش که مالیات علی الراس چند درصد است؟ باید گفت، همانطور که در تیتر قبل، در توضیح فرمول محاسبه مالیات علی الراس، ذکر شد، میزان و درصد مالیات محاسبه شده به شیوه علی الراس، کاملا بستگی به این داشت که؛

میزان قرینه مالیاتی فرد با در نظر گرفتن فاکتورهای موجود در ماده 152 قانون مالیات مستقیم که اکنون، منسوخ شده است، چقدر بود و ضریب مالیاتی شغل فرد در جدول ضرایب مالیاتی، چند درصد تعیین شده بود. بنابراین در پاسخ به این پرسش که مالیات علی الراس چند درصد است؟ باید گفت؛

اولا، امروزه دیگر، مالیات به صورت علی الراس، محاسبه نمی شود و از طرح جامع مالیاتی و تنظیم اظهارنامه برآوردی، برای محاسبه مالیات اشخاصی که خوداظهاری نکرده اند یا خلاف واقع خود اظهاری نموده اند، استفاده می شود؛

 ثانیا، حتی در زمان محاسبه مالیات به صورت علی الراس نیز امکان مشخص کردن درصد مالیات علی الراس، امکان پذیر نبود؛ چراکه این امر، تابع اعداد دو فاکتور قرینه مالیاتی و ضریب مالیاتی هر شغل، بود و بر اساس اعداد این دو فاکتور، تغییر می کرد.

چه مواردی مشمول مالیات علی الراس می شود؟

برای بررسی اینکه چه مواردی مشمول مالیات علی الراس می شود؟ باید ماده 97 قانون مالیات مستقیم را مورد بررسی قرار داد. بر اساس مواد مذکور این قانون، موارد مشمول مالیات علی الراس که امروزه از شیوه محاسبه مالیات، حذف شده و روش های طرح جامع مالیاتی نظیر تنظیم اظهارنامه برآوردی، جایگزین آن گردیده، عبارتند از:

 عدم تسلیم ترازنامه و حساب سود و زیان و یا حساب درآمد و هزینه، در موعد مقرر؛

خودداری از ارائه دفاتر قانونی و یا مدارک حساب در محل کار، توسط مودی، پس از درخواست کتبی مامور تشخیص مالیاتی؛

غیر قابل رسیدگی تشخیص داده شدن دفاتر و اسناد و مدارک ابرازی برای محاسبه درآمد مشمول مالیات، توسط ممیز مالیاتی و پس از تایید سرممیز. علاقمندان به کسب اطلاعات در خصوص هزینه های قابل قبول مالیاتی می توانند، مقاله پیشنهادی در لینک بیشتر بخوانید را مورد مطالعه قرار دهند.

آیا مالیات علی الراس حذف شده؟

پس از توضیح اینکه مالیات علی الراس چیست، درصد و نحوه محاسبه آن چگونه است، در این تیتر از مقاله، به این پرسش که آیا مالیات علی الراس حذف شده؟ پاسخ داده خواهد شد. در پاسخ به پرسش مذکور باید گفت، بله، از سال 1398 به بعد و با اجرایی سازی طرح جامع مالیاتی، شیوه محاسبه مالیات به صورت علی الراس، حذف شده است.

در حال حاضر، برای مودیانی که از ارائه اظهارنامه یا مدارک و دفاتر قانونی خود، خودداری کنند یا خوداظهاری خلاف واقع انجام دهند، اظهارنامه برآوردی، توسط ممیز مالیاتی، تهیه و تنظیم خواهد شد و میزان مالیات قابل پرداخت، بر اساس این اظهارنامه، تعیین می گردد.

پس از تنظیم اظهارنامه برآوردی، ابلاغیه مربوط به آن، در پورتال مودی، در درگاه ملی خدمات مالیات my.tax.gov.ir، قرارداده خواهد شد و مودی، ظرف سی روز از زمان ابلاغ، مهلت دارد تا اعتراض خود به برگ تشخیص را به ممیز کل، ابراز دارد.

شایان ذکر است، ممیز مالیاتی، برای تنظیم اظهارنامه برآوردی مودی، از گزارش های سازمان امور مالیاتی که از ردگیری جریان اطلاعات فعالان اقتصادی کشور و پردازش آن اطلاعات، تهیه شده، بهره خواهد برد و میزان مالیات پرداختی مودی را تعیین می نماید. اظهارنامه برآوردی و قوانین آن، در آیین نامه اجرایی ماده ۲۱۹ قانون مالیات‌ های مستقیم، مصوب وزیر اقتصاد و داریی، ابلاغ‌شده در ۱۳۹۸/۹/۹، پیش بینی شده است.

برای دریافت اطلاعات بیشتر در خصوص مالیات علی الراس، درصد و نحوه محاسبه آن در کانال تلگرام حقوق تجاری عضو شوید. کارشناسان مرکز مشاوره حقوقی دینا نیز آماده اند تا با ارائه خدماتی در زمینه مشاوره حقوقی تلفنی دینا به سوالات شما عزیزان پیرامون مالیات علی الراس، درصد و نحوه محاسبه آن پاسخ دهند.