قوانین چک

از جمله مهم ترین قوانین چک و نکات مهم و کاربردی آن، قبل، حین و پس از صدور این سند، به ترتیب، مواردی چون، اطمینان از کافی بودن موجودی حساب بانکی، ثبت صحیح چک صیادی و استعلام و تایید چک در سامانه صیاد بلافاصله پس از صدور آن و دریافت گواهی عدم پرداخت، در صورت، خالی بودن حساب صادر کننده چک است. 

یکی از مهم ترین و پرکاربردترین اسناد تجاری که دارای انواع و اقسام گوناگون و مخصوص به خود است، چک بوده که پس از تصویب قانون جدید صدور چک، همچنین، روی کار آمدن چک های صیادی، نکات و قواعد حقوقی جدیدی، در خصوص آن، ایجاد گردید.

اطلاع از قوانین چک و تسلط بر نکات مهم و کاربردی این سند، کمک می کند تا صادر کننده و دریافت کننده، با مشکلات حقوقی و مواردی چون، عدم امکان وصول و یا عدم صدور انواع چک از جمله چک صیادی، مواجه نشوند و در همان مرحله اول صدور یا دریافت چک، اثر حقوقی مد نظر خود را ایجاد نمایند.

لذا در مقاله حاضر، دانستنیها و قوانین چک پیش از صدور، در هنگام صدور و پس از صدور، همچنین، مقررات و نکات مهم و کاربردی درباره دسته چک و نحوه شکایت از چک صیادی ثبت شده، بررسی گردیده و در خصوص چیستی چک مخدوش، نحوه وصول و قانون آن، توضیح داده شده است.

دانستنیهای و قوانین کاربردی چک پیش از صدور

دانستنیهای و قوانین کاربردی چک پیش از صدور، از جمله مهم ترین مواردی است که هم صادر کننده و هم دریافت کننده، باید از آن ها، اطلاع داشته باشند تا بدون کمترین مشکل و مساله، اثر حقوقی مد نظر خود از صدور انواع چک را ایجاد نمایند. نکات مهم و کاربردی چک، قبل از صدور، بر اساس قانون صدور چک با اصلاحات، به شرح زیر است:

در صورتی که فرد، متقاضی صدور چک موردی است، باید فاقد سوء سابقه در سیستم بانکی بوده و نتایج گزارش اعتباری حساب او در سامانه صیاد، تایید شده باشد؛

صادر کننده، از داشتن وجه و اعتبار کافی، در حساب متصل به دسته چک، مطمئن باشد تا با تبعات حقوقی صدور چک خالی از وجه یا چک بلامحل، مواجه نگردد؛ دریافت کننده، از اعتبار و تمکن مالی صادر کننده، اطمینان حاصل نماید تا مجبور به شکایاتی چون مطالبه وجه چک یا شکایت کیفری صدور چک بلامحل نشود؛

به علت اینکه امروزه، چک های بنفش یا چک صیادی، جایگزین چک های قدیمی شده اند، هم صادر کننده و هم دریافت کننده باید، از نحوه کار با اپلیکیشن ها یا سامانه های مربوط به ثبت چک های صیادی یا شیوه صدور این چک ها از طریق عابر بانک، مطلع باشند؛

در صورتی که فرد، هنوز از دسته چک کاغذی قدیمی (که بانک مرکزی در حال جمع آوری آن ها است) استفاده می کند، هم صادر کننده و هم دریافت کننده، از نحوه تکمیل آن، مطلع باشند و صادر کننده، حتما نمونه امضا چک ثبت شده در حساب متصل به دسته چک را ذیل چک کاغذی، درج کند و از درج نمونه امضا چک در برگه ابتدایی یا انتهایی دسته چک، بپرهیزد تا خطر جعل نمونه امضا چک، کاهش یابد.

دانستنی های مهم قانون چک در هنگام صدور

دانستنی های مهم قانون چک در هنگام صدور، مبحثی است که در این تیتر از مقاله حقوقی دینا، مورد بررسی قرار می گیرد. نکات مهم و کاربردی ای که باید در هنگام صدور چک صیاد، چک های کاغذی قدیمی و سایر انواع چک، مد نظر صادر کننده و دریافت کننده باشند، عبارتند از:

صادر کننده چک صیادی، حتما علت صدور چک را در قسمت مربوط به "بابت" و نام دارنده را در قسمت مربوط به اسم دریافت کننده، قید نماید؛ چراکه بر اساس قانون چک صیادی، همچنین قوانین جدید صدور چک، دیگر امکان صدور چک در وجه حامل، وجود ندارد و چکی که فاقد نام دارنده است، از اعتبار حقوقی چک، برخوردار نیست.

دریافت کننده یا همان دارنده، بلافاصله بعد از ثبت چک صیادی توسط صادر کننده، از طریق استعلام پیامکی یا سامانه بانکی، از ثبت صحیح چک صیادی توسط صادر کننده در سامانه صیاد، مطمئن گردد تا با مسائل بی اعتباری چک صادر شده به عنوان یک سند لازم الاجرا، مواجه نشود؛

چرا که بر اساس قانون چک برگشتی صیاد، در صورتی که چک صیادی، توسط صادر کننده، در سامانه صیاد، ثبت نشود، امکان برگشت زدن و صدور گواهی عدم پرداخت در خصوص آن، وجود نداشته و صرفا، یک سند عادی مثبت بدهی صادر کننده به دارنده، محسوب خواهد شد.

برای انتقال چک صیادی، مسئولیت انتقال دهنده چک صیادی، این است که وارد سامانه یا اپلیکیشن مخصوص چک های صیادی گردد، مراحل انتقال و نام فردی که چک به وی، منتقل می گردد و همچنین، بابت و علت انتقال را درج کند و از فردی که چک به او منتقل شده، بخواهد با ورود به اپلیکیشن یا سامانه صیاد یا مراجعه به عابر بانک، انتقال چک را استعلام و تایید نماید.

در صورتی که چک های کاغذی قدیمی صادر می گردند، تمامی اطلاعات باید بدون مخدوش شدن، خط خوردگی، و حسب مورد، با عدد و حروف، نوشته شوند و چنانچه در چک صادر شده، خط خوردگی وجود ندارد، عبارت بدون خط خوردگی با درج علامت × در ابتدا و انتهای عبارت، در چک، نوشته شود؛ از صدور چک کاغذی قدیمی بدون تاریخ و سفید امضا یا در وجه حامل، پرهیز گردد و صادر کننده، حتما پس از درج تاریخ صدور و تاریخ وصول، ذیل آن را امضا نماید.

احکام و دانستنیهای چک پس از صدور

احکام و دانستنیهای چک پس از صدور، پرسش افراد بسیاری است که اقدام به صدور چک های صیادی یا چک های کاغذی دسته چک های قدیمی نموده اند؛ لذا، در این تیتر از مقاله، نکات مهم و کاربردی پس از صدور چک، از منظر قانون جدید چک، بررسی می گردد:

از مهم ترین نکات پس از صدور چک این است که صادر کننده، در موعد وصول چک و تاریخی که برای این امر، تعیین شده، از اعتبار حساب خود، مطمئن گردد تا با برگشت خوردن چک و به تبع، مسدود شدن حساب بانکی خود و محرومیت از بسیاری از خدمات و تسهیلات بانکی، مواجه نشود.

دریافت کننده، به خوبی، از چکی که در دست دارد، مراقبت نماید و در صورت مفقودی، بلافاصله این امر را به سیستم قضایی و بانک محال علیه، گزارش کند یا از صادر کننده بخواهد، نسبت به طی مراحل اعلام مفقودی چک، اقدام نماید.

دارنده چک، حتما، ظرف 6 ماه از موعد مقرر برای وصول چک، به بانک مراجعه کند و در صورتی که با خالی بودن حساب صادر کننده مواجه شد، از بانک، تقاضای صدور گواهی عدم پرداخت نماید و بخواهد که در گواهی صادره، تطبیق نمونه امضای صادر کننده، با آنچه در چک است، گواهی شود و حتما، ظرف 6 ماه از تاریخ دریافت گواهی عدم پرداخت، برای شکایت کیفری صدور چک بلامحل، اقدام کند.

صادر کننده و دریافت کننده چک موردی، یعنی چک هایی که صرفا تا سقف 5 عدد در سال، برای افراد فاقد دسته چک، آن هم پس از تایید اعتبار در سامانه صیاد، صادر می گردد، باید از وثیقه گذاشتن یا واگذار کردن چک به شخص ثالث، بپرهیزند؛ چرا که بر اساس قانون، چنین امکانی برای چک های موردی، پیش بینی نشده است.

مقررات و نکات مهم درباره دسته چک

مقررات و نکات مهم درباره دسته چک را باید در قانون جدید صدور چک با آخرین اصلاحات آن، جستجو کرد. مستفاد از ماده ۶ این قانون، (اصلاحی ۱۴۰۰/۰۱/۲۹)، تبصره های آن و سایر موارد مندرج در مواد و بندهای قانون صدور چک، قوانین مهم درباره دسته چک، عبارتند از:

 گرفتن دسته چک و صدور آن، صرفا از طریق سامانه صدور یکپارچه الکترونیکی دسته‌ چک (صیاد) بانک مرکزی و توسط بانک، انجام می شود و منوط بر این است که نتیجه استعلام صحت مشخصات متقاضی از سامانه نظام هویت سنجی الکترونیکی بانکی، مثبت باشد و بر اساس گزارش اعتباری از سامانه ملی اعتبارسنجی، هیچ ممنوعیت قانونی ای برای دریافت دسته چک، توسط متقاضی، وجود نداشته باشد. نتیجه گزارش اعتباری، سقف اعتبار مجاز متقاضی برای دسته چک را تعیین خواهد کرد.

 توسل به شیوه‌ های متقلبانه برای دریافت دسته چکی غیر متناسب با اوضاع مالی و اعتباری یا تسهیل این امر برای دیگری، سبب محرومیت افراد از دریافت دسته چک، به مدت سه سال، همچنین، محرومیت از صدور چک جدید و استفاده از چک موردی و محکوم شدن به جزای نقدی خواهد شد و اگر بر عمل افراد، عنوان مجرمانه دیگری صدق کند، مجازات شدیدتر، قابل اعمال خواهد بود.

محکومیت به صدور چک بلامحل به موجب صدور یک یا چند فقره چک، در شرایطی که مبلغ مندرج در متن چک از پنجاه میلیون ریال بیشتر باشد یا مجموع مبالغ چک های صادره از 50 میلیون ریال بیشتر باشد، سبب ممنوعیت فرد از داشتن دسته چک به مدت دو سال و محکومیت به حبس از شش ماه تا یک سال، خواهد شد.

مستفاد از ماده 21 مکرر قانون صدور چک، از دریافت دسته چک و صدور چک جدید در سامانه صیاد و استفاده از چک موردی، توسط اشخاص ورشکسته، معسر از پرداخت محکوم‌ به یا دارای چک برگشتی رفع سوء اثر نشده، جلوگیری می گردد.

نحوه شکایت از چک صیادی ثبت شده

قبل از توضیح نحوه شکایت از چک صیادی ثبت شده باید گفت، بر روی چک‌ های بنفش یا همان چک های صیادی که در عرف، به آن، چک جدید نیز می گویند، عبارت ”کارسازی این چک، منوط به ثبت صدور، دریافت و انتقال آن در سامانه صیاد است”، درج شده است.

بر همین اساس، چنانچه چک صیادی ای ثبت نگردد، بانک در خصوص آن، گواهی عدم پرداخت، صادر نخواهد کرد و امکان صدور اجراییه چک برگشتی یا شکایت کیفری چک خالی از وجه، در خصوص آن، وجود ندارد. در این مواقع، چک صیادی ثبت نشده، یک سند حقوقی عادی مثبت بدهی صادر کننده به دریافت کننده، لحاظ می گردد و دارنده، باید با استناد به آن، اقدام به ثبت دادخواست مطالبه وجه، از طریق دفاتر خدمات الکترونیک قضایی نماید.

برای شکایت از چک صیادی ثبت شده، مستفاد از ماده ۲۳ قانون جدید چک، دارنده باید از بانک محال علیه، گواهی عدم پرداخت وجه چک را دریافت کند و با ثبت دادخواست صدور اجراییه از طریق دفاتر خدمات قضایی، از دادگاه صالح، صدور اجرائیه نسبت به کسری مبلغ چک را درخواست نماید.

در صورتی که برای دادگاه، محرز گردد، در متن چک، وصول وجه آن منوط به تحقق شرطی نشده و گواهی عدم پرداخت، به دلیل دستور عدم پرداخت طبق ماده ( ۱۴ ) قانون جدید چک، یعنی مواردی چون اعلام مفقودی چک و... صادر نشده، اجراییه چک صیادی ثبت شده را صادر خواهد کرد. اجراییه، به صادر کننده، ابلاغ می گردد و که اگر ظرف ۱۰ روز، وجه چک را به دارنده نپردازد، حسب مورد می توان نسبت به توقیف اموال یا جلب وی، اقدام کرد.

چک مخدوش چیست و نحوه وصول و قانون آن

در توضیح اینکه چک مخدوش چیست و نحوه وصول و قانون آن، چه می باشد باید گفت، مقصود از چک مخدوش، چکی است که در متن آن، قلم خوردگی، تراشیدگی، خراشیده شدن و... وجود دارد. این موارد، می تواند، توسط صادر کننده یا توسط دیگری، با هدف جعل و استفاده از سند مجعول، رخ دهد.

قانون چک مخدوش، ماده ۳ (اصلاحی ۱۳۸۲/۰۶/۰۲) قانون صدور چک است و در خصوص وصول آن نیز باید گفت، مستفاد از محتوای ماده 3، بانک ها باید، از پرداخت وجه چک مخدوش، خودداری کنند و فرد باید، مطالبه وجه آن ها را با ثبت دادخواست مطالبه وجه چک و بررسی جعلی بودن یا نبودن این سند، انجام دهد.

برای این کار، فرد باید از طریق مراجعه حضوری به دفاتر خدمات الکترونیک قضایی یا سایت adliran.ir، بخش احراز هویت برخط، اقدام به تشکیل حساب کاربری ثنا نماید؛ دادخواست خود را با کمک وکیل یا نمونه دادخواست های موجود، تنظیم و فایل ورد آن را برروی یک سی دی، رم و... ذخیره کند و برای ثبت آن، به نزدیک ترین دفاتر خدمات الکترونیک قضایی برود؛

پس از پرداخت هزینه دادرسی و هزینه خدمات ارائه شده در دفاتر، دادخواست فرد، ثبت و به مرجع صالح، ارسال و ارجاع خواهد شد و با تشکیل پرونده، مراحل رسیدگی به جعلی بودن یا نبودن، اعتبار داشتن یا نداشتن چک، صورت می گیرد و رای شایسته در خصوص موضوع دادخواست، صادر می گردد. شایان ذکر است، امکان شکایت کیفری، علیه جاعل چک یا استفاده کننده از چک مجعول، محفوظ است.

برای دریافت اطلاعات بیشتر در خصوص قوانین چک و نکات مهم و کاربردی این سند در کانال تلگرام حقوق تجاری عضو شوید. کارشناسان مرکز مشاوره حقوقی دینا نیز آماده اند تا با ارائه خدماتی در زمینه مشاوره حقوقی تلفنی دینا به سوالات شما عزیزان پیرامون قوانین چک و نکات مهم و کاربردی این سند پاسخ دهند.