تفاوت شلاق حدی و تعزیری

مهم ترین فرق و تفاوت شلاق حدی و تعزیری، در مواردی چون، نحوه زدن و اجرای حکم؛ امکان تبدیل شلاق تعزیری به جزای نقدی و عدم امکان این امر در خصوص شلاق حدی؛ همچنین، امکان تبدیل شلاق تعزیری در صورت وجود مانع پزشکی در محکومی که امیدی به بهبودی آن نیست و عدم امکان این امر در شلاق حدی، می باشد.

یکی از مجازات هایی که برای برخی جرایم حدی و تعزیری، مورد پیش بینی قرار گرفته است، شلاق می باشد که بسته به نوع جرم، به دو دسته، شلاق حدی و شلاق تعزیری، قابل تقسیم است و به موجب صدور حکم به این مجازات، بر برخی از نقاط بدن محکوم، با نوار چرمی به هم تابیده شده، ضرباتی نواخته خواهد شد.

باید در نظر داشت، در صورتی که فردی به شلاق حدی یا تعزیری و یا هردو آن ها محکوم شود، اجرای مجازات، به صورت یکسان نخواهد بود، چرا که شلاق حدی و شلاق تعزیری، از جهات مختلف، از جمله از جهت نحوه اجرای حکم و زدن ضربات شلاق، با یکدیگر، تفاوت داشته و قواعد مختلفی بر آن ها، حاکم است.

با توجه به پرسشهای بسیار در خصوص این دو نوع مجازات، در مقاله حاضر، تفاوت شلاق حدی و تعزیری، فرق نحوه زدن و اجرای حکم هریک از این دو شلاق، امکان یا عدم امکان تبدیل آن ها به جزای نقدی، قواعد اجرای حکم در صورت محکومیت هم زمان به شلاق حدی و تعزیری، فرق تعلیق مجازات این دو شلاق و وجود مانع پزشکی در اجرای حکم شلاق حدی و تعزیری، بررسی و توضیح داده شده است.

تفاوت شلاق حدی و تعزیری

تفاوت شلاق حدی و تعزیری، پرسش افراد بسیاری است که به هردو این مجازات ها یا یکی از آن ها، محکوم گردیده اند. لذا در این تیتر از مقاله، با استفاده از قانون مجازات اسلامی و آیین‌ نامه نحوه اجرای احکام حدود، سلب حیات، قطع عضو، قصاص نفس و عضو و جرح، دیات، شلاق، تبعید، نفی بلد، اقامت اجباری و منع از اقامت در محل یا محل‌ های معین، تفاوت این دو مجازات بررسی می گردد که عبارتند از:

نوع جرایم سبب شلاق تعزیری با نوع جرایم سبب شلاق حدی، متفاوتند؛ مستفاد از ماده 25 قانون مجازات اسلامی در شلاق حدی، 2 سال سوء پیشینه کیفری موثر و محرومیت از حقوق اجتماعی، وجود دارد، لکن در شلاق تعزیری، چنین نیست؛ در شلاق تعزیری، ایام بازداشت، متناسب قانون، از تعداد ضربات شلاق، خواهد کاست، لکن در شلاق حدی، چنین نیست؛ 

در حالت کلی، امکان تبدیل شلاق تعزیری، به جزای نقدی وجود دارد، لکن، در خصوص شلاق حدی، چنین امکانی قابل تصور نیست؛ مستفاد از آیین‌ نامه نحوه اجرای احکام حدود، شلاق و..، نحوه زدن و اجرای حکم مجازات شلاق حدی و تعزیری زنان و مردان، با یکدیگر، متفاوت بوده و وجود موانع پزشکی، سبب اجرا و تصمیمات متفاوتی در خصوص اجرای هریک از مجازات های شلاق حدی و شلاق تعزیری می گردد که در خصوص این موارد، در تیترهای بعدی، توضیحات لازم، ارائه خواهد شد.

مستفاد از ماده 19 قانون مجازات، شلاق تعزیری زنان و مردان، دارای درجات مختلف (درجه 6: شلاق از سی و یک تا هفتاد و چهار ضربه و تا نود و نه ضربه در جرائم منافی عفت؛ درجه 7: شلاق از یازده تا سی ضربه و درجه 8: شلاق تا ده ضربه) است اما شلاق حدی، درجه بندی ندارد و صرفا تعداد آن بسته به نوع جرم حدی، نظیر زنا یا شرب خمر، تغییر می کند؛ 

مستفاد از ماده 219 قانون مجازات اسلامی، امکان خرید، کاهش یا تبدیل و رای به حداکثر و حداقل، در خصوص شلاق تعزیری، وجود دارد، لکن، در خصوص شلاق حدی، چنین امکانی نیست و قاضی صرفا، بسته به نوع جرم حدی، نظیر زنا یا شرب خمر، به 100 یا 80 ضربه شلاق حدی، رای خواهد داد؛ چراکه نوع، میزان مجازات، موجب، کم و کیف اجرای حدود، در شرع مقدس و به تبعیت از شرع، در قانون آمده و قاضی صرفا، مکلف به صدور رای است و حق هیچ گونه تغییری ندارد.

نحوه زدن شلاق حدی و تعزیری

در بررسی فرق و تفاوت شلاق حدی و تعزیری از حیث نحوه اجرا و زدن آن بر زنان و مردان و اینکه درد شلاق چقدر است، باید مواد 131 تا 134 آیین‌ نامه نحوه اجرای احکام حدود، شلاق و... را مورد بررسی قرار داد. بر اساس مواد مذکور، نحوه زدن شلاق حدی و تعزیری بر زنان و مردان، به شرح زیر است:

اجرای شلاق حدی در خصوص محکومان زن، باید توسط مامور مجرب زن، بدون حضور مردان و در حالتی که محکوم زن، پوششی دارد که بدن او نمایان نیست، با زدن ضربات شلاق، "از شانه تا پایین کمر و به صورت مساوی و غیر متمرکز در تمام نقاط مذکور" صورت گیرد.

اجرای شلاق حدی در خصوص محکومان مرد، باید در شرایطی اجرا گردد که محکوم مرد، ایستاده است و ضربات شلاق، باید از شانه تا مچ پا، به صورت مساوی و غیر متمرکز در تمام نقاط مذکور اجرا شود. شایان ذکر است، در اجرای شلاق حدی زنا، لواط، تفخیذ و شرب خمر، نباید هیچ لباسی به غیر از آنچه پوشاننده عورت است، بر تن محکوم باشد ولی در شلاق حدی قوادی و جرم قذف، اجرای شلاق، از روی لباس متعارف صورت می گیرد.

در هر صورت، مستفاد از تبصره ماده 132 آیین نامه نحوه اجرای احکام حدود، شلاق و... حد شلاق زنا و تفخیذ، شدیدتر از حد شرب خمر و به تبع، دردناکتر و حد شرب خمر، شدیدتر از حد قذف و قوادی و به تبع، دردناکتر است. همچنین، باید در نظر داشت، در صورتی که حکم به اجرای شلاق حدی زنان، در مکانی عمومی داده شده باشد، حضور مردان، مانع اجرای حکم نیست.

در اجرای شلاق تعزیری مردان و زنان، پوشش محکوم، باید متعارف باشد و تشخیص این متعارف بودن، با قاضی اجرای احکام کیفری است. در اجرای شلاق تعزیری، محکوم باید بر روی شکم خوابیده باشد و ضربات شلاق، باید به پشت بدن، به جز سر و صورت، گردن و عورت زده، شود. این ضربات، باید به صورت یکنواخت، در یک مجلس و با شدت متوسط، نواخته شود. مقصود از شدت متوسط، این است که ضربات، موجب خطر جانی یا نقص عضو محکوم نگردند.

شایان ذکر است، در اجرای حکم شلاق تعزیری زنان، اجرای شلاق باید توسط مامور مجرب زن و بدون حضور مردان باشد، مگر این که محل اجرای حکم شلاق تعزیری، یکی از اماکن عمومی‌ تعیین گردد، در این شرایط، حضور مردان، مانع اجرای مجازات شلاق تعزیری زنان، نخواهد بود و صرفا، شلاق در حالت نشسته اجرا خواهد گردید.

تبدیل شلاق تعزیری و حدی به جزای نقدی

پس از توضیحاتی که در خصوص فرق و تفاوت شلاق حدی و تعزیری و فرق نحوه زدن و اجرای حکم هر یک از این شلاق ها داده شد، همچنین، پس از ذکر نکاتی در خصوص اینکه درد شلاق چقدر است، در این تیتر از مقاله، امکان تبدیل شلاق تعزیری و حدی به جزای نقدی و همچنین، امکان خرید 74 ضربه شلاق تعزیری یا 80 ضربه شلاق حدی، بررسی می گردد.

 تبدیل شلاق حدی به جزای نقدی، به هیچ وجه، امکان پذیر نیست و فردی که به موجب حکم قطعی، محکوم به این مجازات شده، حتما باید آن را متحمل گردد، مگر در مورد حد قذف که 80 ضربه شلاق حدی است و با رضایت شاکی، ساقط می شود.

تبدیل شلاق تعزیری به جزای نقدی، امکان پذیر است، منوط بر اینکه یا یکی از جهات تخفیف مجازات، نظیر گذشت شاکی و.. وجود داشته باشد یا وجود بیماری ای که امیدی به بهبودی آن نیست، در محکوم، توسط پزشک پزشکی قانونی، تایید گردد، قاضی اجرای احکام، پرونده را به دادگاه صادر کننده رای قطعی، ارسال نماید و دادگاه، با توجه به بیماری محکوم، به عنوان مجازات جایگزین، حکم به پرداخت جزای نقدی دهد.

اجرای حکم در صورت محکومیت به شلاق حدی و تعزیری

برای بررسی اجرای حکم در صورت محکومیت به شلاق حدی و تعزیری، باید ماده 19 و 129 آیین‌ نامه نحوه اجرای احکام حدود، سلب حیات، قطع عضو، قصاص نفس و عضو و جرح، دیات، شلاق، تبعید، نفی بلد، اقامت اجباری و منع از اقامت در محل یا محل‌ های معین را بررسی کرد.

ماده ۱۹ آیین نامه مذکور، مقرر داشته: "در محکومیت توامان به مجازات های حد غیر سالب حیات و تعزیر حق الناس و یا تعزیر معین شرعی، مانند محکومیت به شلاق حدی و شلاق تعزیری، ابتدا مجازات حدی اجرا می‌ شود." ماده ۱۲۹ آیین نامه مذکور نیز، مقرر داشته:

"هرگاه فرد، به دو یا چند محکومیت شلاق حدی و یا محکومیت حدی و تعزیری محکوم شود، پس از اجرای محکومیت اولیه، اجرای حکم دوم، تا بهبودی محل اصابت ضربات شلاق، به تاخیر می افتد؛ مگر آن که محکوم، خواهان اجرای حکم دوم، پیش از بهبودی باشد و به تشخیص پزشکی قانونی، اجرای حکم دوم بدین نحو، برای سلامتی محکوم، مخاطره آمیز نباشد، در فرض تاخیر در اجرای شلاق، قرار تامین متناسب، صادر می‌ شود."

بنابراین، در توضیح اجرای حکم در صورت محکومیت به شلاق حدی و تعزیری باید گفت، ابتدا، شلاق حدی اجرا خواهد شد و تا بهبودی محل اصابت ضربات شلاق حدی، با اخذ تامین مناسب از فرد، زمان اجرای شلاق تعزیری زنان و مردان، به تعویق خواهد افتاد؛ چرا که در صورت اجرای هر دو شلاق، بلافاصله، احتمال مواجه شدن فرد با عوارض بعد از شلاق، نظیر بی تابی، بیهوشی، از دست دادن جان، عفونت زخم ها و... بسیار زیاد است.

فرق تعلیق مجازات شلاق حدی و تعزیری

در توضیح فرق تعلیق مجازات شلاق حدی و تعزیری، باید در نظر داشت، بر اساس ماده 46 قانون مجازات اسلامی، در جرایم تعزیری درجه 3 تا 8، می توان تحت شرایطی، اجرای تمام یا بخشی از مجازات را برای مدت یک تا پنج سال معلق نمود و چنانچه شلاق تعزیری نیز مشمول این درجه ها باشد، امکان تعلیق اجرای مجازات آن تحت شرایطی، برای مدت مذکور، متصور است، لکن در شلاق حدی، این امکان، وجود ندارد.

در توضیح فرق تعویق اجرای مجازات شلاق حدی و تعزیری، باید گفت، ماده 10 آیین‌ نامه نحوه اجرای احکام حدود، شلاق، تبعید و...، جز در یک مورد، تفاوتی در آنچه سبب تعویق اجرای این دو مجازات می گردد، قائل نشده و موارد زیر را سبب تعویق اجرای مجازات های مندرج در این آیین نامه می داند:

دوران حیض یا استحاضه؛ بارداری؛ زایمان (حداکثر تا شش ماه پس از وضع حمل)؛ دوران شیردهی (حداکثر تا دو سالگی کودک در اعمال شلاق حدی و شلاق تعزیری زنان؛ بیماری جسمی یا روانی محکوم، در اعمال شلاق حدی و شلاق تعزیری زنان و مردان.

شایان ذکر است، مستفاد از بند چ ماده 10 آیین نامه فوق الذکر، جنون پس از صدور حکم قطعی، صرفا در جرایم تعزیری، سبب تعویق اجرای مجازات، از جمله اجرای شلاق تعزیری زنان و مردان می شود و در خصوص تاثیر این امر، در اجرای شلاق حدی زنان و مردان، سخنی به میان نیامده است.

وجود مانع پزشکی در اجرای شلاق حدی و تعزیری

در توضیح وجود مانع پزشکی در اجرای شلاق حدی و تعزیری باید گفت، مستفاد از ماده 10 آیین نامه نحوه اجرای حدود، شلاق و....، چنانچه بیماری جسمی یا روانی ای در محکوم وجود داشته و محرز باشد، تنها پس از تایید پزشکی قانونی، تنظیم صورت‌ مجلس توسط قاضی اجرای احکام و ذکر علت، دستور تاخیر اجرای حکم شلاق تعزیری و شلاق حدی، تا رفع مانع، صادر خواهد شد.

همچنین، مستفاد از ماده 130 آیین نامه نحوه اجرای حدود، شلاق و....، در صورتی که محکوم، مدعی وجود مانع پزشکی برای اجرای مجازات شلاق باشد، قاضی اجرای احکام کیفری، او را به پزشکی قانونی معرفی خواهد کرد و در این شرایط، چند حالت، متصور است:

اگر امیدی به بهبودی، وجود نداشته باشد، در شلاق تعزیری، مستفاد از ماده 502 قانون آیین دادرسی کیفری، قاضی اجرای احکام، با ذکر دلیل، پرونده را برای تبدیل مجازات شلاق تعزیری به مجازات مناسب دیگر، به مرجع صادر کننده رای قطعی ارسال می کند و "در شلاق حدی، به دستور دادگاه، با یک دسته ترکه یا شلاق (ضغث) که به تعداد ضربات حد است، فقط یکبار به محکوم زده می‌ شود؛ هر چند همه آن ها به بدن او نرسد."

در شرایطی که پزشکی قانونی، اجرای شلاق حدی بر قسمتی از بدن محکوم را بلامانع بداند، شلاق حدی، نسبت به قسمت هایی از بدن که مانع پزشکی، برای اصابت ضربات شلاق حدی به آن ها وجود ندارد، اجرا خواهد شد؛ اگر پزشک پزشکی قانونی، امید به رفع مانع و بیماری داشته باشد، اجرای مجازات شلاق حدی و تعزیری، تا زمان بهبودی، به تعویق می افتد.

برای دریافت اطلاعات بیشتر در خصوص تفاوت شلاق حدی و تعزیری و نحوه اجرای حکم آن ها در کانال تلگرام حقوق کیفری عضو شوید. کارشناسان مرکز مشاوره حقوقی دینا نیز آماده اند تا با ارائه خدماتی در زمینه مشاوره حقوقی تلفنی دینا به سوالات شما عزیزان پیرامون تفاوت شلاق حدی و تعزیری و نحوه اجرای حکم آن ها پاسخ دهند.