استرداد شیربها

شیربها، مالی زاید بر مهر است که در برخی مناطق، از جانب داماد، با اهدافی چون هدیه دادن به عروس و خانواده وی یا کمک هزینه جهیزیه، به خانواده دختر داده می شود و منع یا حکم قانونی در خصوص پرداخت آن، وجود ندارد. صدور حکم بر استرداد شیربها و پس گرفتن مال موضوع آن، کاملا تابع قصد و نیت طرفین و نظر قاضی است.

یکی از امور مالی ای که قبل از وقوع ازدواج دائم و یا موقت، در برخی نقاط ایران، پرداخت آن، از جانب خانواده دختر، با دلایلی چون هدیه به مادر عروس، راضی کردن دختر بر نکاح، کمک هزینه تهیه جهیزیه و مواردی از این دست، درخواست می گردد، شیربها است.

در صورت موافقت خانواده پسر، با درخواست پرداخت شیربها، مبلغ یا مالی که مورد توافق هر دو خانواده است، تحت عنوان جعاله، هبه و... به خانواده دختر داده می شود که تحت شرایطی، می توان نسبت به استرداد و پس گرفتن آن، اقدام کرد و با توجه به پیچیدگی های قانونی استرداد شیربها، بهتر است افراد دارای رسم پرداخت شیربها، از قواعد قانونی و شرایط پس گرفتن شیر بها، مطلع باشند.

لذا در مقاله حاضر، معنی شیربها در اسلام و عرف، حکم قانون در خصوص آن، شرایط استرداد و نحوه پس گرفتن آن بعد از جدایی در دوران عقد، در طلاق توافقی یا صرفا در صورت پشیمانی پرداخت کننده، مورد بررسی قرار گرفته است که علاقمندان به کسب اطلاعات بیشتر در این باره می توانند، ادامه مقاله را دنبال کنند.

شیربها چیست؟

در پاسخ به این پرسش که شیربها چیست؟ باید گفت، شیربها، در عرف، به پول یا مالی زاید بر مهریه گفته می شود که در هنگام عقد نکاح یا در مراسم خواستگاری، از طرف داماد یا خانواده او در قالب جعاله، هبه و... به خانواده دختر، با اهدافی نظیر راضی کردن دختر بر نکاح، هدیه به مادر عروس، کمک به خانواده دختر برای تهیه جهیزیه و مواردی از این دست، پرداخت می گردد.

شیربها، یک نهاد عرفی و ایجاد شده بر پایه آداب و رسوم منطقه ای بوده و در همه مناطق ایران، درخواست آن از جانب خانواده دختر و پرداخت آن از جانب خانواده پسر، رایج نیست. مبلغ و میزان و مال موضوع شیربها، کاملا بسته به توافق دو خانواده داشته و هیچ الزام قانونی و شرعی ای، در خصوص پرداخت آن، وجود ندارد.

در خصوص الزام بر پرداخت شیربها در اسلام، هیچگونه روایات، حدیث، آیه و... موجود نیست و بنابر نظر امام خمینی و سایر فقها، شیربها که مالی زاید بر مهریه است و احکام مهریه بر آن بار نمی شود، می تواند در قالب جعاله برای عمل مباح راضی کردن دختر بر نکاح، هبه و مواردی از این دست، از جانب داماد و خانواده وی، به دختر یا خانواده او داده شود.

از نظر فقهی و اسلامی، تنها در صورتی دریافت شیربها، حرام و تصرف در آن برای دریافت کننده، ضمان آور است که دختر، راضى به ازدواج با خواستگار خود باشد، اما خانواده او، مانع این نکاح شوند و برای رضایت، درخواست شیربها نمایند و داماد، علی رغم میل باطنی و با وجود نداشتن رضایت، برای رهانیدن دختر از این وضع، اقدام به پرداخت شیربها به خانواده او کند.

حکم قانون در خصوص شیربها

پیرامون توضیح حکم قانون در خصوص شیربها باید گفت، در قوانین ایران، اعم از قانون مدنی، قانون حمایت از خانواده و... هیچ گونه نهادی تحت عنوان شیربها، تعریف و پیش بینی نشده و در واقع، همانطور که در تیتر اول مقاله ذکر شد، شیربها یک نهاد عرفی و برگرفته از آداب و رسوم برخی مناطق ایران می باشد.

با این حال، در قانون، منعی در خصوص پرداخت و یا دریافت شیربها، مطرح نگردیده و در صورت رضایت دو خانواده، پرداخت و دریافت مال و مبلغی تحت عنوان شیربها، از جانب خانواده پسر به خانواده دختر، صحیح است. باید در نظر داشت، حقوق مالی زن در زندگی مشترک و به موجب نکاح دائم، حسب مورد، مواردی چون؛

مهریه، نفقه و اجرت المثل می باشد و حق مالی دیگری تحت عنوان شیربها، در قانون، پیش بینی نشده است. شایان ذکر بوده، تهیه جهیزیه نیز از آن جهت که از مصادیق نفقه محسوب می شود، بر عهده زوج است لکن، در اغلب مناطق، بر اساس عرف و رسم و رسومات منطقه ای، خانواده دختر، اقدام به تهیه آن می کنند و در پاره ای از موارد، برخی اقلام را زوج و خانواده او و برخی را زوجه و خانواده وی، خریداری می نمایند.

شرایط استرداد شیربها

همانطور که در تیترهای قبلی مقاله ذکر شد، پرداخت شیربها، کاملا اختیاری و برپایه توافق طرفین بوده و اغلب، با مقاصدی چون، هدیه، کمک هزینه مالی برای تهیه جهیزیه یا برگزاری مراسم عقد توسط خانواده دختر، همچنین، جلب رضایت دختر برای ازدواج و... پرداخت می گردد.

پرسشی که مطرح می شود، مبنی بر این است که آیا می شود شیربها را به اجرا گذاشت و آیا امکان پس گرفتن شیر بها در طلاق توافقی یا بعد جدایی در دوران عقد وجود دارد؟ برای پاسخ به پرسش پیرامون امکان پس گرفتن شیربها در طلاق توافقی یا بعد جدایی در دوران عقد، باید شرایط استرداد شیربها را مورد بررسی قرار داد.

در توضیح شرایط پس گرفتن شیر بها، باید گفت، امکان یا عدم امکان پس گرفتن شیر بها، کاملا بسته مقاصد پرداخت کننده و دریافت کننده آن، خواهد داشت. به عنوان مثال، اگر شیربها، به عنوان هدیه و هبه، به خانواده عروس، داده شده باشد، تنها در صورتی می توان اقدام به رجوع از هبه نمود و آن را مسترد کرد که عین موهوبه، موجود باشد و اگر شیربها، در ازای تحقق ازدواج پرداخت گردد، با برهم خوردن ازدواج، باید آن را به پرداخت کننده، پس داد.

اگر شیربها، صرفا به عنوان کمک مالی به خانواده دختر برای تهیه جهیزیه داده شده باشد، می توان با اثبات این امر و مقصود و نیت دو طرف، اقدام به پس گرفتن و مطالبه آن کرد. اگر شیربها، به عنوان جعاله عملی مباح، نظیر راضی کردن دختر بر نکاح یا شرط ضمن عقد باشد، پس از طلاق توافقی و سایر انواع طلاق، حق استرداد آن، وجود ندارد.

 اگر شیربها، تحت عنوان هدیه نامزدی به خانواده دختر یا خود او داده شود، بر اساس ماده 1037 قانون مدنی، "هریک از نامزدها می توانند در صورت به هم خوردن وصلت منظور، هدایایی را که به طرف دیگر یا ابوین او برای وصلت منظور داده است مطالبه کند و اگر عین هدایا موجود نباشد، مستحق قیمت هدایایی خواهد بود که عادتا نگاه داشته می شود، مگر اینکه آن هدایا، بدون تقصیر طرف دیگر تلف شده باشد ." 

در کل، دادگاه، نیت دو طرف را بررسی و بر استرداد یا عدم استرداد شیربها، حکم خواهد داد. در خصوص پرسش، مبنی بر این که آیا زن می تواند شیربها را به اجرا بگذارد باید گفت، مرد الزامی بر پرداخت شیربها، در صورت برهم خوردن مراسم ازدواج ندارد و از آنجا که شیربها، نهادی قانونی نیست، امکان اجرا گذاشتن آن مانند مهریه، وجود ندارد.

نحوه پس گرفتن شیربها

در صورتی که شرایط پس گرفتن شیر بها وجود داشته باشد و طرفین بر برگرداندن آن، به توافق نرسند، پرداخت کننده می تواند برای استرداد شیربها، اقدام کند. نحوه پس گرفتن شیربها، بدین صورت خواهد بود که پرداخت کننده شیربها باید، از طریق مراجعه به دفاتر خدمات قضایی یا سایت adliran.ir، اقدام به تشکیل حساب کاربری ثنا نماید.

دادخواست مطالبه و استرداد وجه یا مال موضوع شیربها را شخصا یا با کمک وکیل، تنظیم کرده و فایل ورد آن را بر روی یک حافظه، ذخیره کند. در نهایت، به دفاتر خدمات الکترونیک قضایی رفته، مدارک لازم، فایل دادخواست، هزینه دادرسی و هزینه خدمات دفاتر را بپردازد تا مسئول دفتر خدمات الکترونیک قضایی، اقدام به ثبت و ارسال دادخواست او به دادگاه صالح نماید.

در نهایت، وقت رسیدگی، از طریق پیامک ابلاغ ثنا، به طرفین اعلام خواهد شد و دادگاه پس از بررسی ادله و دادخواست، اقدام به صدور حکم بر استرداد و یا عدم استرداد شیربها، از جانب دریافت کننده به پرداخت کننده خواهد نمود. 

برای دریافت اطلاعات بیشتر در خصوص شرایط و نحوه استرداد شیربها در کانال تلگرام حقوق خانواده عضو شوید. کارشناسان مرکز مشاوره حقوقی دینا نیز آماده اند تا با ارائه خدماتی در زمینه مشاوره حقوقی تلفنی دینا به سوالات شما عزیزان پیرامون شرایط و نحوه استرداد شیربها پاسخ دهند.