شرکت مدنی

شرکت مدنی که دارای انواع اختیاری و قهری است، به معنای مشارکت و مالکیت افراد متعدد، در مال مشترک واحد، به نحو اشاعه می باشد و نحوه اداره آن، بر اساس توافق شرکا خواهد بود. از جمله مثال های شرکت مدنی قهری و اختیاری نیز به ترتیب می توان به شرکت مدنی ایجاد شده به واسطه ارث و عقود معین، اشاره کرد.

قانون گذار، شرکت را به دو دسته شرکت تجاری که موضوع فعالیتش، امور تجاری بوده و دارای شخصیت حقوقی می باشد و شرکت مدنی که فاقد شخصیت حقوقی و اقامتگاه است و بر خلاف شرکت تجاری، نیاز به ثبت ندارد، تقسیم می نماید.

از آنجا که در بین انواع شرکت، شرکت مدنی، قواعد و اوصاف بخصوصی دارد و نحوه تشکیل آن نیز، در بسیاری از موارد، به واسطه اموری قهری، نظیر ارث یا امتزاج غیر ارادی مال، بر اثر اتفاقی نظیر سرقت یا اموری خارج از اراده فرد می باشد، اطلاع از اصول و اوصاف و نحوه منحل کردن این شرکت، ضروری است.

از این رو، در مقاله حاضر، قصد داریم بگوییم که شرکت مدنی چیست، در قانون مدنی، چگونه تعریف شده و اوصاف آن، چه می باشد؛ سپس، انواع شرکت مدنی و اصول و قواعد اداره کردن آن را توضیح دهیم و برای هریک از انواع آن، مثالی ذکر کنیم. 

شرکت مدنی چیست

قبل از پاسخ به این پرسش که شرکت مدنی چیست؟ لازم است تا اندکی در خصوص انواع شرکت و معنای لغوی آن، توضیح داده و سپس، با کمک توضیحات و مقدمات ذکر شده، به این پرسش که شرکت مدنی چیست و اوصاف آن چه می باشد، پاسخ دهیم.

شرکت، در لغت، به معنی شریک شدن، انباز گشتن و مفاهیمی از این دست می باشد که می تواند به واسطه امور ارادی و با اختیار و میل خود افراد، اتفاق افتد یا می تواند، به واسطه امور قهری و خارج از اراده فرد، محقق گردد.

انواع شرکت، از منظر قانون، شرکت تجاری و شرکت مدنی، هستند. شرکت تجاری، شرکتی است که داری شخصیت حقوقی مستقل است، تابع قوانین قانون تجارت بوده و پس از انعقاد قرارداد، میان موسسین شرکت، تامین سرمایه و سپس ثبت آن، در سامانه جامع ثبت شرکت ها، در زمینه امور تجارتی، مشغول به فعالیت می گردد.

بر خلاف شرکت تجاری، شرکت مدنی، فاقد شخصیت حقوقی است و در مواردی، به علت اموری قهری، نظر ارث، محقق می گردد و در اصطلاح حقوقی، شرکت مدنی، مشارکت و سهیم بودن افراد متعدد، در مال مشترک واحد، به نحو اشاعه می باشد. در واقع افراد، در جزء جزء مال، سهیم و شریک هستند و از حق تصرف در مال مشاعی، برخوردار می باشند.

تعریف شرکت در قانون مدنی

برای اینکه بگوییم، از منظر قانون مدنی، تعریف شرکت مدنی چیست، باید به ماده 571 قانون مدنی، مراجعه کنیم. قانون گذار، در ماده فوق الذکر، در تعریف شرکت مدنی، مقرر می دارد:" شرکت، عبارت است از اجتماع حقوق مالکین متعدد در شیء واحد، به نحو مشاع ". 

در توضیح ماده فوق باید گفت، اجتماع حقوق مالکین، بدین معنا است که چند نفر، در مال یا منفعت آن مال، شریک باشند. در یک شی واحد، به نحو مشاع نیز یعنی، تمامی مالکین، در جزء جزء مال، با یکدیگر، شریک هستند و حق تصرف در آن را دارند.

این شرکت، می تواند، بر اثر امر اختیاری، نظیر انعقاد عقد بیع و با اراده و تمایل افراد، محقق شود یا می تواند، بر اثر امری قهری، نظیر ارث، ایجاد گردد که در ادامه، اوصاف آن را از منظر قانون مدنی، توضیح خواهیم داد و خواهیم گفت که اداره کردن آن، به چه شکل می باشد.

اوصاف شرکت مدنی

اوصاف شرکت مدنی و نحوه شکل گیری آن، کاملا متفاوت از شرکت تجاری است. همانطور که در قسمت اول مقاله توضیح دادیم، در این شرکت، در واقع، مشارکت و سهیم بودن در مال مشترک، منظور است و این شرکت، تابع قانون مدنی می باشد نه قانون تجارت. یعنی تعریف و اوصاف آن، در قانون مدنی بیان گردیده و از ماده 571 تا ماده 606، به آن، اختصاص داده شده است.

در شرکت مدنی، میزان مسئولیت هریک از شرکا، به اندازه سهم خود می باشد و تنها در صورتی که خلاف این امر، توافق کرده باشند، قاعده تغییر می کند. 

شرکت مدنی، در واقع، نوعی شراکت، به واسطه امور اختیاری، نظیر عقد یا امور قهری، نظیر ارث است. مثل خریدن ماشین، توسط دو نفر به اسطه عقد بیع، به صورت شراکتی یا شراکت مشاعی وارثان، در مال منقول یا غیر منقول به ارث رسیده از متوفی به آن ها.

اداره کردن شرکت مدنی، کاملا بر اساس اراده و توافقات شرکا بوده و برخلاف شرکت تجاری، نیاز به تامین سرمایه اولیه معیین و ثبت در سامانه جامع ثبت شرکت ها نداشته، همچنین، فاقد اقامتگاه و شخصیت حقوقی مستقل از شرکا، می باشد.

انواع شرکت مدنی

پس از توضیح در خصوص اینکه مفهوم و اوصاف شرکت مدنی چیست، در این بخش از مقاله، قصد داریم درباره انواع شرکت مدنی، صحبت کنیم. از نظر قانون گذار، شرکت مدنی، به دو نوع تقسیم می شود؛ شرکت مدنی قهری و شرکت مدنی اختیاری که در زیر، به طور جداگانه، هریک را توضیح خواهیم داد.

شرکت مدنی قهری: منظور از شرکت مدنی قهری، شرکتی است که به واسطه ارث یا به واسطه امتزاج (مخلوط شدن) غیر ارادی، محقق می گردد. به عنوان مثال، دو یا چند نفر، به واسطه امری نظیر ارث، به صورت مشاعی، در یک مال، شریک شوند.

شرکت اختیاری : منظور از شرکت مدنی اختیاری، شرکتی است که بر اثر قرارداد یا عقد یا امتزاج اختیاری، میان چند نفر، تحقق یابد و بدین سبب، افراد، در یک مال واحد، به نحو مشاعی، مالکیت و شراکت پیدا کنند. مانند اینکه با توافق، اقدام به خرید یک زمین کشاورزی نمایند و یا با توافق، محصولات کشاورزی خود، نظیر گندم را با یکدیگر، مخلوط کرده و در یک انبار، نگهداری نمایند. 

اداره کردن و اصول حاکم بر شرکت مدنی

در خصوص اداره کردن و اصول حاکم بر شرکت مدنی، باید گفت، به طور کلی، مستفاد از ماده 576 قانون مدنی، طرز اداره کردن اموال شرکت مدنی، تابع شرایط تعیین شده بین شرکا خواهد بود. با این حال، تمامی شرکت های مدنی، در برخی از اصول حاکم بر شرکت مدنی، باهم مشترک اند، این اصول عبارتند از :

شریکی که مسئول اداره کردن مال یا اموال مشترک بین مالکین است، می تواند هر عملی که لازم است، برای اداره مال انجام دهد و به هیچ وجه مسئول نخواهد بود، مگر در صورت تعدی یا تفریط. چنانچه، شرکای متعدد، مسئول اداره کردن مال باشند و هریک، مستقلا، اذن در اقدام داشته باشند، می توانند، هر عملی که برای اداره مال لازم می باشد را به صورت انفرادی، انجام دهند.

اگر هر یک از شرکا بدون اجازه از دیگر شرکا، از حدود اجازه ای که به او داده شده خارج شود و مال را به طور کامل بفروشد، تابع مقررات معامله فضولی و در مواردی، فروش مال غیر می گردد.

انحلال و مرگ شرکت، در صورت تقسیم مال یا تلف شدن تمام مال، خواهد بود.

 در مواردی که هر یک از شرکا، به دیگری، برای اداره مال مشاعی، اذن داده، می تواند از اذن خود رجوع کند، مگر اینکه در ضمن عقد لازمی، حق رجوع از اجازه خود را از خودش، سلب کرده باشد که در این صورت، تنها در صورت اثبات تعدی و تفریط شخص ماذون، به دادگاه و اثبات عدم رعایت مصلحت از جانب ماذون، می تواند، او را عزل کرده و با حکم دادگاه، به نوعی، از اذن خود، رجوع نماید.

مثال هایی برای شرکت مدنی

همانگونه که در قسمت های قبلی مقاله توضیح دادیم، انواع شرکت مدنی، شرکت اختیاری و شرکت قهری هستند که هر کدام، به ترتیب، به واسطه اموری نظیر عقود و امتزاج ارادی یا ارث و امتزاج غیر ارادی، تشکیل می گردند. در این بخش از مقاله، قصد داریم تا مثال هایی برای شرکت مدنی ارائه دهیم که به شرح زیر است:

مثال برای شرکت اختیاری: آقای الف و ب، با توافق یکدیگر، به صورت شریکی، اقدام به خرید آپارتمان 150 متری آقای ج می نمایند و هرکدام، نیمی از ثمن معامله را می پردازند و بدین ترتیب، در مال واحدی که آپارتمان است، به نحو مشاعی، شریک می گردند.

مثال برای شرکت قهری ناشی از ارث: آقای ج، دارای 3 فرزند (یک پسر و دو دختر) و پدرش می باشد و مادر و همسر خود را از دست داده است، تنها دارایی آقای ج، خانه ای به مساحت 5000 هزار متر می باشد و خود ایشان نیز، یک ماه پیش، در اثر سانحه تصادف، فوت می نمایند. به واسطه تحقق مساله ارث، بعد از فوت آقای ج، سه فرزند آقای ج و پدر ایشان، به صورت مشاعی، بر مبنای سهم الارث قانونی و شرعی، در خانه باقی مانده از ایشان، شراکت مدنی پیدا می کنند.

مثال برای شراکت قهری ناشی از امتزاج غیر ارادی: آقای ب، راننده کامیونی است که حمل بار گندم مربوط به آقای ج و الف را از زمین تا انبار، بر عهده دارد. متاسفانه، بر اثر سانحه تصادف، گونی های گندم موجود در کامیون، پاره شده و با یکدیگر، مخلوط می شوند. در این شرایط، به علت تفکیک ناپذیر بودن گندم هایی که به سبب تصادف، با یکدیگر مخلوط گشتند، آقای ج و الف، بدون اراده بر این امر، با یگدیگر، شراکت مدنی پیدا می کنند.

برای دریافت اطلاعات بیشتر در مورد شرکت مدنی و اوصاف آن در کانال تلگرام موضوعات حقوقی عضو شوید. کارشناسان مرکز مشاوره حقوقی دینا نیز آماده اند تا با ارائه خدمات مشاوره حقوقی تلفنی دینا به سوالات شما عزیزان پیرامون شرکت مدنی و اوصاف آن پاسخ دهند.