شیفت شب یا شب کاری

شیفت شب یا شب کاری در قانون کار، به یکی از شیوه های کار اطلاق می گردد که در آن، کارگر یا کارمندی که نوبتی کار نمی کند، در ساعات 10 شب تا 6 صبح، اقدام به انجام کار نماید. فرمول محاسبه آنلاین و غیر آنلاین حقوق شیفت شب، ضرب مبلغ فوق‌ العاده شب کاری که 35 درصد مزد ساعتی است، در مجموع ساعات شب کاری می باشد.

نحوه کار کردن کارگران و کارمندان، می تواند به صورت کار روز، کار شب، شیفتی و مختلط باشد و در صورت کار کردن در هر یک از انواع مذکور، محاسبه حقوق دریافتی کارگر، اندکی متفاوت می گردد؛ چراکه مواردی چون فوق العاده نوبت یا فوق العاده شب کاری، به آن، اضافه خواهد شد.

شیفت شب یا شب کاری، یکی از انواع مواردی است که کارگر می تواند بر اساس آن اقدام به ایفای وظیفه کند و در صورتی که شرایط پیش بینی شده در قانون کار برای شیفت شب یا شب کاری، محقق گردد، کارگر مستحق دریافت فوق العاده شیفت شب خواهد شد که فرمول و نحوه محاسبه مخصوص خود را در قانون کار دارد.

با توجه به اهمیت مساله مذکور، در مقاله حاضر اینکه شیفت شب یا شب کاری چیست، فرمول محاسبه غیر آنلاین و آنلاین آن و قواعد حاکم بر آن در قانون کار، چه می باشد، بررسی شده و پس از ذکر قانون استراحت در شیفت شب مزایای شب کاری و عوارض ​آن، توضیح داده شده است.

شیفت شب یا شب کاری چیست؟

برای پاسخ به این پرسش که شیفت شب یا شب کاری چیست؟ باید قوانینی چون قانون کار را مد نظر قرار داد. بر اساس قانون کار، اگر کار، در ساعات شب (از ساعت 10 شب تا 6 صبح ) انجام شده باشد و کارگر مورد نظر، نوبتی کار نکند، شیفت شب یا شب کاری، محقق شده و کارگر، مستحق دریافت حقوق شب‌ کاری خواهد شد.

بر اساس پاراگراف بالا می توان گفت، اساسا، شیفت شب، به یکی از شیوه های کار اطلاق می گردد که در آن، کارگر یا کارمندی که نوبتی کار نمی کند، یعنی همانند پرستاران و پزشکان، شیفت شب به عنوان یکی از شیفت‌ های اصلی او نیست، در ساعات 10 شب تا 6 صبح، اقدام به انجام کار و فعالیت نماید.

ماده ۵۳ و 58 قانون کار نیز مستند و تایید پاراگراف های قبل هستند که به ترتیب، مقرر می دارند: "کار روز، کارهایی است که زمان انجام آن از ساعت ۶ بامداد تا ۲۲ می‌ باشد و کار شب‌، کارهایی است که زمان انجام آن بین ۲۲ تا ۶ بامداد قرار‌ دارد." و "برای هر ساعت کار در شب، تنها به کارگران غیر نوبتی، ۳۵% اضافه بر مزد ساعت کار عادی، تعلق می‌ گیرد."

شایان ذکر است، مستفاد از بخش آخر ماده 53، ماده 54 و ماده 56 قانون کار، کارگرانی که به علت کار مختلط، کار متناوب، کار نوبتی و ...، برخی از وظایف محوله در خصوص کار را در ساعت مربوط به شیفت شب انجام می دهند، حسب مورد و بسته به نظر قانون، از فوق العاده نوبت کاری یا فوق العاده شب کاری یا فوق العاده شیفت شب، برخوردار می گردند. 

فرمول محاسبه شب کاری

فرمول محاسبه شب کاری، عبارت است از ضرب مبلغ فوق العاده شب کاری که 35 درصد مزد ساعتی است در مجموع ساعات شب کاری. برای پیاده و اجرا سازی این فرمول، ابتدا باید، مجموع ساعات کاری انجام شده در شب، مشخص شود؛ فوق‌ العاده شب‌ کاری برای هر ساعت محاسبه گردد و در نهایت مبلغ فوق‌ العاده، در مجموع ساعات ضرب شود.

برای محاسبه مزد ساعتی، کافی است، مزد روز، تقسیم بر 7.33 گردد؛ 7.33، حداکثر ساعت کار هر کارگر در روز است که از تقسیم 44 (ساعت کار مجاز در هفته) بر 6 (روز کاری هفته ) به دست آمده و برای محاسبه فوق‌ العاده شب‌ کاری در ازای هر ساعت، باید مزد ساعتی را ضرب در 0.35 درصد کرد و در نهایت، برای محاسبه فوق العاده شب کاری، باید مجموع ساعاتی که کارگر، شب‌ کاری انجام داده است را در فوق‌ العاده‌ ای که به هر ساعت تعلق می‌ گیرد، ضرب کرد.

به عنوان مثال، برای محاسبه فوق العاده شب کاری یک کارگر با مزد روزانه 100 هزار تومان که برای پنج بار در ماه از ساعت 12 شب تا 6 صبح‌، شب کاری کار کرده، ابتدا باید، مزد ساعتی را با تقسیم 100 هزار تومان بر 7.33 به دست آورد که برابر 136 هزار تومان می شود، سپس باید، فوق‌ العاده شب‌ کاری بابت هر ساعت را با ضرب 136 هزار تومان در 35 درصد حساب کرد که برابر 47 هزار و 650 تومان می شود؛

 در نهایت باید تعداد روزهای شب کاری کارگر که 5 روز و هرکدام به مدت 6 ساعت (10 شب تا 6 صبح) بوده را در هم ضرب کرد و تعداد ساعات شب‌ کاری که در ماه انجام شده را به دست آورد که در مثال مذکور، برابر با 30 ساعت می شود و برای محاسبه مبلغ ماهانه حق شب‌ کاری باید، مزد هر ساعت فوق‌ العاده شب‌ کاری را ضرب در ساعات شب‌ کاری کرد. 1429500 = 4765 ✕ 30 . مبلغ ماهانه شب کاری کارگر در مثال ذکر شده، 1429500 می شود.

شایان ذکر است، یکی از سوالات در خصوص شب کاری، پیرامون حقوق و حق شیفت شب دائم است که عمدتا از سوی کسانی مطرح می گردد که به صورت نوبتی یا شیفتی، کار کرده و بخشی از شیفت آن ها، از بازه 10 شب تا 6 صبح است. در خصوص فرمول محاسبه حق شیفت شب دائم، باید ماده 56 قانون کار را مد نظر قرار داد.

بر اساس ماده مذکور، کارگر دارای ساعت کار نوبتی که نوبت های کاری او در صبح و عصر‌ و شب قرار بگیرد، ۱۵% علاوه بر مزد ساعت کار عادی، به عنوان فوق‌ العاده نوبت کاری دریافت خواهد کرد و اگر نوبت های او به صبح و شب و یا عصر و شب بیافتد ۲۲/۵% علاوه بر مزد ساعت کار عادی، به عنوان فوق‌ العاده نوبت کاری دریافت خواهد.

محاسبه آنلاین شب کاری

فرمول محاسبه شب کاری به صورت آنلاین یا غیر آنلاین، یکی است و تنها تفاوت آن در این است که در محاسبه آنلاین شب کاری، فرد باید به سایت های ارائه دهنده این خدمت، مراجعه کند و پس از وارد کردن اعداد لازم، بر روی دکمه محاسبه، کلیک نماید.

یعنی برای محاسبه آنلاین شب کاری نیز فرد به مواردی چون مجموع ساعاتی که شب‌ کاری انجام داده، مزد روز و در برخی موارد، مزد ساعتی، احتیاج خواهد داشت و بدون در دست داشتن این موارد، نمی تواند اقدام به محاسبه آنلاین حق شب کاری یا فوق العاده شیفت شب خود کند.

برای محاسبه آنلاین فوق العاده نوبت یا حق شیفت شب دائم نیز متقاضی باید اطلاعات مندرج در ماده 55 و 56 قانون کار جمهوری اسلامی ایران را در دست داشته باشد. یعنی باید از تعداد نوبت کاری هایی که به شیفت شب افتاده و مزد خود اطلاع داشته باشد و بتواند آن ها را در کادرهای تعبیه شده در سایت های آنلاین ارائه دهنده خدمت محاسبه آنلاین شب کاری وارد نماید.

لازم به ذکر است تفاوت شب کاری و نوبت کاری (کار شیفتی) در این است که در کار شیفتی یا نوبتی، ساعات کاری کارگر به گونه ای است که در طول یک ماه چرخش داشته و برخی ساعات آن، به شیفت شب می افتند و عمدتا میزان کار شیفتی یا نوبتی یک ماه و بیشتر است اما شب کاری، دائمی نبوده و برخی مواقع، به درخواست کارفرما، محقق می گردد.

شیفت شب یا شب کاری در قانون کار

در توضیح اینکه قواعد شیفت شب یا شب کاری در قانون کار​ چیست، باید گفت که اولا، قانون کار، شیفت شب یا شب کاری را به رسمیت می شناسد و ثانیا، قواعد آن را در موادی چون ماده 53، 58، 61، 62 و 83، مورد پیش بینی قرار داده است.

بر اساس ماده 53 و 58 قانون کار، شیفت شب، زمانی محقق می گردد که کارگر غیر نوبتی کار، به دستور کارفرما، در بازه زمانی 10 شب تا 6 صبح، مشغول فعالیت گردد. شیفت شب، می تواند بر حسب درخواست کارفرما و موافقت کارگر، در طی یک ماه، چندین نوبت، تکرار شود و مزد آن، ۳۵% اضافه بر مزد ساعت کار عادی خواهد بود.

 بر اساس ماده 61 و 83 قانون کار، کارفرما نمی تواند به کارگرانی که کار شبانه انجام می دهند، کار اضافه ارجاع دهد و انجام کار در شب برای کارگران نوجوان، ممنوع می باشد و در صورت مشاهده و گزارش، مطابق قانون، با کارفرمای متخلف، رفتار می گردد.

قانون استراحت در شیفت شب

در خصوص قانون استراحت در شیفت شب، باید برخی از مواد قانون کار را مورد بررسی قرار داد. ماده 62 و تبصره های آن مقرر داشته: "روز جمعه، روز تعطیل هفتگی کارگران با استفاده از مزد می‌ باشد..... و تعطیل یک روز معین در هفته، اجباری‌ است و کارگرانی که به هر عنوان به این ترتیب، روزهای جمعه کار می‌ کنند، در مقابل عدم استفاده از تعطیل روز جمعه، ۴۰% اضافه بر مزد دریافت خواهند کرد."

بر این اساس، افرادی که به شب کاری یا شیفت شب مشغول می گردند باید از تمامی تعطیلات کارگران در قانون کار، مرخصی ها و یک روز تعطیل در هفته که می تواند جمعه یا روز دیگری باشد، برخوردار گردند و اگر کارگری، به دستور کارفرما، در روز تعطیل جمعه، مشغول به کار شود، باید 40% مزد بیشتری نسبت به روزهای عادی هفته دریافت نماید.

و اگر کارگری، در روز جمعه، شب کاری کند، 35% بابت شب کاری و 40% بابت جمعه کاری، به مزد او اضافه خواهد شد و کارفرما موظف است که یک روز تعطیل در هفته، به کارگر شب کاری که در جمعه کار کرده، بدهد تا کارگر، به استراحت بپردازد.

مزایای شب کاری

پس از توضیح در این باره که شیفت شب یا شب کاری چیست، بررسی فرمول و نحوه محاسبه آنلاین آن در قانون کار و قوانین استراحت و تعطیلات این موضوع، در این تیتر از مقاله حقوقی دینا، عوارض شب کاری و مزایای شب کاری، بررسی گردیده و توضیح داده خواهند شد.

از جمله مزایای شب کاری در قانون کار، حقوق اضافه تری که به کارگر پرداخت می شود، فرصت استفاده از سکوت و آرامش شب، تسهیل رفت و آمد به علت تردد در ساعات غیر ترافیکی شهر و فرصت پرداختن به امور شخصی در طول روز می باشد.

عوارض شب کاری نیز مواردی چون به هم ریختگی ساعات خواب، کاهش هوشیاری و بالارفتن ایجاد حادثه، خطر ابتلا به اختلالات خلقی و اختلال خواب، بهم ریختگی شیمی بدن و به تبع، بهم ریختگی کارکرد سیستم گوارشی و مغزی اشاره کرد و به همین علت، توصیه می گردد افراد، از کار کردن در شیفت شب، تا حد امکان، بپرهیزند.

برای دریافت اطلاعات بیشتر در خصوص چیستی شیفت شب و فرمول محاسبه شب کاری در کانال تلگرام موضوعات حقوقی عضو شوید. کارشناسان مرکز مشاوره حقوقی دینا نیز آماده اند تا با ارائه خدماتی در زمینه مشاوره حقوقی تلفنی دینا به سوالات شما عزیزان پیرامون چیستی شیفت شب و فرمول محاسبه شب کاری پاسخ دهند.