مالیات مضاعف

مقصود از مالیات مضاعف، این است که برخی درآمدهای شخص حقیقی یا حقوقی، در یک سال مالیاتی، دوبار مشمول مالیات گردند. مالیات مضاعف موضوع مواد ۱۶۸ و 180 قانون مالیات های مستقیم، تنها در صورت تحقق مواردی چون امضای توافق نامه منع اخذ مالیات مضاعف، میان ایران و سایر کشورها، مصداق نخواهد داشت.

دولت ها، همواره، در پی کشف راه هایی برای رشد اقتصادی و ورود پول به چرخه مالی خود هستند و اخذ مالیات به صور مختلف از مشمولین مالیاتی، از جمله راه هایی است که برای افزایش درآمد و تامین بخش عظیمی از بودجه سالانه خود، انجام می دهند.

یکی از انواع مالیات های دریافتی توسط دولت ها که بسیار مورد اعتراض است، مالیات مضاعف بوده که در کشور ایران نیز مصداق دارد و موضوع مواد 168 و 180 قانون مالیات های مستقیم است و تمامی مشمولین مالیاتی ای که از طریق کشورهای دیگر درآمد داشته یا تبعه کشوری دیگر هستند لکن، بخشی از شغل و بیزنس خود را در ایران مدیریت کرده یا در ایران، انباشت سرمایه دارند، باید از آن، مطلع باشند.

لذا در مقاله حاضر، توضیح داده شده مالیات مضاعف چیست، انواع آن کدام است و مالیات مضاعف موضوع مواد ۱۶۸ و ۱۸۰​ قانون مالیات های مستقیم، در چه صورتی تحقق می یابد و در آخر، راه های اجتناب از پرداخت و اخذ مالیات مضاعف و موارد معافیت و بخشودگی آن، ذکر شده اند.

مالیات مضاعف چیست؟

در پاسخ به این پرسش که مالیات مضاعف چیست؟ باید گفت، مقصود از مالیات مضاعف این است که برخی درآمدهای شخص حقیقی یا حقوقی، به علت های مختلف و به طور مستقیم یا غیر مستقیم، در یک سال مالیاتی، دوبار مشمول مالیات گردند.

مالیات مضاعف، امری ناعادلانه بوده و اکثر دولت ها می کوشند تا با سیاست های مختلف، از وضع چنین مالیاتی در سیستم مالیاتی خود، بپرهیزند، با این وجود، در برخی موارد، به علت وجود تحلیل های مختلف یا یکپارچه نبودن قواعد مالیاتی کشورها با یکدیگر، مالیات مضاعف، محقق می گردد.

در ایران نیز مالیات مضاعف، مصداق دارد و موادی از قانون مالیات های مستقیم، نظیر ماده 168 یا 180، به مسائل پیرامون این نوع از انواع مالیات، پرداخته اند که در ادامه، در خصوص انواع مالیات مضاعف و قواعد آن در دو ماده مذکور، توضیح داده خواهد شد. 

انواع مالیات مضاعف

مالیات مضاعف، دارای انوع و اقسام مخصوص به خود بوده و مشمولین هر نوع از انواع مالیات مضاعف، در پایان سال مالی، باید اقدام به پرداخت آن به دولت ها نمایند. مالیات مضاعف شرکتی یا مالیات مضاعف شرکت سهامی و مالیات مضاعف بین المللی یا جهانی، انواع مالیات مضاعف. هستند.

مقصود از مالیات مضاعف بین المللی، مالیاتی است که اشخاص حقیقی مقیم ساکن کشورهای خارجی و شرکت های چند ملیتی، به کشور خود و تمامی کشورهایی که در آن ها سکونت و شعبه دارند، می پردازند؛ این امر، میزان مالیات بر درآمد و سرمایه آن ها را به شدت، افزایش داده و در بسیاری از مواقع، در خصوص شرکت ها، سبب تعطیلی شعبه های شرکت در برخی کشورها می شود.

مقصود از مالیات مضاعف شرکتی، مالیاتی است که شرکت های سهامی و سهام داران آن، به دولت می پردازند؛ با این توضیح که در پایان سال مالی، شخصیت شرکت سهامی، از شخصیت سهامداران آن، تفکیک می گردد و علی رغم اینکه شرکت سهامی، در خصوص سود سهام، بر روی درآمد خالص شرکت سهامی، مالیات بر درآمد داده است، سهام‌ داران شرکت نیز بعد از تقسیم سود سهام، باید در خصوص آن، به دولت، مالیات بپردازند؛

و بدین ترتیب، سود سهام شرکت های سهامی، یک بار در قالب درآمد خالص شرکت و یک بار در قالب سود سهام سهامدارن، مشمول مالیات شده و مالیات مضاعف، محقق گردیده است. در ادامه، مالیات مضاعف موضوع مواد ۱۶۸ و ۱۸۰​ قانون مالیات های مستقیم، بررسی می گردد.

مالیات مضاعف موضوع ماده 168 قانون مالیات های مستقیم

مستفاد از ماده 168 قانون مالیات مستقیم، در صورتی که ایران، با سایر کشورهای خارجی، اقدام به انعقاد موافقت نامه های مالیاتی نموده باشد، مشمولین مالیاتی، اعم از اشخاص حقیقی و حقوقی ای که در یک کشور مالیات پرداخت می کنند (کشوری که ایران با آن، اقدام به انعقاد موافقت نامه اجتناب از اخذ مالیات مضاعف نموده)، نیازی به پرداخت مجدد مالیات، در کشور دیگر ندارند؛ البته، صرفا در خصوص مواردی که در موافقت نامه، درج شده باشد.

با نظر به ماده ۱۶۸ می توان گفت، مالیات مضاعف موضوع ماده 168 قانون مالیات های مستقیم، زمانی تحقق می یابد که یک مشمول مالیاتی، هم در ایران و هم در یک کشور دیگر، فعالیت داشته باشد و از این بابت، موظف به پرداخت مالیات بر درآمد یا انواع دیگر مالیات گردد و کشورهایی که مشمول مالیاتی در آن ها فعالیت دارد، با یکدیگر، موافقت نامه اجتناب از اخذ مالیات مضاعف در خصوص موضوعات مختلف را منعقد نکرده باشند.

موافقت نامه اجتناب از اخذ مالیات مضاعف یا هر موافقت نامه مالیاتی دیگری که بین ایران و سایر کشورها منعقد گردیده، تنها زمانی دارای اعتبار و در حکم قانون لازم الاجرا خواهد بود که پس از انعقاد، در قوه مقننه یا توسط هیات وزیران، به تصویب برسد. اعتبار موافقت نامه های مالیاتی منعقده با سایر دول و کشورها، تا زمانی که لغو نشده، به قوت خود باقی خواهد بود.

مالیات مضاعف موضوع ماده 180 قانون مالیات های مستقیم

مالیات مضاعف موضوع ماده ۱۸۰​ قانون مالیات های مستقیم، در صورتی تحقق می یابد که شخص حقیقی ایرانی مقیم خارج از کشور، نتواند اثبات کند به عنوان مقیم در یک کشور خارجی، در همان کشور، مالیات بر درآمد یک سال مالیاتی خود را پرداخته است. در چنین شرایطی، در ایرن نیز از او مالیات، اخذ خواهد شد و مالیات مضاعف، تحقق خواهد یافت. از دیگر شرایط تحقق مالیات مضاعف موضوع ماده 180 قانون مالیات های مستقیم، عبارتند از:

شخص حقیقی، در سال مالیاتی ای که ادعای پرداخت مالیات آن در خارج از کشور را دارد، در ایران دارای یک شغل بوده باشد.

شخص حقیقی، در سال مالیاتی مورد ادعا، شش ماه متوالی یا متناوب یا بیشتر، در ایران سکونت داشته باشد.

حضور شخص حقیقی در خارج از کشور در سال مالیاتی مورد ادعا، صرفا به منظور انجام ماموریت یا امور درمانی و مصادیقی از این دست، بوده باشد.

شایان ذکر است، مستفاد از تبصره ماده ۱۸۰​ قانون مذکور، در صورتی که یک شخص حقیقی یا حقوقی ایرانی، در ایران مقیم بوده و درآمدی از خارج از ایران کسب کند و مالیات آن را به همان کشور پرداخته باشد، می تواند نسبت به مالیات درآمد کسب شده از خارج از کشور، مشمول برخی تخفیفات مالیات بر درآمد در ایران، گردد به شرطی که در هنگام ثبت نام اظهارنامه مالیاتی یا در تنظیم ترازنامه و حساب سود و زیان خود، درآمد کسب شده از خارج از کشور را اعلام نماید.

تبصره 3 الحاقی ماده 105 قانون مالیات های مستقیم در این خصوص مقرر داشته: "در موقع احتساب مالیات بر درآمد اشخاص حقوقی، اعم از ایرانی یا خارجی، مالیات‌ هایی که قبلا پرداخت شده است، با رعایت مقررات‌ مربوط، از مالیات متعلق کسر خواهد شد و اضافه پرداختی از این بابت، قابل استرداد است."

راه های اجتناب از اخذ مالیات مضاعف

 با در نظر گرفتن مواد 168 و 180 قانون مالیات های مستقیم، در خصوص راه های اجتناب از اخذ مالیات مضاعف، می توان گفت، دو راه برای اجتناب از اخذ مالیات مضاعف، وجود دارد که یکی از آن ها، قابل انجام توسط دولت بوده و دیگری، قابل انجام توسط شخص حقیقی ایرانی مقیم در خارج از کشور. با این توضیح که؛

مستفاد از ماده ۱۶۸ قانون مالیات های مستقیم، دولت ها می توانند برای جلو گیری از اخذ مالیات مضاعف از اشخاص حقیقی و حقوقی، اقدام به انعقاد موافقت نامه‌ های مالیاتی با دیگر کشورها و تصویب آن ها در مجلس شورای اسلامی نمایند.

مستفاد از ماده ۱۸۰​ قانون مالیات های مستقیم، اشخاص حقیقی ایرانی مقیم خارج از کشور می توانند، با اثبات پرداخت مالیات در خارج از کشور، به عنوان مقیم آن کشور، در سال مالیاتی؛ نداشتن شغل در ایران و سکونت کمتر از 6 ماه در ایران، در سال مالیاتی، از پرداخت مالیات مضاعف، اجتناب کنند.

شایان ذکر است، سکونت و سرمایه گذاری در کشورهایی که برای جذب جمعیت جوان یا سرمایه گذاران خارجی، در برخی موارد، نظیر سرمایه، درآمد یا ملک، معافیت مالیاتی در نظر گرفته اند نیز از دیگر راه های اجتناب از پرداخت مالیات مضاعف می باشد.

معافیت و بخشودگی مالیات مضاعف

موارد معافیت و بخشودگی مالیات مضاعف، پرسش اغلب مشمولین این نوع از انواع مالیات است، لذا در این تیتر از مقاله حقوقی دینا، با نظر به قانون مالیات های مستقیم، در خصوص موارد معافیت و بخشودگی مالیات مضاعف توضیح داده خواهد شد.

اولین موردی که سبب بخشودگی مالیات مضاعف می گردد، این است که کشور ایران، اقدام به امضای منع اخذ مالیات مضاعف در مواردی چون درآمد و سرمایه و...، با کشوری که مشمول مالیاتی در آن، فعالیت، سکونت، درآمد و سرمایه داشته، نموده باشد.

دومین راه بخشودگی مالیات مضاعف برای اشخاص حقیقی ایرانی، این است که مقیم کشوری خارجی باشد، از نهادهای ذی صلاح ایران در خارج از کشور، تاییدیه ای مبنی بر پرداخت مالیات در سال مالیاتی در آن کشور داشته باشد، در سال مالیاتی، بیش از 6 ماه متوالی یا متناوب، در ایران سکونت نداشته باشد و در سال مالیاتی، در ایران، دارای شغل نبوده باشد. 

برای دریافت اطلاعات بیشتر در خصوص چیستی و شرایط اعمال مالیات مضاعف در کانال تلگرام حقوق تجاری عضو شوید. کارشناسان مرکز مشاوره حقوقی دینا نیز آماده اند تا با ارائه خدماتی در زمینه مشاوره حقوقی تلفنی دینا به سوالات شما عزیزان پیرامون چیستی و شرایط اعمال مالیات مضاعف پاسخ دهند.