معامله نسیه

معامله نسیه، یکی از انواع عقد بیع است که سبب انتقال مالکیت مال به مشتری و ثمن، به بایع می گردد و تنها تفاوت آن با بیع نقد، در این بوده که تحویل موضوع معامله، حال و تحویل ثمن و قیمت، موجل و مدت دار می باشد. از جمله حکم خرید و فروش به واسطه بیع نسیه در قانون، این است که بایع و مشتری، اهلیت داشته باشند.

عقد بیع، از کاربردی ترین انواع عقود معیین در قانون مدنی است که اکثر افراد، حداقل یک بار در کل عمر خود، حتما با آن سر و کار داشته اند و یا به طور روزانه، آن را انجام می دهند و با توجه به کابرد و آثار حقوقی فراوان این عقد، قانون گذار، انواع و اقسام مختلفی را در خصوص آن، مورد پیش بینی قرار داده است.

یکی از انواع عقد بیع در قانون مدنی، عقد بیع نسیه یا معامله نسیه می باشد که تنها در شرایطی واجد اثر قانونی و حقوقی مد نظر طرفین خواهد بود که قواعد آن به طور کامل، رعایت شوند و بر اساس حکم خرید و فروش نسیه در قانون، منعقد گردند.

لذا در مقاله حاضر، معامله نسیه، شرایط و حکم خرید و فروش نسیه در قانون، نحوه تنظیم و انعقاد قرارداد این عقد، آثار آن و تفاوتش با بیع نقد بررسی شده و احکام بیع نسیه، از دیدگاه اسلام ذکر گردیده است که علاقمندان به کسب اطلاعات بیشتر در این خصوص می توانند، ادامه مقاله را دنبال کنند.

بیع نسیه چیست

در پاسخ به اینکه بیع نسیه چیست؟ باید گفت، معامله نسیه یا بیع نسیه، یکی از انواع عقد بیع در قانون مدنی و از جمله مهم ترین عقود معیین در این قانون است که به موجب آن، خرید و فروش مال منقول یا غیر منقول صورت می گیرد و اثر حقوقی مالکیت یا انتقال مالکیت مبیع و ثمن، محقق می گردد.

از جمله ویژگی های معامله نسیه یا خرید و فروش نسیه، که علت نام گذاری آن نیز محسوب می شود این است که ثمن معامله، یعنی وجه یا مالی که در ازای موضوع معامله پرداخت می گردد، موجل و زمان دار بوده و مدتی پس از قرارداد، به صورت یکجا یا اقساطی به فروشنده یا نماینده قانونی وی، پرداخت خواهد شد.

یکی دیگر از انواع عقد بیع در قانون مدنی، بیع کالی به کالی یا نسیه به نسیه بوده که در آن، مبیع و ثمن، هردو موجل و زمان دار هستند و قواعد مخصوص به خود را دارد که علاقمندان به کسب اطلاعات در خصوص احکام این بیع در قانون می توانند مقاله زیر را مطالعه کنند.

شرایط بیع نسیه در قانون مدنی

حکم خرید و فروش نسیه در قانون مدنی مشخص شده و از آنجایی که این عقد، تنها در صورتی واجد اثر قانونی خواهد بود که شرایط بیع نسیه، کاملا در خصوص آن، رعایت شده باشد در این تیتر از مقاله حقوقی دینا، شرایط بیع نسیه در قانون مدنی، توضیح داده خواهد شد.

ازجمله شرایط خرید و فروش نسیه در قانون مدنی، این است که موضوع معامله، مستحق للغیر، وقفی یا از نظر قانونی، ممنوع المعامله نباشد و بایع و فروشنده، به طور قانونی، به واسطه مالکیت یا هر نهاد قانونی مشروع دیگری، حق تصرف در مبیع و ثمن معامله را داشته باشند.

از دیگر شرایط بیع نسیه، این است که تحویل موضوع معامله، حال و پرداخت ثمن معامله، موجل باشد و موعد پرداخت، مهلت پرداخت و در صورت اقساطی بودن، میزان اقساط و موعد پرداخت آن ها، به طور دقیق، در قرارداد شفاهی یا کتبی، مشخص گردد. 

در آخر، می توان به این شرط از شرایط بیع نسیه در قانون مدنی اشاره کرد که شرایط صحت معامله، در انعقاد آن رعایت شده باشند؛ یعنی، طرفین عقد، از اهلیت قانونی (عقل، بلوغ و رشد) برخوردار بوده، با میل و رضای قلبی و قصد ایجاد عقد بیع نسیه، اقدام به معامله کرده، هدف آن ها از انعقاد عقد بیع نسیه، مشروع بوده و موضوع معامله را به طور دقیق، مشخص کنند.

نحوه تنظیم و انعقاد معامله نسیه

نحوه تنظیم و انعقاد معامله نسیه، هم به صورت شفاهی و هم به صورت کتبی، میسر بوده و در صورت انعقاد قرارداد به صورت کتبی، افراد می توانند اقدام به تنظیم سند عادی و دست نویس قرارداد کرده یا برای داشتن یک سند رسمی، به دفترخانه مراجعه نمایند.

در هر حال، صرف نظر از شفاهی یا کتبی بودن قرارداد، همچنین دست نویس بودن یا تنظیم دفترخانه ای قرارداد کتبی، موارد زیر، باید در قرارداد، مورد تصریح قرار گیرند و در قرارداد کتبی، طرفین حتما باید، ذیل قرارداد را امضا کرده و انگشت بزنند.

ذکر مشخصات دقیق طرفین عقد و در صورت داشتن سمت قانونی نظیر نمایندگی یا وکالت، ذکر و تصریح سمت آن ها؛ همچنین ذکر و مشخص کردن آدرس و اطلاعات تماس طرفین قرارداد بیع نسیه؛ ذکر موضوع قرارداد و وصف دقیق آن؛ تعیین نوع و میزان ثمن معامله، مهلت پرداخت و در صورت اقساطی بودن، میزان هر قسط و موعد پرداخت آن؛

ذکر و تصریح شروط ضمن عقد و اختیارات طرفین عقد برای برهم زدن معامله؛ امضای قرارداد کتبی دست نویس، توسط طرفین عقد و در صورت امکان، دو شاهد؛ چرا که اسناد عادی، بدون امضای طرفین عقد، از اعتبار اسناد عادی، برخوردار نخواهند بود و نمی شود آن ها را به عنوان دلیل و سند، به محکمه، ارائه کرد.

آثار بیع نسیه

بیع نسیه نیز همچون بیع نقد، دارای آثار مخصوص به خود بوده و این آثار، در قانون مدنی، مورد تصریح قرار گرفته اند. از آنجا که افراد، برای ایجاد آثار ناشی از عقد بیع، اقدام به انجام معامله نسیه می نمایند، در این تیتر از مقاله حقوقی دینا، با مراجعه به قانون مدنی، آثار بیع نسیه، بررسی شده و توضیح داده خواهند شد. آثار خرید و فروش به واسطه معامله نسیه، عبارتند از:

انتقال مالکیت مبیع به مشتری و ایجاد حق هرگونه تصرف قانونی و مشروع در آن

انتقال مالکیت ثمن به بایع و ایجاد حق هرگونه تصرف قانونی و مشروع در آن

ایجاد مسئولیت قراردادی برای بایع و مشتری در خصوص پایبندی به تعهدات خود در قرارداد معامله نسیه

ایجاد ضمان درک یا همان مسئولیت، برای بایع و مشتری، در صورت مستحق للغیر درآمدن مبیع یا ثمن

عدم امکان بر هم زدن یک طرفه عقد بیع نسیه، به علت لازم بودن آن؛ این امر، تنها در صورتی امکان پذیر خواهد بود که طرفین، از خیارات قانونی برخوردار بوده و یا ضمن عقد، برای یکدیگر، حق فسخ قرار داده باشند. علاقمندان به کسب اطلاعات بیشتر در خصوص اوصاف عقد بیع می توانند، مقاله زیر را مطالعه کنند.

تفاوت معامله نقد و نسیه

همان طور که در تیترهای قبلی مقاله ذکر شد، معامله نسیه، همچون معامله نقد، از انواع عقد بیع بوده و آثار حقوقی یکسانی را ایجاد می نمایند، اما در عین شباهت، این دو عقد، تفاوت هایی نیز با یکدیگر دارند که این تیتر از مقاله حقوقی دینا، به بیان این تفاوت ها، اختصاص یافته است.

از جمله مهم ترین تفاوت معامله نقد و نسیه، این است که در بیع نقد، مبیع و ثمن معامله، هر دو حال بوده، لکن در معامله نسیه، مبیع حال، لکن ثمن، موجل و مدت دار است؛ یعنی مبیع، در لحظه، تحویل مشتری می گردد لکن ثمن، پس از گذشت موعدی معیین که در قرارداد، به طور دقیق، مشخص شده، به صورت یکجا یا اقساطی، به بایع، تحویل می شود.

یکی دیگر از تفاوت های معامله نسیه با بیع نقد، در این است که در بیع نسیه، نسیه بودن معامله، باید تصریح گردد؛ چرا که اصل بر نقدی بودن بیع است. مستفاد از ماده 344 قانون مدنی، در بیع نقد، نقدی بودن بیع، نیاز به تصریح نداشته و اصل بر نقدی بودن معامله رخ داده است مگر اینکه در عرف و عادت محل یا عرف و عادت تجارت در معاملات تجارتی، در خصوص برخی معاملات، خلاف این امر مورد قبول باشد که در این صورت، بدون تصریح به نسیه بودن بیع، بیع رخ داده، نسیه لحاظ خواهد شد.

احکام خرید و فروش نسیه از دیدگاه اسلام

احکام خرید و فروش نسیه از دیدگاه اسلام، تفاوت چندانی با احکام این نوع از خرید و فروش، از منظر قانون مدنی نداشته، چرا که قانون مدنی، در بسیاری از موارد، قواعد خود را بر اساس شرع، تصویب و پیش بینی نموده، لکن با این حال، در این تیتر، به نظر فقهای شیعه و احکام خرید و فروش نسیه از دیدگاه اسلام، پرداخته خواهد شد.

در اسلام، معامله نسیه، پذیرفته شده و فقهای دین اسلام، چنین معامله ای را دارای اثر حقوقی دانسته و به رسمیت می شناسند، لکن، در خصوص برخی موارد، نظریاتی داشته که اطلاع از آن ها، خالی از لطف نیست؛ چرا که مستفاد از اصول قانون اساسی، در صورت سکوت قانون، قاضی باید حکم قضیه را از منابع معتبر اسلامی و فتاوای معتبر، استخراج کند.

فقهای اسلام در خصوص بیع نسیه، بر این باورند که علی رغم جایز بودن پرداخت ثمن معامله، به صورت نسیه و گذشت مدتی پس از وقوع عقد، لکن مدت و زمان پرداخت ثمن نباید، طوری باشد که احتمال زیاده و کم در آن راه پیدا کند؛ در صورت تحقق چنین حالتی، بیع نسیه، باطل خواهد بود.

در خصوص پرداخت ثمن معامله نسیه یا همان بیع نسیه، بایع نمی تواند برای تمدید مدت، بر میزان بدهی مشتری، بیفزاید و ثمن را افزایش دهد؛ لکن می تواند، از مبلغ ثمن (به موجب صلح یا ابراء)، کسر کرده و سررسید پرداخت آن را جلوتر بیندازند.

در صورت عدم شرط وقوع بیع دوم (در خصوص همان مبیع، بین همان طرفین) در قرارداد بیع اول، بایع (فروشنده اولیه) می تواند پس از فروش مبیع به صورت نسیه، پیش از سررسید پرداخت ثمن یا پس از آن، اقدام به خرید آن شی از مشتری (خریدار اولیه) نماید و در این حالت، شرط نیست که ثمن بیع دوم از نظر جنس و مقدار با ثمن بیع اول، یکی باشد.

البته، اگر چنین معامله ای، شرط شده باشد، می تواند انجام گردد ولی از نظر فقهای اسلامی، بنا بر احتیاط واجب، بهتر از است از انجام آن، خودداری و پرهیز کرد و اگر این معامله (معامله موصوف در پاراگراف قبل)، برای فرار از ربا باشد، از نظر شرعی، مطلقا جایز نخواهد بود.

برای دریافت اطلاعات بیشتر در خصوص حکم معامله نسیه در قانون در کانال تلگرام حقوق عقود و قراردادها عضو شوید. کارشناسان مرکز مشاوره حقوقی دینا نیز آماده اند تا با ارائه خدماتی در زمینه مشاوره حقوقی تلفنی دینا به سوالات شما عزیزان پیرامون حکم معامله نسیه در قانون پاسخ دهند.