حکم جلب سیار

حکم جلب سیار، یکی از انواع اوراق قضایی با مدت اعتبار معیین است که در خصوص دعاوی کیفری و حقوقی، در صورت وجود موارد و شرایط صدور حکم، نظیر محرز بودن فرار کردن متهم، صادر می گردد و بدین ترتیب، ضابطین حوزه ای که حکم به آن ها ابلاغ شده، می توانند به محض رویت متهم، او را دستگیر کرده و تحویل مرجع صالح دهند.

یکی از پر کاربرد ترین نهادهای قانونی پیش بینی در نظام حقوقی ایران و قوانینی همچون آیین دادرسی کیفری و قانون نحوه اجرای محکومیت های مالی، نهاد حقوقی جلب است که به موجب آن، می توان با کمک مامورین قضایی، حسب مورد، محکوم علیه یا متهم و مجرم و در مواردی شهود را دستگیر یا همان جلب کرد و به محکمه، تحویل داد.

حکم جلب، دارای انواع مخصوص به خود بوده که یکی از پر کاربرد ترین آن ها به ویژه در خصوص دستگیری محکوم یا متهم فراری، حکم جلب سیار است که دارای مدت اعتبار مشخص بوده و تنها در صورت وجود شرایط قانونی مخصوص، مرجع صالح، اقدام به صدور حکم در خصوص آن خواهد کرد.

با توجه به اهمیت و کاربرد این نوع حکم جلب، در مقاله حاضر، توضیح داده شده مقصود از حکم جلب سیار چیست، موارد و شرایط صدور حکم آن، چه بوده و مدت اعتبار آن، چه میزان است؛ سپس، در خصوص حکم جلب سیار با نیابت قضایی و اینکه با این نوع از حکم جلب، می توان وارد خانه محکوم یا متهم و... شد یا خیر، صحبت شده است. 

حکم جلب سیار چیست

قبل از توضیح در این باره که مقصود از حکم جلب سیار چیست، باید ذکر کرد؛ حکم جلب، یکی از انواع دستورهای قضایی است که برای حاضر کردن متهم، شهود و محکوم علیه نزد مرجع صالح، صادر شده و دارای دو نوع عادی و سیار می باشد.

حکم جلب سیار، هم در دعاوی حقوقی و هم در دعاوی و موضوعات کیفری، توسط مقام و مرجع صالح، قابل صدور است و پس از صدور، به حوزه های قضایی مد نظر مرجع صادر کننده آن، ابلاغ خواهد شد و حسب مورد و بسته به تشخیص مرجع صادر کننده، امکان ارائه یک نسخه از آن نیز به خواهان یا شاکی، وجود دارد.

به واسطه حکم جلب سیار صادره، در مدت اعتبار حکم جلب سیار، تمامی مامورین و ضابطین قضایی که حکم جلب، به آن ها ابلاغ شده و شاکی یا خواهان (البته همراه با مامورین و ضابطین حوزه قضایی ای که حکم جلب به آن ها ابلاغ شده)، می توانند در صورت رویت متهم یا محکوم، اقدام به جلب، دستگیری و تحویل وی، به مرجع صالح کنند.

شرایط و موارد صدور حکم جلب سیار

در بررسی شرایط و موارد صدور حکم جلب سیار در دعاوی حقوقی و کیفری، باید قوانینی همچون قانون آیین دادرسی کیفری و قانون نحوه اجرای محکومیت های مالی را مد نظر قرار داد. عموما در دعاوی حقوقی، موارد و شرایط صدور حکم جلب سیار، پیرامون دعاوی مالی و زمانی خواهد بود که پس از صدور اجراییه، محکوم علیه، در موعد مقرر از معرفی مال و یا اجرای حکم، استنکاف ورزد یا متواری شود یا محکوم له حقوقی، نتواند مالی از محکوم علیه را به محکمه معرفی کند.

در این شرایط، محکوم له دعاوی حقوقی، باید به اجرای احکام، مراجعه کرده و پس از توضیح در خصوص متواری و مخفی بودن محکوم علیه یا عدم دسترسی به آدرس وی، همچنین اثبات انقضای مواعد مقرر در اجرائیه، تقاضای صدور حکم و دستور جلب سیار محکوم علیه را داشته باشد.

در خصوص موارد و شرایط صدور حکم جلب سیار در دعاوی کیفری، باید ماده 184 قانون آیین دادرسی کیفری و سایر مواد این قانون که پیرامون صدور حکم جلب، تعیین تکلیف می کنند، مراجعه کرد. ماده 184 قانون آیین دادرسی کیفری، مقرر می دارد: "در صورتی که متواری بودن متهم به نظر بازپرس محرز باشد، برگه جلب، با تعیین مدت اعتبار، در اختیار ضابطان دادگستری قرار می‌ گیرد تا هر جا متهم را یافتند، جلب و نزد بازپرس حاضر کنند."

مستفاد از این ماده، می توان گفت، موارد صدور حکم جلب سیار در موضوعات کیفری، متواری بودن متهم است و شرایط صدور حکم جلب سیار، این بوده که برای بازپرس پرونده، فراری بودن متهم، محرز گردد. در این صورت، مقام صالح، حکم جلب سیار با مدت اعتبار معیین را صادر کرده و به واسطه ابلاغ، در اختیار ضابطان دادگستری قرار می دهد.

شایان ذکر است، مستفاد از تبصره یک و دو این ماده از قانون آیین دادرسی کیفری، در صورتی که بازپرس پرونده، ضروری بداند، یک نسخه از حکم جلب سیار را نیز در اختیار شاکی پرونده خواهد گذاشت تا در صورت یافتن و دسترسی به متهم، او را به ضابطان حوزه قضائی مربوطه، معرفی کرده تا ضابطین، متهم را جلب و تحویل نهاد و مرجع صالح دهند.

مدت اعتبار حکم جلب سیار

پرسشی که عمدتا پیرامون حکم جلب سیار مطرح می گردد، مبنی بر این است که مقصود از مدت اعتبار حکم جلب سیار چیست و معمولا، مدت اعتبار این حکم، چقدر خواهد بود؟ در پاسخ به قسمت اول پرسش باید گفت؛ مقصود از مدت اعتبار در حکم جلب سیار، تاریخی است که مرجع صادر کننده حکم، در آن درج کرده و صرفا تا سررسید موعد مقرر، حکم جلب سیار را معتبر می داند.

در این شرایط، چنانچه مدت معیین شده در حکم جلب سیار، منقضی گردد، حکم بی اعتبار شده و تمدید اعتبار حکم جلب سیار، نیازمند مراجعه به مرجع صادر کننده آن است. در خصوص قسمت دوم پرسش، مبنی بر اینکه مدت اعتبار حکم جلب سیار، چقدر است؟ نیز باید گفت؛

قانون گذار، مدت معیینی را برای اعتبار احکام جلب سیار، تعیین نکرده و این مهلت، کاملا بر اساس نظر بازپرس و مرجع صالح صادر کننده حکم تعیین خواهد شد؛ اما عموما و نه همیشه، مدت اعتبار حکم جلب سیار، 6 ماه است لکن، این مدت، حصری نیست و کاملا، بستگی به نظر مرجع صدور حکم جلب سیار دارد.

نحوه دستگیری با حکم جلب سیار

پس از پاسخ به این پرسش که حکم جلب سیار چیست و ارائه موارد و شرایط صدور حکم به آن در دعاوی حقوقی و کیفری در تیترهای قبلی، در این تیتر از مقاله، در خصوص نحوه دستگیری با حکم جلب سیار توضیح داده خواهد شد. مستفاد از آنچه در قوانینی چون قانون آیین دادرسی کیفری آمده، نحوه دستگیری با حکم جلب سیار در حوزه قضایی که حکم به ضابطین آن ابلاغ شده، به شرح زیر است:

پس از ابلاغ حکم جلب سیار به ضابطین قضایی و دادگستری، ضابطین حوزه قضایی ای که حکم جلب سیار به آن ها ابلاغ شده، باید به محض رویت فرد، او را دستگیر کرده و تحویل مرجع و نهاد صالح دهند یا در صورتی که شاکی یا خواهان، نسخه ای از حکم جلب سیار را دارند و از محل سکونت یا استقرار متهم یا محکوم علیه، مطلع گردیده اند، باید این امر را به ضابطین و ماموران کلانتری حوزه قضایی که حکم جلب سیار به آن ها ابلاغ شده، گزارش کرده تا نسبت به جلب متهم و معرفی وی به مرجع صالح، اقدام شود.

شایان ذکر است که برای دستگیری متهم یا محکومی که در منزل و محل کار خود یا دیگری پنهان شده، نیاز به داشتن حکم ورود به منزل و کسب اجازه از مرجع صالح بوده و بر اساس ماده ۱۸۳ قانون آیین دادرسی کیفری جدید، جلب، حتما باید در روز صورت گیرد، مگر در خصوص موارد ضروری که تعیین آن، توسط بازپرس، بوده و باید در پرونده درج شود.

مستفاد از ماده 183 قانون آیین دادرسی کیفری، به محض جلب متهم یا محکومی که در خصوص وی، حکم جلب سیار صادر شده بود، ضابط قضایی باید وی را تحویل مرجع صالح دهد تا همان روز، به وسیله بازپرس و یا قاضی کشیک، در خصوص وی، تعیین تکلیف شود.

حکم جلب سیار با نیابت قضایی

بر اساس قانون و از حیث قواعد صلاحیت محلی، صدور دستور و حکم جلب سیار توسط مراجع صالح، صرفا در خصوص حوزه قضایی محل فعالیت خودشان، امکان پذیر بوده و بر این اساس، هیچ یک از دادگاه ها نمی توانند در خصوص متهم یا محکومی که مربوط به یک حوزه قضایی دیگر است، دستور جلب سیار صادر کند مگر اینکه نیابت قضایی در امور کیفری داشته باشند.

با این توضیح که، در شرایطی که متهم یا محکوم دعاوی کیفری و حقوقی، خارج از حوزه قضایی دادگاه، اقامت دارد، مقام قضایی، باید به مرجع قضایی صالح محل اقامت متهم یا محکومی که خارج از حوزه قضایی او است، نیابت قضایی بدهد تا اقدامات قانونی لازم، صورت گرفته و حکم جلب سیار با نیابت قضایی، صادر گردد.

نظریه اداره کل حقوقی و تدوین قوانین قوه قضائیه به شماره و تاریخ 1240/7-18/2/1381 نیز در خصوص حکم جلب سیار با نیابت قضایی، مبنی بر این است که؛ "قاضی، تنها در حوزه قضائی خود می تواند دستور جلب سیار متهم را صادر نماید و صدور جلب سیار برای متهم، در خارج از حوزه قضائی دادگاه، فاقد مجوز قانونی است مگر اینکه با تفویض نیابت قضائی به مرجع قضائی محل اقامت متهمی که خارج از حوزه قضائی خودش باشد، اقدام قانونی، مبذول دارد."

 آیا با حکم جلب سیار می توان وارد خانه شد؟

یکی از مهم ترین پرسش هایی که باید در خصوص حکم جلب سیار مد نظر داشت و پاسخ آن را دانست، مبنی بر این است که آیا با حکم جلب سیار می توان وارد خانه شد؟ برای پاسخ به پرسش مطروحه، کافی است به تبصره 3 ماده 184 قانون آیین دادرسی کیفری، رجوع کرد.

تبصره 3 ماده 184 قانون آیین دادرسی کیفری که در خصوص صدور حکم جلب سیار تعیین تکلیف کرده، مقرر می دارد: "در صورتی که متهم، در منزل یا محل کار خود یا دیگری مخفی شده باشد، ضابطان باید، حکم ورود به آن محل را از مقام قضائی، اخذ کنند."

بنابراین، پاسخ پرسش آیا با حکم جلب سیار می توان وارد خانه شد، این است که این امر، صرفا در صورتی امکان پذیر بوده که حکم ورود به منزل، توسط مقام قضایی صادر و در اختیار ضابطین قرار گیرد. بدیهی است صرف داشتن حکم جلب سیار، بدون دستور و حکم ورود به منزل، به ضابط، اجازه ورود به منزل یا محل اختفای متهم و محکوم را نمی دهد.

برای دریافت اطلاعات بیشتر در خصوص شرایط صدور حکم جلب سیار و مدت اعتبار آن در کانال تلگرام آیین دادرسی و ادله اثبات دعوا عضو شوید. کارشناسان مرکز مشاوره حقوقی دینا نیز آماده اند تا با ارائه خدماتی در زمینه مشاوره حقوقی تلفنی دینا به سوالات شما عزیزان پیرامون شرایط صدور حکم جلب سیار و مدت اعتبار آن پاسخ دهند.