تفاوت انواع طلاق

از منظر قانون، طلاق یا بائن است یا رجعی؛ طلاق خلع و مبارات تا مادامی که زن به عوض رجوع نکرده، طلاق یائسه و غیر مدخوله و طلاق زنی که برای سومین مرتبه طلاق داده می شود، همگی بائن بوده و و از مهم ترین تفاوت انواع طلاق رجعی و بائن، این است که در طلاق رجعی، مرد در مدت عده، از حق رجوع برخوردار می باشد.

افراد، هیچگاه با قصد متارکه و جدایی، اقدام به انعقاد عقد نکاح دائم یا موقت نمی نمایند، لکن، فراز و نشیب زندگی، به گونه ای بوده که گاهی ادامه زندگی مشترک، دشوار شده و جدایی، بهترین راه حل برای سلامت مادی و معنوی یک یا هر دو طرف عقد نکاح است. از این رو، قانون گذار، انواع طلاق را برای خاتمه دادن به عقد نکاح دائم و بذل مدت را برای خاتمه دادن به عقد موقت، پیش بینی کرده است.

با توجه به اینکه طلاق دارای انواع متفاوتی بوده و اشخاص، تنها در صورتی موفق به جدایی می گردند که مناسب ترین نوع طلاق را انتخاب و تشریفات قانونی آن را انجام دهند، ضروری است تا افراد در شرف جدایی، انواع طلاق را شناخته و با تفاوت انواع طلاق، آشنا باشند.

لذا در مقاله حاضر، انواع طلاق در قانون و اسلام، بررسی، تعریف هریک از انواع، اعم از رجعی، خلع و مبارات و بائن و نکات مربوط به سخت ترین نوع طلاق ارائه و نام طلاقی که از سوی زن باشد، ذکر گردیده و در یک جمع بندی نهایی، تفاوت انواع طلاق، توضیح داده شده است.

انواع طلاق در قانون

برای بررسی انواع طلاق در قانون، باید به قانون مدنی مراجعه کرد و مواد 1143 و 1145 این قانون را مورد بررسی قرار داد. ماده 1143 مقرر می دارد: "طلاق بر دو قسم است. بائن و رجعی" و ماده 1145 مقرر می دارد: "در موارد ذیل، طلاق، بائن است:

۱) طلاقی که قبل از نزدیکی واقع شود. ۲) طلاق یائسه. ۳) طلاق خلع و مبارات؛ مادام که زن رجوع به عوض نکرده باشد. ۴) سومین طلاق که بعد از سه وصلت متوالی به عمل آید؛ اعم از این که وصلت در نتیجه رجوع باشد یا در نتیجه نکاح جدید."

بنابراین، انواع طلاق در قانون، رجعی و بائن هستند که طلاق بائن، زیر مجموعه های مخصوص به خود را دارد و در تیتر سوم و ششم مقاله، به ترتیب در خصوص طلاق رجعی و طلاق بائن توضیحات تکمیلی داده خواهد شد و جهت جلوگیری از تکرار، از ذکر جزئیات این طلاق ها در تیتر فعلی، خودداری می گردد.

شایان ذکر است، هنگامی که صحبت از انواع طلاق در قانون می شود، نام ها و دسته بندی هایی از قرار انواع طلاق بر اساس حق رجوع یا انواع طلاق بر اساس فرد درخواست کننده طلاق نیز به چشم می خورد که مقصود از آن ها نیز همان طلاق رجعی و طلاق بائن و زیر مجموعه های آن بوده و صرفا طلاق ها را بر اساس معیارهای متفاوتی که مختص ویژگی هریک از انواع طلاق است، دسته بندی کرده اند و در خصوص نوع جدیدی از طلاق، صحبت نمی شود.

انواع طلاق در اسلام

در خصوص انواع طلاق در اسلام، لازم به توضیح است که با توجه به تنظیم و تصویب مواد قانون مدنی بر اساس شرع اسلام، انواع طلاق در اسلام نیز همان انواعی است که در تیتر قبلی مقاله، ذکر شد. یعنی، شارع مقدس نیز طلاق را طلاق رجعی و بائن می داند؛

تنها تفاوت انواع طلاق در قانون مدنی و اسلام، بر این است که در اسلام، در خصوص زیر مجموعه های طلاق بائن، شارع مقدس، علاوه بر طلاق خلع و مبارات، طلاق زن یائسه، طلاق زن باکره و طلاق زنی که برای سومین مرتبه طلاق داده می شود، طلاق صغیره، یعنی طلاق دختر نابالغ که 9 سال وی تمام نشده است را نیز در زمره طلاق بائن می داند؛

 این امر، یعنی بائن بودن طلاق دختر نابالغ، به این دلیل در قانون مدنی ذکر نشده که ازدواج دختران نابالغ، در قانون جمهوری اسلامی ایران، ممنوع است. از یک منظر دیگر، شارع مقدس در بحث های فقهی پیرامون طلاق، از طلاق سنی و بدعی نام می برد که در زیر، مقصود از هریک طلاق سنی و طلاق بدعی، ذکر می گردد:

طلاق سنی، به طلاقی گفته می شود که طلاق رجعی و بائن و مصادیق آن، کاملا طبق مقررات شرع اسلام محقق شوند و به عبارتی، از تمامی شرایط صحت طلاق برخوردار باشند و مقصود از طلاق بدعی، طلاق های بدعت گذاری شده، نظیر طلاق ظهار در عصر جاهلیت یا طلاق در دوران عادت ماهانه است که شرایط صحت طلاق مد منظر شارع مقدس را نداشته و به همین جهت، صحیح نبوده و اثر طلاق را نخواهند داشت.

طلاق رجعی

یکی از انواع طلاق در اسلام و در قانون مدنی، طلاق رجعی است و هر طلاقی که مشمول مصادیق ماده 1145 قانون مدنی نگردد، یعنی از مصادیق طلاق بائن نباشد، رجعی خواهد بود. از منظر قانون مدنی، اصل بر رجعی بودن طلاق ها است و مصادیق طلاق بائن، حصری هستند.

در طلاق رجعی، علی رغم جاری شدن صیغه طلاق و الزام زن به نگه داشتن عده طلاق رجعی، زوجین جز در خصوص رابطه جنسی، ملزم هستند سایر حقوق و تکالیف زوجیت را رعایت کرده و در صورتی که طلاق در حالت نشوز واقع نشده باشد، مرد ملزم به پرداخت نفقه زن خواهد بود.

 قانون گذار، در ماده 1148 قانون مدنی، در این نوع از انواع طلاق، برای مرد، حق رجوع از طلاق قرار داده و این امر، یعنی حق رجوع، به این معنا بوده که پس از جاری شدن صیغه طلاق و تا قبل از انقضای مدت عده، مرد می تواند پشیمانی و رجوع خود از طلاق را به هر نحوی از انحاء، یعنی به هر شیوه ای، اظهار دارد و به تبع آن، طلاق باطل شده و زوجین، بدون نیاز به خواندن صیغه عقد دائم، به یکدیگر محرم می گردند.

مرد باید، رجوع خود از طلاق را در به دفترخانه اطلاع دهد و صحت رجوع، منوط بر اطلاع دادن آن به زن نمی باشد اما، تا مادامی که زن از رجوع مطلع نشده، ملزم به ایفای تکالیف زوجیت نیست. البته با توجه به آثاری که ممکن است از عدم اطلاع رجوع مرد به زن ناشی شود، بهتر است این رجوع، هرچه سریع تر به زوجه، اطلاع داده شود تا از مسائلی مانند، ازدواج مجدد زن و تبعات فقهی و حقوقی آن، جلوگیری گردد.

طلاق خلع و مبارات

طلاق خلع و مبارات، بر اساس آنچه در ماده 1145 قانون مدنی آمده است، انواعی از طلاق بائن هستند البته، تا مادامی که زن به عوض خود، رجوع نکرده باشد. برای تعریف طلاق خلع و مبارات و ذکر ویژگی و تفاوت آن ها، همچنین فهم عبارت مطروحه در مورد 3 ماده 1145 مبنی بر "...زن به عوض رجوع نکرده باشد"، باید به مواد 1146 و 1147 قانون مدنی، مراجعه کرد.

ماده 1146 مقرر می دارد: "طلاق خلع آن است که زن، به واسطه کراهتی که از شوهر خود دارد، در مقابل مالی که به شوهر می‌ دهد، طلاق می‌ گیرد؛ اعم از اینکه مال‌ مزبور، عین مهر یا معادل آن و یا بیشتر و یا کمتر از مهر باشد." ماده ۱۱۴۷ قانون مدنی، مقرر می دارد: "طلاق مبارات آن است که کراهت از طرفین باشد؛ ولی در این صورت، عوض باید، زائد بر میزان مهر نباشد." با در نظر گرفتن دو ماده مذکور از قانون مدنی، در تعریف طلاق خلع و مبارات باید گفت:

زمانی که صدور حکم طلاق، به علت کراهت یک طرفه زن از شوهر باشد، یعنی زن دیگر شوهر خود را دوست نداشته و حاضر است برای طلاق، مالی که می تواند عین مهر یا معادل آن و یا بیشتر و یا کمتر از مهر باشد (در اصطلاح حقوقی، فدیه) را به شوهر بدهد و طلاق بگیرد، طلاق خلع تحقق می یابد. 

در روند قضایی، طلاق توافقی نیز عموما طلاق خلع محسوب می گردد و در حکم صادره از دادگاه، نوع طلاق، خلع درج می گردد. از قواعد حاکم بر طلاق خلع این است که تا قبل از اتمام عده طلاق، زن می تواند به مال یا همان فدیه ای که برای صدور حکم طلاق به شوهر خود بذل کرده، رجوع کند؛

 در این شرایط، یعنی در شرایطی که زن در مدت عده طلاق خلع، به فدیه در طلاق، رجوع کرده، مرد نیز از حق رجوع از طلاق، برخوردار می گردد و چنانچه در مدت عده، رجوع خود را اعلام نماید، زن و شوهر، به یکدیگر، محرم شده و بدون نیاز به قرائت صیغه عقد، مجددا با یکدیگر، زن و شوهر شرعی و قانونی، می شوند.

طلاق مبارات، طلاقی است ​که کراهت زوجین از یکدیگر، دو طرفه است و عوض یا فدیه ای که زن در عوض طلاق به مردبذل می کند، نمی تواند بیشتر از مهر باشد، در شرایطی که عوض، بیش از مهر باشد، طلاق مبارات، صحیح بوده لکن، مرد، مالک مازاد مالی که زائد بر مهر بوده، نمی شود. احکام رجوع زن به فدیه یا مال بذل شده در ازای طلاق مبارات نیز همان احکام حاکم بر رجوع به فدیه در طلاق خلع است و جهت جلوگیری از تکرار، از ذکر آن ها، پرهیز می گردد.

 طلاق بائن

طلاق بائن، یکی از انواع طلاق در قانون و اسلام بوده که قانون مدنی، آن را در ماده 1143، پیش بینی کرده و بر انواع آن در ماده 1145، تصریح نموده است. چنانچه طلاق، یکی از انواع مذکور در ماده 1145 باشد، طلاق، بائن محسوب می گردد و مرد در مدت عده، از حق رجوع از طلاق، برخوردار نیست.

طلاق زنان یائسه، یعنی زنانی که به اقتضای سن، دیگر قادر به دیدن عادت ماهانه خود نبوده؛ همچنین، طلاق بانوان باکره یا در اصطلاح حقوقی، غیر مدخوله، از انواع طلاق بائن بوده که پس از صدور حکم و جاری شدن صیغه طلاق، زن و مرد به یکدیگر، نامحرم خواهند شد و مرد در مدت عده طلاق بائن، از حق رجوع به همسر خود، برخوردار نخواهد بود.

طلاق خلع و مبارات نیز، از دیگر مصادیق طلاق بائن بوده و البته، تا مادامی بائن محسوب می گردند که زن، در مدت عده طلاق، از بذل خود به مرد (فدیه) برای صدور حکم طلاق، رجوع نکرده باشد؛ که توضیحات لازم در این باره، در تیتر قبلی مقاله، ارائه شد و جهت جلوگیری از تکرار، از ذکر آن ها، پرهیز می گردد.

باید مد نظر داشت، در مواردی که مرد، با الزام دادگاه، همسر خود را طلاق می دهد، نظیر زمانی که زن، عسر و حرج و مشقت خود در ادامه زندگی با همسر را به محکمه اثبات نموده و دادگاه، اقدام به صدور حکم طلاق کرده است، طلاق، بائن محسوب می گردد؛

 چراکه اگر در چنین طلاقی، حق رجوع به مرد داده شود، نوعی نقض غرض محسوب شده و حکم دادگاه و کل روند رسیدگی، برای الزام مرد بر طلاق زنی که به علت عدم امنیت جانی، ترک انفاق و... در عسر و حرج است، بیهوده خواهد بود. شایان ذکر است، در روند قضایی، عموما به طلاق خلع، طلاق توافقی نیز می گویند و در اغلب مواردی که زن و مرد، توافق بر طلاق دارند، در حکم محکمه، نوع طلاق، خلع بائن، ذکر می شود.

سخت ترین نوع طلاق

تا کنون، انواع طلاق و ویژگی های حاکم بر هریک، تصریح شد تا بتوان در تیتر آخر مقاله، تفاوت انواع طلاق را بیان کرد. قبل از ذکر تفاوت انواع طلاق، ضروری است به این پرسش که سخت ترین نوع طلاق چیست؟ پاسخ داد. در پاسخ به سخت ترین نوع طلاق چیست؟ باید گفت:

عموما، طلاقی که درخواست حکم به صدور آن، از جانب زنان باشد، سخت ترین نوع طلاق خواهد بود؛ چرا که قانون گذار، حق طلاق را صرفا منحصر به مردان دانسته و تنها در شرایطی ارائه درخواست صدور حکم طلاق از طرف زن را جایز می داند که یا وکالت در طلاق بلاعزل با حق توکیل به غیر از جانب زوج وجود داشته باشد یا زن با مرد، برای طلاق، به توافق برسد و یا بتواند، عسر و حرج ناشی از زندگی با مرد را به محکمه، ثابت کند.

بنابراین، چنانچه دادخواست صدور حکم طلاق خلع بائن یا سایر انواع طلاق بائن، از جانب زن ثبت گردد، تا مادامی که دلیل محکمه پسند و اقناع کننده ای به قاضی ارائه نشود، حکم طلاق، صادر نخواهد شد. علاقمندان به کسب اطلاعات بیشتر در خصوص راه های طلاق از طرف زن، می توانند مقاله زیر را مطالعه کنند.

طلاقی که به درخواست زن باشد چه نام دارد؟

یکی از پرسش های مطروحه در خصوص طلاق، مبنی بر این است که طلاقی که به درخواست زن باشد چه نام دارد؟ لذا در تیتر حاضر، این پرسش، بررسی و به آن، پاسخ داده خواهد شد. در پاسخ به پرسش مطروحه باید گفت، عموما، طلاق هایی که صدور حکم در خصوص آن ها، به درخواست زن بوده و جزو سخت ترین نوع طلاق دسته بندی می شوند، طلاق بائن نام دارند.

اما، در عرف جامعه، به علت نحوه و نوع اقدام زنان برای طلاق، به طلاقی که از طرف زنان صورت می گیرد، حسب شرایط، طلاق غیابی، طلاق یک طرفه، طلاق عسر و حرج و طلاق با بذل مهریه نیز می گویند؛ در هر حال، نوع طلاق، همواره و در اکثر مواقع، بائن است و این نام گذاری ها، صرفا به علت شرایط حاکم بر روند اقدام زن ایجاد شده اند.

در خواست صدور حکم طلاق غیابی، می تواند از سوی مرد و یا زن، مطرح گردد و در هر صورت قواعد مخصوص به خود را دارد که علاقمندان به کسب اطلاعات بیشتر در خصوص این طلاق، می توانند مقاله پیشنهادی در قسمت حتما بخوانید را مطالعه کنند.

تفاوت انواع طلاق

پس از تعریف انواع طلاق و توضیحاتی که پیرامون سخت ترین نوع طلاق، ارائه شد، در این تیتر از مقاله حقوقی دینا، طی یک جمع بندی از تمامی تیترهای مقاله، تفاوت انواع طلاق، بررسی و ذکر می گردد. تفاوت انواع طلاق، به شرح زیر می باشد:

اولین و مهم ترین تفاوت انواع طلاق، این است که در طلاق رجعی، مرد، در مدت عده طلاق، از حق رجوع برخوردار است، لکن در طلاق بائن و انواع آن مرد چنین حقی را ندارد؛ جز در طلاق خلع و مبارات، آن هم در شرایطی که زن، به بذل خود، رجوع کند که در این صورت، به مرد نیز، حق رجوع داده خواهد شد.

دومین تفاوت انواع طلاق، این است که در طلاق رجعی، زن در مدت عده طلاق رجعی، در حکم زوجه مرد بوده، تمامی تکالیف زن و شوهر، جز برقراری رابطه جنسی، پابرجاست و زن از حق نفقه برخوردار می باشد لکن، در طلاق بائن و انواع آن، چنین حقی وجود ندارد. البته، در صورتی که طلاق رجعی، در حالت نشوز زن، واقع گردد، زن از حق نفقه، برخوردار نخواهد بود.

سومین تفاوت انواع طلاق در این است که زن و مرد در مدت عده طلاق رجعی، از یکدیگر، ارث خواهند برد، لکن در طلاق بائن، ارث بری، وجود ندارد. علاقمندان به کسب اطلاعات از چیستی طلاق صوری و حکم قانون گذار در خصوص آن می توانند، مقاله زیر را مطالعه کنند.

برای دریافت اطلاعات بیشتر در خصوص تفاوت انواع طلاق در کانال تلگرام حقوق خانواده عضو شوید. کارشناسان مرکز مشاوره حقوقی دینا نیز آماده اند تا با ارائه خدماتی در زمینه مشاوره حقوقی تلفنی دینا به سوالات شما عزیزان پیرامون تفاوت انواع طلاق پاسخ دهند.