تصادف بدون گواهینامه

در قانون مجازات جدید، تصادف بدون گواهینامه، مجازات و جریمه در پی خواهد داشت؛ مجازات رانندگی بدون گواهینامه، حبس‌ یا جزای نقدی یا هر دو مجازات بوده و علاوه بر این، بسته به جرحی، خسارتی یا فوتی بودن تصادف، راننده مقصر بدون گواهینامه، به پرداخت خسارت و دیه و در مواردی حبس، محکوم می گردد.

استفاده از وسایل نقلیه موتوری برای کسب درآمد یا حمل و نقل و جابجایی، رواجی بسیار در جامعه مدرن امروزی داشته و همانند هر امر دیگری، رانندگی و استفاده از وسایل نقلیه موتوری، علی رغم مزایای فراوان، معایب و مشکلاتی را نیز برای شهروندان و استفاده کنندگان آن ها، ایجاد می نماید.

در راستای پیش گیری از مشکلات احتمالی، دولت و قانون گذار، رانندگی را صرفا با کسب مهارت عملی و تئوری این امر و اخذ گواهینامه معتبر آن، امکان پذیر می دانند و برای پیشگیری از پدیده رانندگی بدون گواهینامه و تصادفات ناشی از آن، قانون گذار، مجازات و جریمه سنگینی را برای رانندگان بدون گواهینامه و یا مواردی که این امر (رانندگی بدون مدرک معتبر)، سبب تصادف خسارتی، جرحی یا فوتی می گردد، پیش بینی کرده است.

لذا در مقاله حاضر، جهت اطلاع رسانی، تمام فروض و قواعد تصادف بدون گواهینامه، نظیر، قتل عمد بودن یا نبودن تصادف، قانون جدید در این باره، دیه تصادف منجر به فوت و قواعد تصادف منجر به جرح در این وضعیت، شرایط تصادفی که راننده فاقد مدرک در آن مقصر نیست، وضعیت حقوقی زیان دیده در تصادف بدون گواهینامه، همچنین، وضعیت تصادف موتور با عابر پیاده در این حالت، بررسی شده و جریمه و حکم نداشتن گواهینامه، همچنین مجازات رانندگی بدون گواهینامه برای بار اول و در خصوص افراد بالغ و زیر 18 سال، ذکر گردیده است.

تصادف بدون گواهینامه قتل عمد است؟

با توجه به اینکه رانندگی بدون داشتن گواهینامه معتبر، ممنوع اعلام و جرم انگاری شده و از آنجا که در برخی موارد، فرد فاقد گواهینامه، با تصادف، سبب فوت دیگری می گردد، این پرسش مطرح می شود که آیا، تصادف بدون گواهینامه قتل عمد است؟

در پاسخ به پرسش مذکور، باید دو فرض را در نظر گرفت، یکی اینکه تصادف منجر به فوت بدون گواهینامه، صرفا بر اثر بی احتیاطی، بی مبالاتی، عدم مهارت کافی و عدم رعایت نظامات دولتی راننده رخ داده باشد یا اینکه فرد فاقد گواهینامه، با علم و آگاهی و با قصد ارتکاب قتل عمد و کشتن دیگری، پشت وسیله نقلیه موتوری نشسته و با ایجاد تصادف، فرد مد نظر خود را به قتل برساند.

در فرض اول، یعنی در شرایطی که تصادف منجر به فوت بدون گواهینامه، صرفا بر اثر بی احتیاطی، بی مبالاتی و سایر موارد مذکور در صدر پاراگراف قبل رخ دهد، قتل و فوت رخ داده، غیر عمد بوده و در حالت و فرض دوم که فرد با عمد سوء نیت و برای کشتن دیگری با تصادف، اقدام به رانندگی بدون گواهینامه می نماید، تصادف بدون گواهینامه، قتل عمد لحاظ خواهد شد.

قانون جدید تصادف بدون گواهینامه

برای صدور حکم در خصوص رانندگی بدون گواهینامه و تصادفات ناشی از آن، باید به قانون مربوط به این امر، مراجعه کرد. پرسشی که مطرح می گردد این است که آیا در سال های اخیر، قانونی تحت عنوان قانون جدید تصادف بدون گواهینامه، مورد تصویب قرار گرفته است یا خیر؟

در پاسخ به پرسش مطروحه باید گفت، خیر، در حال حاضر و در زمان نگارش این مقاله که اواخر شهریور ماه 1402 است، قانونی تحت عنوان قانون جدید تصادف بدون گواهینامه پیش بینی و تصویب نشده و افراد برای کشف ارکان جرم و مجازات و جریمه رانندگی و تصادف بدون گواهینامه، باید به قوانینی که در خصوص این موضوع، تعیین تکلیف کرده اند، مراجعه نمایند.

در حال حاضر، قانون مجازات اسلامی جدید مصوب 1392، در مواد خود، من جمله ماده 723 بخش تعزیرات، پیرامون رانندگی بدون گواهینامه و جرایم و مجازات اتفاقات ناشی از این رانندگی، نظیر بروز تصادفات منجر به فوت، جرح یا خسارت، تعیین تکلیف کرده است. بنابراین، در یک جلمه کلی، باید گفت، در حال حاضر، مقصود از قانون جدید گواهینامه، قانون مجازات اسلامی جدید، مصوب 1392 و اصلاحات پس از آن، است.

البته باید مد نظر داشت، در برخی از موارد، مقصود افراد از قانون جدید تصادف بدون گواهینامه، قانون بیمه شخص ثالث و تغییراتی است که در سال های اخیر، در خصوص نحوه پرداخت دیه و خسارات راننده مقصر و خسارات خودروهای متعارف و غیر متعارف، اعمال نموده است.

دیه تصادف منجر به فوت بدون گواهینامه

یکی از انواع تصادفات رانندگی که برای فرد دارای گواهینامه یا فاقد آن، رخ می دهد، تصادف منجر به فوت است که این امر، یعنی تصادف منجر به فوت، اغلب به سبب بی احتیاطی و یا بی مبالاتی راننده، عدم مهارت کافی یا عدم رعایت نظامات دولتی، رخ می دهد.

قانون گذار، تصادف منجر به فوت را (هم برای راننده دارای گواهینامه و هم برای راننده فاقد آن) غیر عمد می داند مگر اینکه خلاف آن، اثبات شود و برای این امر، مجازات دیه (در صورت مطالبه اولیای دم) و حبس تعزیری را مورد پیش بینی قرار داده است. همین امر، سبب طرح این پرسش می شود که دیه تصادف منجر به فوت بدون گواهینامه، چقدر است؟

دیه تصادف منجر به فوت بدون گواهینامه یا با گواهینامه، دیه کامل انسان بوده و نرخ آن، در هر سال، بر اساس شاخص تورم، تغییر می نماید. همچنین، مبلغ دیه تصادف منجر به فوت بدون گواهینامه، بسته به اینکه عمل تصادف و فوت، هر دو در ماه های حرام اتفاق افتاده باشند یا غیر حرام، متغییر است. در سال 1402، مبلغ دیه کامل انسان در ماه های غیر حرام، 900 میلیون تومان و در ماه های حرام که شامل محرم، رجب، ذی حجه و ذی قعده است، 1 میلیارد و 200 میلیون تومان می باشد. 

تصادف بدون گواهینامه منجر به جرح

تصادف بدون گواهینامه رانندگی، می تواند منجر به جرح و زخمی شدن اعضا و منافع بدن دیگری شود و برای همین، قانون گذار، در فصل 29 قانون مجازات اسلامی جدید که به آن، قانون جدید جرایم و مجازات ها نیز می گویند، به جرایم ناشی از تخلفات رانندگی و ارکان آن، همچنین جریمه و مجازات تصادف بدون گواهینامه منجر به جرح، پرداخته است.

بر اساس مواد مندرج در فصل 29 قانون مجازات اسلامی جدید، تصادف بدون گواهینامه منجر به جرح در اعضا و منافع، سبب محکومیت راننده مقصر تصادف رانندگی، به پرداخت دیه اعضا و منافع (در صورت مطالبه مجنی علیه)، همچنین حبس تعزیری وی می شود.

باید مد نظر داشت که میزان دیه و حبس، بسته به نوع جرح متفاوت بوده و قانون گذار، در مقام تعیین حبس، از مواد 714 الی 718 قانون مجازات اسلامی جدید، تبعیت می نماید. لازم به تذکر است که دیه، از محل بیمه راننده بدون گواهینامه مقصر، پرداخت خواهد شد اما شرکت بیمه، پس از پرداخت، این مبلغ را از وی، مطالبه خواهد نمود.

شایان ذکر است، مستفاد از ماده 718 قانون مجازات، در صدور حکم به مجازات در تصادفات ناشی از نداشتن گواهینامه، باید به بیش از دو سوم حداکثر‌ مجازات در مواد 714 تا 717 قانون مجازات، حکم داده شود و دادگاه می‌تواند "مرتکب را برای مدت یک تا پنج سال، از حق رانندگی یا تصدی‌ وسایل موتوری محروم نماید."

اگر در تصادف بدون گواهینامه راننده مقصر نباشد

در برخی موارد، راننده، اقدام به هدایت وسیله نقلیه موتوری، آن هم بدون داشتن گواهینامه نموده و در این اثنا، به واسطه بی احتیاطی، بی مبالاتی یا عدم رعایت نظامات دولتی یا هر عامل دیگری که ارتباطی به او ندارد، تصادف می کند.

سوالی که در این شرایط مطرح می شود، مبنی بر این بوده که اگر در تصادف بدون گواهینامه راننده مقصر نباشد، وضعیت حقوقی این موضوع، به چه شکل است؛ آیا راننده، جریمه و مجازات می شود یا هیچ گونه مسئولیت قانونی ای، متوجه وی نخواهد بود؟

در پاسخ به پرسش مذکور باید گفت، در این شرایط، راننده به علت رانندگی بدون گواهینامه، به مجازات قانونی این امر، محکوم خواهد شد اما، در خصوص مواردی نظیر پرداخت دیه و خسارت و... مسئولیتی متوجه وی، نمی باشد. ماده 504 قانون مجازات جدید نیز در صدر و تبصره یک خود، به طور ضمنی، به این امر اشاره می نماید. شایان ذکر است، در این حالت، دیه و خسارت، به راننده بدون گواهینامه، تعلق خواهد گرفت.

زیان دیده تصادف بدون گواهینامه

یکی از سوالات رایج در تصادفات ناشی از رانندگی بدون گواهینامه، مبنی بر این است که وضعیت قانونی و حقوقی زیان دیده تصادف بدون گواهینامه، چیست؟ لذا در این تیتر از مقاله حقوقی دینا، پرسش مطروحه بررسی و به آن، پاسخ داده خواهد شد.

چنانچه راننده بدون گواهینامه، بر اساس مدارکی چون کروکی تصادف، مقصر صد در صد باشد، مسئول پرداخت دیه و خسارات وارده به زیان دیده تصادف بدون گواهینامه خواهد بود و شرکت بیمه ای وی، علاوه بر پرداخت دیه و خسارات طرف مقابل، باید دیه و خسارات وارده به وی و سرنشینانش را نیز بپردازد و بعدا آن را از او، اخذ نماید.

در شرایطی که هیچ گونه تقصیری متوجه راننده بدون گواهینامه نگردد و دیگری مقصر باشد، راننده بدون گواهینامه، صرفا به مجازات رانندگی بدون گواهینامه، محکوم می گردد و در خصوص پرداخت دیه و خسارت، مسئولیتی نخواهد داشت اما طرف مقابل مقصر، مسئول جبران خسارات و پرداخت دیه به راننده بدون گواهینامه می باشد.

چنانچه راننده بدون گواهینامه در تصادف، صد در صد مسول شناخته نشود و بخشی از تقصیر نیز متوجه طرف مقابل باشد، هرکس به میزان تقصیر خود، مسئول پرداخت دیه و خسارت خواهد بود. در ادامه، در خصوص قواعد حقوقی تصادف موتور بدون گواهینامه با عابر پیاده، توضیح داده خواهد شد.

تصادف موتور بدون گواهینامه با عابر پیاده

یکی از وسایل نقلیه پرکاربرد که قانون گذار، رانندگی با آن را مشمول اخذ گواهینامه دانسته، موتورسیکلت می باشد و بر همین اساس، در ماده 723 قانون مجازات جدید، رانندگی با موتورسیکلت، بدون گواهینامه جرم انگاری گردیده و جریمه و مجازاتی ویژه برای راکب بدون گواهینامه، در نظر گرفته شده است.

در صورتی که راکب موتور، سبب تحقق تصادف موتور بدون گواهینامه با عابر پیاده گردد و به همین علت، عابر پیاده فوت کند یا اعضا و منافع بدن وی آسیب ببینند، راننده مقصر بدون گواهینامه، علاوه بر محکومیت به مجازات رانندگی بدون گواهینامه بر اساس قانون جدید، به پرداخت دیه عابر پیاده و حبس تعزیری، محکوم خواهد شد.

در شرایطی که راکب موتور بدون گواهینامه، هیچ گونه تقصیری در تصادف رخ داده با عابر پیاده نداشته باشد، صرفا به مجازات مندرج در ماده 723 قانون مجازات اسلامی جدید، محکوم می گردد و مسئولیتی در خصوص پرداخت خسارت و دیه، نخواهد داشت. میزان جریمه و مجازات رانندگی بدون گواهینامه بر اساس قانون جدید، در تیتر آخر مقاله، بررسی خواهد شد.

جریمه و حکم نداشتن گواهینامه

در خصوص جریمه و حکم نداشتن گواهینامه، باید آن را از دو وجه، مد نظر قرار داد؛ وجه اول اینکه فرد، گواهینامه رانندگی را اخذ نموده، لکن هنگام رانندگی وسیله نقلیه، آن را همراه خود نداشته و وجه دوم اینکه فرد، مدرک قانونی و مجوز برای رانندگی وسیله نقلیه ای که بر آن سوار است، یعنی گواهینامه متناسب را نگرفته و به عبارتی، فاقد گواهینامه می باشد.

در شرایطی که راننده، گواهینامه متناسب با وسیله نقلیه را اخذ نموده لکن، هنگام مواجه شدن با مامورین راهنمایی و رانندگی و یا تصادف، آن را همراه خود ندارد، مرتکب جرم نشده بلکه تخلف نموده و صرفا، بر اساس نرخ مصوب هر ساله، برای همراه نداشتن گواهینامه، جریمه خواهد شد.

حکم قانون در خصوص راننده فاقد گواهینامه معتبر یا متناسب با وسیله نقلیه ای که راکب آن است، این بوده که وی، مرتکب جرم شده و علاوه بر محکومیت به حبس تعزیری، باید جریمه تعیین شده در ماده 723 قانون مجازات اسلامی جدید، یعنی جزای نقدی تا ۱۰/۰۰۰/۰۰۰ را نیز به حساب دادگستری، واریز نماید.

مجازات رانندگی بدون گواهینامه برای بار اول

مجازات رانندگی بدون گواهینامه برای بار اول، در ماده ۷۲۳ قانون مجازات اسلامی (تعزیرات و مجازات‌ های بازدارنده) مطرح گردیده است که جزای نقدی مندرج در ماده، اصلاحی ۱۳۹۹/۱۱/۰۸ می باشد. ماده مذکور، در خصوص مجازات رانندگی بدون گواهینامه برای بار اول مقرر می دارد: 

"هر کس بدون گواهینامه رسمی، اقدام به رانندگی و یا تصدی وسایل موتوری که مستلزم داشتن گواهینامه مخصوص است، بنماید و ‌همچنین هر کس به موجب حکم دادگاه از رانندگی وسایل نقلیه موتوری ممنوع باشد، به رانندگی وسائل مزبور مبادرت ورزد، برای بار اول به حبس‌ تعزیری تا دو ماه یا جزای نقدی تا ۱۰/۰۰۰/۰۰۰ ریال و یا هر دو مجازات....محکوم خواهد شد."

بنابراین، مجازات رانندگی بدون گواهینامه برای بار اول، حبس‌ تعزیری تا دو ماه یا جزای نقدی تا ۱۰/۰۰۰/۰۰۰ ریال و یا هر دو مجازات است. علاقمندان به کسب اطلاعات بیشتر در خصوص مجازات رانندگی بدون گواهینامه، می توانند مقاله پیشنهادی در قسمت حتما بخوانید را مطالعه کنند.

مجازات رانندگی بدون گواهینامه زیر 18 سال

برای بررسی مجازات رانندگی بدون گواهینامه زیر 18 سال، باید ماده 19، ماده 88 و همچنین صدر و بند ث ماده 89 قانون مجازات اسلامی جدید را مد نظر قرار داد. ماده 19 قانون مجازات اسلامی، درجه مجازات های تعزیری را مشخص نموده و حبس تا سه ماه، جزای نقدی تا سی میلیون (۳۰/۰۰۰/۰۰۰) ریال و شلاق تا ده ضربه را مجازات تعزیری درجه هشت، می داند.

صدر و بند ث ماده 89 قانون مجازات، مقرر می دارد: "درباره نوجوانانی که مرتکب جرم تعزیری می‌ شوند و سن آن ها در زمان ارتکاب، بین پانزده تا هجده سال تمام شمسی است، مجازات های زیر اجراء می‌ شود ....ث - پرداخت جزای نقدی تا ۳/۰۰۰/۰۰۰ ریال در مورد جرایمی‌ که مجازات قانونی آن ها تعزیر درجه هفت و هشت است."

بنا بر موارد فوق، در صورتی که فرد بین پانزده تا هجده سال تمام شمسی، اقدام به رانندگی بدون گواهینامه نماید، صرفا به پرداخت جزای نقدی تا ۳/۰۰۰/۰۰۰ ریال محکوم می شود چرا که بر اساس ماده 19 قانون مجازات و با در نظر گرفتن ماده 723 این قانون، رانندگی بدون گواهینامه، جرم تعزیری درجه 8 است و مستند به ماده 89 و بند ث قانون مجازات، جرایم تعزیری ارتکابی با درجه هشت، مجازات جزای نقدی تا ۳/۰۰۰/۰۰۰ ریال را برای مرتکب بین پانزده تا هجده سال تمام شمسی، به دنبال خواهند داشت.

در شرایطی که سن مرتکب رانندگی بدون گواهینامه، بین 9 تا 15 سال باشد، بر اساس ماده 88 قانون مجازات، با وی رفتار خواهد شد و دادگاه حسب مورد، اقداماتی که در ادامه ذکر می گردند را انجام خواهد داد. اقدامات مورد اشاره، عبارتند از:

نصیحت مرتکب توسط قاضی؛ تحویل وی به والدین یا سرپرست قانونی و اخذ تعهد از آن ها در راستای تادیب و تربیت و مواظبت در حسن اخلاق طفل یا نوجوان با انجام برخی اعمالی که در تبصره های ماده 88 ذکر شده، نظیر بردن نوجوان نزد مددکار یا روانشناس و...؛ تذکر و یا اخذ تعهد کتبی از مرتکب دوازده تا پانزده سال، مبنی بر عدم تکرار جرم.

در خصوص رانندگی بدون گواهینامه فرد زیر 9 سال نیز می توان با در نظر گرفتن ماده 146 قانون مجازات که فرد نابالغ را فاقد مسئولیت کیفری می داند و مستند به ماده 148 که مقرر می دارد: "در مورد افراد نابالغ، براساس مقررات این قانون، اقدامات تامینی و تربیتی اعمال می‌ شود" گفت که مجازات آن ها، اقدامات تامینی و تربیتی است که قاضی حکم دهد.

برای دریافت اطلاعات بیشتر در خصوص مجازات و جریمه تصادف بدون گواهینامه در کانال تلگرام حقوق کیفری عضو شوید. کارشناسان مرکز مشاوره حقوقی دینا نیز آماده اند تا با ارائه خدماتی در زمینه مشاوره حقوقی تلفنی دینا به سوالات شما عزیزان پیرامون مجازات و جریمه تصادف بدون گواهینامه پاسخ دهند.