جعل چک

جرم جعل چک و استفاده از سند مجعول، یعنی شخصی با سوء نیت، اقدام به اعمالی نظیر ساختن، خراشیدن، تراشیدن و.. نسبت به چک کرده و با علم به جعلی و تقلبی بودن، چک مجعول را استفاده کند که در این شرایط، فرد بر اساس حکم قانون چک که همان قانون مجازات است با مجازات هایی چون، جبران خسارت وارده و حبس، مواجه خواهد شد.

چک، یکی از مهم ترین اسناد تجاری است که در معاملات میان تجار و افراد عادی جامعه، مورد استفاده قرار گرفته و به عنوان جایگزینی برای پول نقد یا تضمین اعتبار یک فرد، سبب تسهیل امور مربوط به معاملات و مواردی نظیر استخدام یک فرد توسط کارفرما می گردد.

علی رغم مزایای زیادی که استفاده از چک در پی دارد، دارندگان چک، ممکن است در معرض جرایمی چون جعل چک و استفاده از آن، جعل امضای چک و مواردی از این دست، قرار گیرند. به همین علت، قانون گذار، جرم جعل چک و مجازات جرایمی که ممکن است در خصوص این سند تجاری، تحقق یابند را پیش بینی کرده و بهتر است تمامی دارندگان دسته چک و افرادی که با این سند تجاری، سروکار دارند، از این جرایم و مجازات های آن، آگاه باشند.

لذا در مقاله حاضر، جرم جعل چک و استفاده از آن، قانون جعل چک و حکم جعل امضا در این سند بررسی شده و مجازات و حکم جرم جعل کردن دسته چک​ و استفاده از سند مجعول آن، بررسی شده است که علاقمندان به کسب اطلاعات بیشتر در این خصوص می توانند متن مقاله را دنبال نمایند.

جرم جعل چک و استفاده از سند مجعول

جرم جعل و استعمال سند مجعول با علم به جعل یا تزویر، در ماده 523 و صدر و تبصره 5 ماده 525 قانون مجازات اسلامی، مورد پیش بینی قرار گرفته و حکم جرم جعل کردن دسته چک​، در فروض مختلف، ذکر گردیده است. برای تعریف جرم جعل چک و استفاده از سند مجعول نیز باید به مواد مذکور مراجعه کرد.

در این راستا، ماده ۵۲۳ قانون مجازات اسلامی، در خصوص تعریف جرم جعل مقرر می دارد: "جعل و تزویر عبارتند از: ساختن نوشته یا سند یا ساختن مهر یا امضای اشخاص رسمی یا غیر رسمی، خراشیدن یا تراشیدن یا قلم بردن یا الحاق یا محو یا اثبات یا سیاه کردن یا تقدیم یا تاخیر تاریخ سند نسبت به تاریخ حقیقی یا الصاق نوشته‌ای به نوشته دیگر یا بکار بردن مهر دیگری ‌بدون اجازه صاحب آن و نظایر اینها به قصد تقلب." 

همچنین صدر و بند 5 ماده 525 قانون مجازات اسلامی در خصوص جرم استفاده از سند مجعول مقرر می دارد: "هر کس یکی از اشیای ذیل را جعل کند یا به علم به جعل یا تزویر استعمال کند یا داخل کشور نماید..." مجازات می شود ... "۵ - اسکناس رایج داخلی یا خارجی یا اسناد بانکی، نظیر برات‌ های قبول شده از طرف بانک ها یا چک های صادره از طرف بانک ها و سایر اسناد‌ تعهدآور بانکی."

بنابراین، مستفاد از ماده 523 قانون مجازات، در تعریف جرم جعل چک باید گفت، در شرایطی که فردی با قصد تقلب، اقدام به ساخت چک جعلی نموده یا اقدام به انجام اعمال فیزیکی ای چون خراشیدن، تراشیدن، محو کردن، سیاه کردن و قلم بردن در چک کند یا تاریخ تقدیم یا سررسید چک را عوض نماید، مرتکب جرم جعل چک شده و پس از اثبات اتهام جعل چک، به مجازات آن، محکوم خواهد شد.

همچنین، مستفاد از صدر و بند 5 ماده 525 قانون مجازات، در تعریف جرم استفاده از سند مجعول، اعم از چک یا سایر اسناد و مدارک باید گفت، هرکس با علم به جعلی یا تقلبی بودن چک یا هر سند دیگری، آن را استفاده نماید، مرتکب جرم استفاده از سند مجعول شده و پس از اثبات اتهام، مجازات خواهد شد. 

قانون جعل چک

برای بررسی ارکان، فروض و حالت های مختلف جرم جعل چک توسط همسر یا سایر افراد، همچنین، مجازات جرم جعل این سند تجاری یا جعل امضای آن، باید به قانونی که در خصوص جعل چک و استعمال چک مجعول، همچنین، مجازات حکم جرم جعل کردن دسته چک​، تعیین تکلیف می نماید، مراجعه کرد.

سوالی که مطرح می گردد، این است که قانون جعل چک چیست و آیا قانونی جداگانه برای جعل سند تجاری چک، پبش بینی و تصویب شده است یا خیر؟ در پاسخ به سوالات مذکور، باید گفت، قانون جعل چک، همان قانون مجازات اسلامی و قانون صدور چک است؛

با این توضیح که موادی از قانون مجازات و برخی مواد قانون صدور چک، به جرم جعل چک و استفاده از این سند با علم به مجعول بودن، اختصاص یافته و ارکان تحقق این جرم و حکم مجازات آن را مورد پیش بینی قرار می دهد. بنابراین، می توان گفت، قانونی جداگانه تحت عنوان قانون جعل چک، تا زمان نگارش این مقاله که شهریور 1402 است، وجود نداشته و دو قانون مذکور قانون جعل چک، محسوب می گردند. 

حکم جعل امضا در چک

یکی از جرایمی که نسبت به چک صورت می گیرد، جعل امضا در چک است که قانون گذار، جعل امضا در چک و سایر اسناد را نیز همانند جرم جعل چک و استفاده از سند مجعول، جرم انگاری کرده و برای آن، مجازات تعیین نموده است.

حکم جعل امضا در چک توسط همسر شخص یا هر فرد غریبه و آشنای دیگری، یکسان بوده و رابطه سببی به واسطه نکاح، تاثیری در نوع و میزان مجازات فردی که در معرض اتهام جعل امضای چک بوده و این اتهام، در خصوص وی، اثبات می گردد، وجود ندارد.

حکم جعل امضا در چک توسط همسر یا هر غریبه و آشنای دیگری، حسب مورد، مواردی چون، حبس از یک تا ده سال، حبس از پنج تا‌ بیست سال، محرومیت 2 تا 6 ساله از گرفتن چک تضمین شده، در شرایطی که جعل امضای چک، نسبت به چک تضمین شده صورت گیرد می باشد که در زیر، مستندات آن، ارائه خواهد شد.

صدر و بند 5 ماده ۵۲۵ قانون مجازات اسلامی مقرر می دارد: "هر کس یکی از اشیای ذیل را جعل کند یا به علم به جعل یا تزویر استعمال کند یا داخل کشور نماید، علاوه بر جبران خسارت وارده، به‌ حبس از یک تا ده سال محکوم خواهد شد: ..... ۵ - اسکناس رایج داخلی یا خارجی یا اسناد بانکی، نظیر برات‌ های قبول شده از طرف بانک ها یا چک های صادره از طرف بانک ها و سایر اسناد‌ تعهدآور بانکی."

ماده ۵۲۶ قانون مجازات مقرر می دارد: "هر کس اسکناس رایج داخلی یا خارجی یا اسناد بانکی، نظیر برات‌ های قبول شده از طرف بانک ها یا چک های صادره از طرف بانک ها و‌ سایر اسناد تعهدآور بانکی و نیز اسناد یا اوراق بهادار یا حواله‌ های صادره از خزانه را به قصد اخلال در وضع پولی یا بانکی یا اقتصادی یا بر هم‌ زدن نظام‌ و امنیت سیاسی و اجتماعی جعل یا وارد کشور نماید یا با علم به مجعول بودن استفاده کند، چنانچه مفسد و محارب شناخته نشود، به حبس از پنج تا‌ بیست سال محکوم می‌ شود."

بند 5 ماده ۲۴ قانون صدور چک [الحاقی ۱۴۰۰/۰۱/۲۹]- مقر می دارد: "چک تضمین شده تابع احکام ذیل است: ۵ [الحاقی ۱۴۰۰/۰۱/۲۹]- در صورت جعل چک تضمین شده یا استفاده از چک تضمین شده مجعول، مرتکب علاوه بر مجازات های قانونی مقرر، به حکم دادگاه به مدت دو تا شش سال از گرفتن چک تضمین شده، محروم می‌ شود."

مجازات جعل چک و استفاده از سند مجعول

مجازات جعل چک و استفاده از سند مجعول در قانون مجازات و قانون صدور چک، در فروض و حالت های مختلف و بسته به نوع چک جعل شده، متفاوت است. لذا در این تیتر از مقاله حقوقی دینا، مجازات حکم جرم جعل کردن دسته چک​ و استفاده از سند مجعول ذکر می گردد.

جبران خسارت وارده و حبس از یک تا ده سال در جعل چک با استعمال آن با علم به تقلبی و جعلی بودن، بدون قصد اخلال در وضع پولی یا بانکی یا اقتصادی یا بر هم‌ زدن نظام‌ و امنیت سیاسی و اجتماعی کشور جمهوری اسلامی ایران.

حبس از پنج تا‌ بیست سال در جعل یا استفاده از چک یا سند مجعول، با علم به جعلی و تقلبی بودن آن، با قصد اخلال در وضع پولی یا بانکی یا اقتصادی یا بر هم‌ زدن نظام‌ و امنیت سیاسی و اجتماعی کشور جمهوری اسلامی ایران. شایان ذکر است، مجازات مذکور، در شرایطی صادر خواهد شد که فرد در معرض اتهام جعل چک با استفاده از سند مجعول، به واسطه قصد خود، محارب یا مفسد فی الارض، شناخته نشود.

حسب مورد و شرایط، مجازات های مندرج در یکی از دو پاراگراف قبل، به اضافه محرومیت 2 تا 6 ساله از گرفتن چک تضمین شده، در شرایطی که جعل، نسبت به چک تضمین شده صورت گیرد یا با علم به مجعول بودن از آن، استفاده شود. 

برای دریافت اطلاعات بیشتر در خصوص مجازات جرم جعل چک در قانون در کانال تلگرام حقوق کیفری عضو شوید. کارشناسان مرکز مشاوره حقوقی دینا نیز آماده اند تا با ارائه خدماتی در زمینه مشاوره حقوقی تلفنی دینا به سوالات شما عزیزان پیرامون مجازات جرم جعل چک در قانون پاسخ دهند.