مدت زمان صدور رای دادگاه بدوی حقوقی

میانگین مهلت و مدت زمان صدور رای دادگاه بدوی حقوقی بر اساس بخشنامه میانگین زمان رسیدگی به پرونده‌ ها، برای دادگاه حقوقی يك صد و چھار روز می باشد. بر اساس قانون نظارت بر رفتار قضات، تاخیر غیرموجه کمتر از یک ماه در صدور رای و اجرای آن از جمله تخلفات قاضی دادگاه به حساب می آید.

مطابق با قانون آیین دادرسی مدنی، یکی از انواع دادگاه ها در حقوق ایران، دادگاه های بدوی می باشند. این دادگاه، در اولین مرحله از رسیدگی به یک دعوا قرار داشته که اقدام به بررسی پرونده نموده و در نهایت، براساس ادله و مدارک، اقدام به صدور حکم می نمایند.

قانون گذار در مواد مختلف قانون آیین دادرسی مدنی، احکام و نحوه رسیدگی به پرونده را در دادگاه بدوی حقوقی مطرح نموده است. از آن جایی که این دادگاه، اولین مرجع رسیدگی به دعاوی حقوقی می باشد؛ لازم است که افراد با مراحل، مهلت و مدت زمان صدور رای دادگاه بدوی حقوقی آشنایی کامل داشته باشند.

از این رو، در ادامه مقاله حاضر، قصد داریم، پس از پرداختن به این موضوع که مراحل صدور رای در دادگاه بدوی حقوقی چه می باشد؛ به این پرسش پاسخ دهیم که آیا در جلسه اول دادگاه حکم صادر می شود یا خیر. سپس در خصوص مهلت و مدت زمان صدور رای دادگاه بدوی حقوقی صحبت خواهیم کرد و مدت زمان تایپ رای دادگاه بعد از اعلام ختم دادرسی ارائه خواهد گردید. در انتها؛ دلایل تاخیر در صدور رای قاضی توضیح داده خواهد شد.

مراحل صدور رای در دادگاه بدوی حقوقی

همانطور که پیش تر اشاره شد، دادگاه بدوی حقوقی به دادگاهی گفته می شود که صلاحیت رسیدگی ابتدایی به دعاوی که در دادگاه عمومی مطرح می شود را دارد. پس از این که شخص دادخواست خود را در دفاتر خدمات قضایی به ثبت رساند، پرونده وی به دادگاه صالح ارجاع گردیده و خواهان می بایست روند پیشرفت آن را پیگیری نماید. در این میان، ممکن است که این سوال برای برخی افراد مطرح شود که مراحل صدور رای در دادگاه بدوی حقوقی به چه صورتی است؟

در پاسخ به این پرسش می بایست بیان نمود که مراحل و فرآیند های مختلفی از زمان آغاز رسیدگی به پرونده در دادگاه تا صدور رای طی می گردد. پس از این که فرد دادخواست خود را در دفاتر خدمات قضایی ثبت نمود، این دفاتر، پرونده متقاضی را به دادگاه صالح بدوی ارجاع می دهند تا روال رسیدگی به پرونده آغاز شود.

واحد ارجاع دادگاه، دادخواست متقاضی را بررسی نموده و پرونده را به یک شعبه خالی ارجاع می دهد. بعد از ارسال پرونده به شعبه رسیدگی کننده، اگر شعبه صلاحیت رسیدگی داشته باشد، رسیدگی به موضوع را آغاز می کند. مراحل رسیدگی به شعبه در دادگاه به این صورت است که مدارک و اسناد پرونده در ابتدا به مدیر دفتر دادگاه ارجاع می شود.

مدیر دفتر دادگاه باید پس از تکمیل پرونده، آن را فورا در اختیار قاضی مربوطه دادگاه قرار دهد. قاضی دادگاه پرونده را ملاحظه و در صورتی که کامل باشد پرونده را با صدور دستور تعیین وقت به دفتر اعاده می‌ نماید، تا وقت دادرسی (ساعت و روز و ماه و سال) را تعیین و دستور ابلاغ دادخواست را صادر نماید. وقت جلسه باید طوری معین شود که فاصله بین ابلاغ وقت به اصحاب دعوا و روز جلسه کمتر از پنج روز نباشد.

اصحاب دعوا می‌ توانند در جلسه دادرسی حضور یافته یا لایحه ارسال نمایند. همچنین، هر یک از اصحاب دعوا می‌ توانند به جای خود وکیل به دادگاه معرفی نمایند، ولی در مواردی که دادرس حضور شخص خواهان یا خوانده یا هر دو را لازم بداند، این موضوع در برگ اخطاریه قید می‌ شود. در این صورت شخصا مکلف به حضور خواهند بود.

پس از آن جلسات دادرسی برگزار گردیده و اظهارات طرفین شنیده شده و رسیدگی به دلایل آغاز می گردد. پس از برگزاری جلسات دادرسی، قاضی دادگاه ختم دادرسی را اعلام می نماید. در صورت امکان، دادگاه در همان جلسه انشاء رای نموده و به اصحاب دعوا اعلام می‌ نماید؛ در غیر این صورت، حداکثر ظرف یک هفته انشاء و اعلام رای می‌ کند.

مدیر دفتر دادگاه موظف است، فوری پس از امضای دادنامه، رونوشت آن را به تعداد اصحاب دعوا تهیه و در صورتی که شخصا یا وکیل یا نماینده قانونی آن ها حضور دارند به آنان ابلاغ نماید و الا به مامور ابلاغ تسلیم و توسط وی به اصحاب دعوا ابلاغ می گردد. آرای دادگاه های بدوی عمومی و انقلاب در امور حقوقی قطعی است مگر این که جهات تجدید نظر وجود داشته باشد که در این صورت، افراد می توانند رسیدگی به پرونده خود را در مراجع تعیین شده، دنبال نمایند. در غیر این صورت، مراحل صدور رای در دادگاه بدوی حقوقی به اتمام می رسد.

آیا در جلسه اول دادگاه حکم صادر می شود؟

در قسمت گذشته، به مراحل صدور رای در دادگاه بدوی حقوقی پرداخته و بیان نمودیم که فرآیند و مراحل صدور رای در دادگاه بدوی حقوقی از ثبت دادخواست در دفاتر خدمات قضایی آغاز شده و با ختم دادرسی و صدور رای از سوی قاضی خاتمه می یابد. یکی از سوالات پرتکرای که در این زمینه، برای افراد مطرح می شود این است که آیا در جلسه اول دادگاه حکم صادر می شود؟

در پاسخ به این پرسش باید بیان داشت که صدور حکم در اولین جلسه دادرسی امری خلاف تصور نبوده و در مواردی که موجبات رسیدگی فراهم باشد، دادگاه موظف است که در پایان جلسه اول، نسبت به صدور حکم و رای اقدام نماید. با این حال، در اکثر پرونده های حقوقی، صدور رای و حکم، در پایان جلسه اول دادگاه، امکان پذیر نبوده و دادگاه ناچار است جلسات دیگری را نیز برگزار نموده تا بتواند حکم مقتضی را صادر نماید.

ماده 104 قانون آیین دادرسی مدنی در این خصوص مقرر می دارد: «در پایان هر جلسه دادرسی چنانچه به جهات قانونی جلسه دیگری لازم باشد، علت مزبور، زیر صورتجلسه قید و روز و ساعت جلسه بعد تعیین و به اصحاب دعوا ابلاغ خواهد شد. در صورتی که دعوا قابل تجزیه بوده و فقط قسمتی از آن مقتضی صدور رای باشد، دادگاه نسبت به همان قسمت رای می‌ دهد و نسبت به قسمتی دیگر رسیدگی را ادامه خواهد داد.»

مدت زمان و مهلت صدور رای دادگاه بدوی حقوقی

در بخش های پیشین مقاله، به فرآیند و مراحل صدور رای در دادگاه بدوی حقوقی و نیز امکان صدور رای و حکم، در جلسه اول رسیدگی به دادخواست بررسی گردید. در این بخش از مقاله قصد داریم تا به توضیح مدت زمان و مهلت صدور رای دادگاه بدوی حقوقی بپردازیم.

در خصوص مدت زمان و مهلت صدور رای و رسیدگی به پرونده در دادگاه بدوی حقوقی می بایست به بخشنامه شماره ۹۰۰۰/۱۶۱۴۶۴/۱۰۰ قوه قضاییه در خصوص میانگین زمان رسیدگی به پرونده‌ ها مصوب سال 1399 اشاره نمود.

در اجرای اصل ۱۵۶ قانون اساسی، بندهای اول و ششم سیاست­ های کلی امنیت قضایی مصوب ۱۳۸۱/۷/۲۷ مقام معظم رهبری و با توجه به حکم مقرر در ردیف اول جدول شماره ۱۶ شاخص ­های توسعه حقوقی و قضایی، موضوع بند «د» ماده ۱۱۳ قانون برنامه ششم توسعه اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی جمهوری اسلامی ایران مصوب ۱۳۹۵/۱۲/۱۴ که به جهت ارتقاء شاخص‌ های توسعه حقوقی و قضایی، میانگین زمان رسیدگی به پرونده‌ ها به شرح زیر تعیین شده است:

دادسرای عمومی و انقلاب: چھل و شش روز؛

دادگاه ھای حقوقی: يك صد و چھار روز؛

 دادگاه ھای انقلاب: ھشتاد و شش روز؛

 دادگاه ھای تجديدنظر: نود روز.

مطابق با این بخشنامه، مدت زمان تعيين شده از زمان ارجاع پرونده به ھر يك از شعب مراجع قضايی، به عنوان ميانگين زمان رسيدگی محاسبه و چنانچه به ھر دليل در مدت مذكور پرونده ھا به رای نھايی منتھی نشود، سامانه مديريت پرونده ھای قضايی به صورت خودكار و حداقل در پايان ھر ماه مراتب را حسب مورد به قاضی رسيدگی كننده و رئيس واحد قضايی مربوط گزارش می نماید.

مدت زمان تایپ رای دادگاه بعد از اعلام ختم دادرسی

همانطور که پیش تر بیان شد، پس از اعلام ختم دادرسی در صورت امکان، دادگاه در همان جلسه انشاء رای نموده و به اصحاب دعوا اعلام می‌ نماید. در غیر این صورت، حداکثر ظرف یک هفته انشاء و اعلام رای صورت می گیرد. بر اساس قانون رای دادگاه پس از انشاء لفظی، باید نوشته شده و به امضای دادرس یا دادرسان برسد.

رای دادگاه باید ظرف پنج روز از تاریخ صدور پاک نویس شده و به امضای دادرس یا دادرسان صادرکننده رای برسد. بنابراین، مدت زمان تایپ رای دادگاه بعد از اعلام ختم دادرسی و پاک نویس نمودن آن، پنج روز از تاریخ صدور می باشد. 

درج مواردی نظیر تاریخ صدور رای، مشخصات اصحاب دعوا یا وکیل یا نمایندگان قانونی آنان با قید اقامتگاه، موضوع دعوا و درخواست طرفین و جهات، دلایل، مستندات، اصول و مواد قانونی که رای بر اساس آن ها صادر شده است؛ در رای الزامی می باشد.

دلایل تاخیر در صدور رای قاضی

پس از این که ختم دادرسی اعلام گردید، لازم است که رای توسط قاضی پرونده صادر گردد. با این حال در مواردی پیش می آید که صدور رای از جانب قاضی به دلایل مختلف به تاخیر می افتد. دلایل تاخیر در صدور رای قاضی بسیار متنوع می باشد که از جمله آن می توان به تاخیر در صدور حکم به علت کامل بودن پرونده اشاره نمود.

یکی دیگر از دلایل  تاخیر در صدور رای قاضی انجام تحقیقات و بررسی ادله و اسناد به طور دقیق تر می باشد که این امر به نوبه خود، به مدت زمان صدور رای و رسیدگی به پرونده می افزاید. با این حال، در این میان، می بایست به این نکته توجه نمود که مطابق با ماده 14 قانون نظارت بر رفتار قضات مصوب سال 1390، عدم اعلام ختم دادرسی در دادگاه و ختم تحقیقات در دادسرا یا تاخیر غیرموجه کمتر از یک ماه در صدور رای و اجرای آن از جمله تخلفات قاضی دادگاه به حساب می آید.

مرتکبان و قضاتی که به دلیل غیر موجه در صدور رای تاخیر می نمایند، با توجه به اهمیت و شرایط ارتکاب، به یکی از مجازات های انتظامی‌ درجه یک تا چهار محکوم می‌ گردند. بنابراین، تاخیر غیر موجه در روند رسیدگی و صدور رای می تواند قضات را با پیامدهای قانونی این امر مواجه سازد.

برای دریافت اطلاعات بیشتر در مورد مهلت و مدت زمان صدور رای دادگاه بدوی حقوقی در کانال تلگرام موضوعات حقوقی عضو شوید. کارشناسان مرکز مشاوره حقوقی دینا نیز آماده اند تا با ارائه خدمات مشاوره حقوقی تلفنی دینا به سوالات شما عزیزان پیرامون مهلت و مدت زمان صدور رای دادگاه بدوی حقوقی پاسخ دهند.