اختیار معامله چیست

اختیار معامله، قراردادی است بین طرفین که با شروط خاصی تنظیم شده و در زمان خاصی توسط فروشنده یا خریدار به اجرای کامل در می آید. قرارداد اختیار معامله در بازار بورس و سهام مورد استفاده قرار می گیرد و برای فعال سازی قرارداد اختیار معامله، مشتری باید دارای کد مخصوص باشد که از طریق کارگزاری، به فرد دارای صلاحیت داده می شود.

اختیار معامله، یکی از ابزارهای مالی و سرمایه‌ گذاری است که در آن خریدار حق اجرای یک قرارداد خرید یا فروش را در یک زمان مشخص دارد، اما برای اینکه این حق را داشته باشد، باید به فروشنده مبلغی پرداخت کند. این مبلغ به عنوان هزینه حق اختیار معامله یا پریمیوم شناخته می‌ شود.

اهمیت اصلی اختیار معامله برای خریداران، این است که آن‌ ها می‌ توانند با پرداخت مبلغ بیشتری، حق کنترل بیشتری بر روی سرمایه خود داشته باشند. به علاوه، این ابزار به خریداران اوراق فرصت می ‌دهد تا در مورد تغییرات بازار در آینده، پیش ‌بینی دقیق ‌تری داشته باشند و با ریسک کمتری وارد معاملات بازار بورس شده و با سود بیشتری از معاملات خود خارج شوند.

با توجه به اینکه اختیار معامله یکی از ابزار های پرکاربرد در بازار سرمایه گذاری است، داشتن اطلاعات بیشتر در مورد این ابزار مالی بسیار مفید است. به دلیل اهمیت بسیار زیاد این موضوع، در این مقاله به معرفی اختیار معامله، انواع قرارداد معامله، نحوه خرید و فروش در قرار داد اختیار معامله، فرمول محاسبه سود و زیان قرارداد اختیار معامله، نحوه دریافت کد اختیار معامله کارگزاری مفید و مزایا و معایب قرارداد اختیار معامله پرداخته شده است.

اختیار معامله چیست؟

در پاسخ به این پرسش که اختیار معامله چیست باید گفت که اختیار معامله به یک توافق نوشتاری گفته می ‌شود که به یکی از طرفین (حامل اختیار) حق انجام یا عدم انجام معامله با دیگری را در زمان مشخصی می ‌دهد. در اینجا، حامل اختیار تصمیم می ‌گیرد که آیا می‌ خواهد از این حق استفاده کند یا خیر.

به عنوان مثال: فردی یک قرارداد اختیار معامله روی سهام شرکت ABC دارد. اگر فردی یک اختیار خرید روی سهام شرکت ABC را داشته باشد می تواند اجازه دهد تا در تاریخ مشخصی (مثلاً یک سال بعد)، سهام  ABC  را با یک قیمت مشخص (مثلاً 100 دلار بر سهم) خریداری کند. 

در اینجا، اگر در تاریخ مشخص، قیمت سهام ABC به بیش از 100 دلار برسد، حامل اختیار می ‌تواند از این اختیار خرید استفاده کند و سهام را با قیمت 100 دلار بخرد و بلافاصله آن‌ ها را با قیمت بازار فروش دهد و سود کند. اما اگر در تاریخ مشخص، قیمت سهام ABC به کمتر از 100 دلار برسد، حامل اختیار می ‌تواند تصمیم بگیرد که از اختیار خرید استفاده نکند و از معامله صرف نظر کند. در این صورت او فقط هزینه اختیار خرید را پرداخت می‌ کند که معمولاً کمتر از هزینه خرید سهام مستقیم است.

اختیار معامله نه تنها برای سهام معمولی بلکه برای انواع دیگر از دارایی ‌ها نیز معتبر است. برای مثال، اختیار معامله برای سایر نوع اموال مانند ارز، سیمان، نفت، طلا، دارایی‌های دیجیتالی مانند بیت کوین و اتریوم و حتی برای اختیارهای برخی شاخص‌های مالی مانند شاخص 500 و شاخص دلار آمریکا نیز وجود دارد. 

اختیار های معاملاتی می‌توانند در بورس‌های مختلف و نیز در بازارهای فرابورسی مختلف معامله شوند. در مورد هر نوع اختیار معامله، شخص باید به دقت شرایط و محدودیت‌های آن را بررسی کرده تا قبل از انجام هرگونه تصمیمی، خود را با شرایط مربوطه و ریسک‌ های مرتبط با آن آشنا کرده باشد.

انواع قرارداد اختیار معامله

انواع قرارداد اختیار معامله در ایران به چهار نوع تقسیم می شوند. هرچند که دو نوع اول در ایران متداول تر هستند اما در این مقاله سعی شده تا به کامل ترین حالت ممکن در رابطه با انواع قرارداد اختیار معامله صحبت شود. انواع قرارداد اختیار معامله عبارتند از:

اختیار خرید (Call Option): حامل این اختیار در صورتی که تا تاریخ انقضای قرارداد، قیمت دارایی مورد نظر بالاتر از قیمت تعیین شده در قرارداد باشد، می ‌تواند با استفاده از این اختیار، دارایی را با قیمت تعیین شده در قرارداد خریداری کند.

اختیار فروش (Put Option): حامل این اختیار می‌ تواند در صورتی که تا تاریخ انقضای قرارداد، قیمت دارایی مورد نظر پایین‌تر از قیمت تعیین شده در قرارداد باشد، دارایی را با قیمت تعیین شده در قرارداد به فروش برساند.

اختیار مربوط به بازده ثابت (Fixed Return Option): حامل این اختیار می ‌تواند در تاریخ انقضای قرارداد، در صورتی که بازده ثابت مشخص‌ شده در قرارداد بالاتر از بازده اصلی دارایی باشد، با استفاده از این اختیار، حق دریافت بازده ثابت را داشته باشد.

اختیار مربوط به بازده متغیر (Variable Return Option): حامل این اختیار می ‌تواند در صورتی که در تاریخ انقضای قرارداد، بازده متغیر مشخص‌شده در قرارداد بالاتر از بازده اصلی دارایی باشد، حق دریافت بازده متغیر را داشته باشد.

نحوه خرید و فروش در این اختیارها ممکن است برای دارایی ‌های مختلفی مانند سهام، ارز، کالاهای غذایی و انرژی، نرخ بهره، شاخص ‌های مالی و ... مختلف باشد. همچنین، شرایط و محدودیت‌ های هر نوع اختیار معامله نیز می‌ تواند متفاوت باشد.

نحوه خرید و فروش در قرارداد اختیار معامله

نحوه خرید و فروش در قرارداد اختیار معامله بسیار ساده است. برای خرید و فروش در قرارداد اختیار معامله مانند قرارداد آتی سهام، ابتدا باید یک قرارداد اختیار معامله با یک سری شرایط مشخص شده و تایید شده از طرفین، به امضا رسانده شود. در این قرارداد، باید شرایطی مانند نوع اختیار معامله، نوع دارایی مورد نظر، قیمت تعیین شده برای معامله، تاریخ انقضاء و سایر شرایط و محدودیت ‌های مربوطه مشخص ‌شود.

سپس، با توجه به نوع اختیار معامله، مشتری اختیاری قرارداد می ‌تواند در صورت تمایل، از اختیار خود برای خرید یا فروش دارایی مورد نظر در تاریخ مشخصی استفاده کند. اگر حامل اختیار تصمیم بگیرد که از اختیار خود استفاده کند، شرکت صادرکننده قرارداد، تضمین می‌ کند که معامله مورد نظر به صورت دقیق و درست انجام خواهد شد.

در بازارهای مختلف، اختیارهای معاملاتی به صورت روزانه خرید و فروش می‌ شوند. قیمت این اختیار ها ممکن است به شکل ثابت یا متغیر باشد و به عواملی مانند تقاضا و عرضه، نرخ بهره، زمان یا تاریخ انقضاء و سایر عوامل مربوطه وابسته است.

فرمول محاسبه سود و زیان قرارداد اختیار معامله

فرمول محاسبه سود و زیان در قرارداد اختیار معامله معمولا به چند روش انجام می شود که در ادامه مقاله، به بررسی 2 فرمول محاسبه سود و زیان قرارداد اختیار معامله که در ایران بسیار رواج یافته اند پرداخته می شود. 

روش شماره یک: در صورت استفاده از اختیار خرید:

مثال: فردی یک قرارداد اختیار خرید برای خرید 100 سهم از شرکت ABC با قیمت تعیین شده در قرارداد 50 دلاری برای هر سهم خریداری کرده است و قیمت فعلی هر سهم ABC برابر با 70 دلار می باشد. اگر قیمت پرداختی برای خرید اختیار 5 دلار بوده باشد، با استفاده از فرمول محاسبه سود و زیان قرارداد اختیار خرید، سود و زیان به شرح زیر محاسبه می ‌شود:

روش دوم؛ در صورت استفاده از اختیار فروش:

به عنوان مثال، فرض کنید فردی یک قرارداد اختیار فروش برای فروش 100 سهم از شرکت ABC  را با قیمت تعیین شده در قرارداد، 50 دلار برای هر سهم خریداری کرده باشد و قیمت فعلی هر سهم ABC برابر با 40 دلار باشد. اگر قیمت پرداختی برای خرید اختیار 5 دلار بوده باشد، با استفاده از فرمول محاسبه سود و زیان قرارداد اختیار فروش، سود و زیان به شرح زیر محاسبه می ‌شود:

لازم به ذکر است که این فرمول‌ ها به شرطی درست هستند که حامل اختیار، در تاریخ انقضای قرارداد، از اختیار خود استفاده کند. در غیر این صورت، قیمت پرداختی برای خرید به عنوان زیان در نظر گرفته خواهد شد.

نحوه دریافت کد اختیار معامله کارگزاری مفید

نحوه دریافت کد اختیار معامله کارگزاری مفید دارای دو شرط اولیه است. شرط اول این است که فرد برای دریافت کد اختیار معامله باید حتما بالای 18 سال سن داشته باشد. علت الزام این شرط این است که خرید و فروش به روش اختیار معامله از حساسیت بالایی برخوردار بوده و فرد باید برای ورود به این نوع بازار سرمایه گذاری از آگاهی کاملی برخوردار باشد.

شرط دوم دارا بودن کد سهامداری است. برای دریافت کد اختیار معامله کارگزاری مفید، فرد باید در کارگزاری مفید بخش mofid.ebgo.ir ثبت نام کرده و دو حساب بانکی به این کارگزاری معرفی کند. لازم به ذکر است که حساب ها باید حتما در بانک سامان یا بانک ملت افتتاح شده باشند. همچنین شخص می تواند با جستجو عبارت " mofid.ebgo.ir " وارد سامانه ebgo شده و عملیات ثبت نام خود را آغاز کند. 

یکی از این دو حساب به عنوان حساب عملیاتی به حساب می آید و حساب عملیاتی، متعلق به حساب مشتری است. حق برداشت وجه از حساب عملیاتی با سامانه بورس کشوری می باشد. وقتی فرد از قراردادی سود کرده باشد به حساب عملیاتی واریز می شود و در هنگام برداشت وجه، باید از طریق سایت بورس کالای ایران اقدام شود و به حساب شخصی فرد واریز شود.

در کل زمانی که فرد حساب عملیاتی را معرفی کرده و تمامی فرایند های ثبت نام را انجام دهد، کد معاملاتی مشتقه یا اختیاری برای فرد صادر می شود و توسط کارگزاری مفید به صورت یک لینک به ایمیل شما ارسال می شود که شامل نام کاربری و رمز عبور است.  

پس از دریافت کد اختیار معامله، شخص می‌ تواند با این کد به عنوان یکی از پارامتر های مورد نیاز در سامانه معاملاتی مورد نظر خود، به صورت آنلاین و در بازارهای مالی مشخص شده توسط کارگزاری مفید، معاملات خود را انجام دهد. باید توجه داشت که برای معامله کردن، نیاز به داشتن حساب معاملاتی در کارگزاری مربوطه و همچنین مطالعه و بررسی شرایط بازار و ابزارهای مالی مورد نظر است.

مزایا و معایب قرارداد اختیار معامله

مزایا و معایب قرارداد اختیار معامله باید مانند بسیاری از قرارداد های دیگر مورد بررسی قرار بگیرند. همانطور که گفته شد، قرارداد اختیار معامله یا به اختصار "اختیار"، یکی از ابزارهای مالی با ریسک نسبتا پایین است که در بازارهای مالی مورد استفاده قرار می‌ گیرد. حال با توجه به توضیحات، مزایای قرارداد اختیار معامله به شرح زیر است:

افزایش انعطاف ‌پذیری: با قرارداد اختیار معامله، امکان خرید و فروش دارایی مالی در یک زمان مقرر شده همراه با یک قیمت مشخص، فراهم می ‌شود. این ابزار، به کاربران این امکان را می ‌دهد که با ریسک کمتری، در بازارهای مالی فعالیت کنند.

افزایش سرمایه ‌گذاری: قرارداد اختیار معامله، به فرد امکان می ‌دهد که با سرمایه کمتری، در بازارهای مالی فعالیت و سود بیشتری کسب کند. در قرارداد اختیار معامله، شخص از ابتدا می ‌داند که در صورت وقوع شرایط خاص، حق خرید یا فروش دارایی مورد نظر با قیمت مشخصی را دارد. 

با توجه به اینکه این قرارداد به صورت حقیقی و واقعی بوده و به دست فرد می‌رسد، می‌تواند با سرمایه کمتری به معاملات بزرگتری در بازارهای مالی بپردازد و سود بیشتری را به دست آورد. به عنوان مثال، در صورتی که با سرمایه کمتری بخواهد سهام خاصی را خریداری کند، ممکن است به دلیل محدودیت های مالی نتواند به اندازه کافی سرمایه‌گذاری کند.

این موضوع می‌تواند بازدهی فرد را کاهش دهد. برای جلوگیری از این موقعیت شخص باید با استفاده از قرارداد اختیار معامله، بتواند با سرمایه کمتری به تعداد بیشتری از دارایی های مورد نظر خود دسترسی داشته باشد و با کاهش ریسک، سود بیشتری را کسب کند.

و اما در خصوص معایب قرارداد اختیار معامله می توان به چند مورد مهم اشاره کرد که در ادامه به هر یک از این موارد پرداخته خواهد شد:

پیچیدگی: قرارداد اختیار معامله، یکی از پیچیده ‌ترین ابزارهای مالی است و برای استفاده از آن، فرد نیاز به دانش و تجربه کافی در بازارهای مالی دارد. برای استفاده موفق از این قرارداد، شخص باید با مفاهیم پایه‌ای در ارتباط با بازارهای مالی، اقتصاد و مالیات آشنا باشد. همچنین برای استفاده از قرارداد اختیار معامله، باید با تحلیل تکنیکال و تحلیل بنیادی بازارهای مالی آشنا شده و بتواند از ابزارهای مالی مختلفی مانند نمودارهای قیمت، شاخص ‌های مالی و عوامل اقتصادی استفاده کند.

هزینه ‌های بالا: هزینه ‌های مربوط به قرارداد اختیار معامله، از جمله هزینه ‌های خرید، فروش و نگهداری، می ‌تواند بسیار بالا باشد و برای سرمایه ‌گذاران تازه ‌کار، کشنده باشد. همینطور قرارداد اختیار معامله، به دلیل احتیاج به اطلاعات دقیق، زمان‌بر بوده و ممکن است برای رسیدن به تصمیم نهایی جهت خرید یا فروش، به زمان بیشتری نیاز داشته باشد.

به طور کلی، قرارداد اختیار معامله، یکی از ابزارهای مالی با ریسک بالا در بازارهای مالی است که برای استفاده از آن، نیاز به دانش و تجربه کافی است. اما در صورت استفاده درست و با دقت، این ابزار می ‌تواند به فرد کمک کند تا در بازارهای مالی، سود بیشتری کسب کند. باید توجه داشت که زیان در قرارداد اختیار معامله برای افراد تازه کار بدترین احتمال ممکن است. پس تا حد امکان برای وارد شدن به این بستر  مالی، باید تا حد امکان از این فضا، اگاهی لازم را پیدا کرد.

برای دریافت اطلاعات بیشتر در مورد قرارداد اختیار معامله در کانال تلگرام سرمایه گذاری عضو شوید، همچنین کارشناسان مرکز مشاوره سرمایه گذاری دینا نیز آماده اند تا با ارائه خدمات مشاوره سرمایه گذاری تلفنی دینا به سوالات شما عزیزان پیرامون قرارداد اختیار معامله پاسخ دهند.