ماده 282 قانون مجازات اسلامی

مطابق متن ماده 282 قانون مجازات اسلامی، مجازات جرم محاربه، اعدام، صلب، قطع دست راست و پای چپ و نفی بلد می باشد. در تفسیر و نکات حقوقی ماده ۲۸۲ قانون مجازات می توان گفت که تحقق جرم محاربه، مشروط به وجود قصد ارعاب مردم است و صرف به همره داشتن سلاح، در درگیری میان چند نفر، محاربه نیست و منازعه محسوب می شود.

در فقه و حقوق اسلامی محاربه، جرمی است که به صورت سلاح کشیدن به روی مردم، به قصد ترساندن آنان صورت می گیرد. از آن جایی که اقدام به محاربه، مخل امنیت شهروندان در کشور محسوب می شود، قانون گذار در ماده 282 قانون مجازات اسلامی، این عمل را جرم انگاری نموده و کیفر آن را معین نموده است.

برای جرم محاربه، چهار نوع مجازات در نظر گرفته شده است که با توجه به کیفیت و شدت جرم، قاضی می تواند یکی از چهار مجازات را برای شخص خاطی در نظر گیرد. در این میان، ممکن است که برخی افراد با انواع مجازات محاربه آشنا نبوده و این سوال برای آن ها مطرح شود که ماده ۲۸۲ قانون مجازات اسلامی، در خصوص مجازات جرم محاربه چه نکاتی را بیان می دارد.

از این رو، در ادامه مقاله حاضر قصد داریم، ابتدا به بیان متن ماده 282 قانون مجازات اسلامی بپردازیم. سپس، در خصوص شرح و تفسیر این ماده توضیحاتی ارائه خواهیم کرد و در پایان نیز، نکات حقوقی ماده ۲۸۲ قانون مجازات اسلامی توضیح داده خواهد شد. جهت کسب اطلاعات بیشتر، در این خصوص با ما همراه باشید.

متن ماده 282 قانون مجازات اسلامی

مطابق با قانون مجازات اسلامی، محاربه عبارت از کشیدن سلاح به قصد جان، مال یا ناموس مردم یا ارعاب آن ها است، به نحوی که موجب ناامنی در محیط گردد. هرگاه کسی با انگیزه شخصی به سوی یک یا چند شخص خاص سلاح بکشد و عمل او جنبه عمومی نداشته باشد و نیز کسی که به روی مردم سلاح بکشد، ولی در اثر ناتوانی موجب سلب امنیت نشود، محارب محسوب نمی شود.

به منظور برقراری نظم و امینت در جامعه و رعایت حقوق شهروندان، قانون گذار در متن ماده ۲۸۲ قانون مجازات اسلامی، کیفر و مجازات مرتکبین این عمل را بیان نموده است. مطابق با متن این ماده، حد محاربه یکی از چهار مجازات زیر می باشد:

الف- اعدام

ب- صلب

پ- قطع دست راست و پای چپ

ت- نفی بلد

انتخاب هر یک از امور چهارگانه مذکور در ماده 282 قانون مجازات اسلامی، به اختیار قاضی است وی با توجه به قرائن و شهواد به تعیین یکی از مجازات های مذکور بر مجرم می پردازد. ذکر این نکته در این میان حائز اهمیت می باشد که فرد یا گروهی که برای دفاع و مقابله با محاربان، دست به اسلحه ببرد، محارب نیست و نمی توان او را بر طبق ماده ۲۸۲ قانون مجازات، کیفر نمود.

شرح و تفسیر ماده ۲۸۲ قانون مجازات اسلامی

در قسمت گذشته، توضیحاتی راجع به متن ماده 282 قانون مجازات اسلامی، ارائه گردید و بیان شد که چهار نوع مجازات برای مرتکبان محاربه تعیین گردیده  که شامل اعدام، صلب، قطع دست راست و پای چپ و نفی بلد می باشد. در این بخش از مقاله قصد داریم تا شرح و تفسیر ماده ۲۸۲ قانون مجازات اسلامی را توضیح دهیم.

در شرح و تفسیر ماده 282 قانون مجازات اسلامی لازم است که در ابتدا؛ هر یک از چهار مجازاتی که در متن ماده ۲۸۲ به آن ها اشاره شده، تعریف گردند. اعدام گونه‌ ای از کیفر و مجازات و به‌ عبارتی، بالاترین حد مجازات برای محکومین است. حکم اعدام یک حکم قانونی است که به موجب آن، حق حیات از فردی که مرتکب عمل مستوجب حکم اعدام شده، سلب گردیده و به مرگ محکوم می شود.

صلب، گونه ای از مجازات در حقوق ایران است که به موجب آن، شخص مجرم به دار مجازات کشیده شده و به مدت زمان سه روز در آن حالت و بدون هیچ گونه آب و غذا باقی می ماند. اگر فرد پس از گذشت این سه روز و رعایت شرایط ذکر شده، زنده بماند و نمیرد، او را آزاد می کنند.

قطع دست راست و پای چپ نیز از جمله مجازات های حدی است که با وجود شرایط خاص اجرا گردیده و در آن، چهار انگشت دست راست از انتهای آن به طوری که انگشت شست و کف دست مجرم باقی بماند و نیز پای چپ، از پایین برآمدگی به نحوی که نصف قدم و مقداری از محل مسح او باقی بماند، قطع می شود. 

منظور از نفی بلد که از آن با عنوان تبعید نیز یاد می شود، گونه ای از مجازات است که به معنای دورکردن یا اخراج فرد از شهر و روانه کردن او به جای دیگر تعبیر شده است. مدت نفی بلد در محاربه، کمتر از یک سال نیست، اگر چه محارب بعد از دستگیری توبه نماید و در صورتی که توبه نکند؛ همچنان در تبعید باقی می ماند. همچنین، در نفی بلد، محارب باید تحت مراقبت قرار گیرد و با دیگران معاشرت، مراوده و رفت و آمد نداشته باشد.

نکات حقوقی ماده 282 قانون مجازات اسلامی

در بخش های پیشین مقاله، در خصوص انواع مجازات های مذکور در ماده 282 قانون مجازات اسلامی صحبت نموده و بیان کردیم که این مجازات، از جمله مجازات های حدی بوده که موجب، نوع، میزان و کیفیت اجرای آن در شرع مقدس اسلام بیان گردیده است. در این قسمت از مقاله، قصد داریم تا به بیان نکات حقوقی ماده ۲۸۲ قانون مجازات اسلامی بپردازیم.

یکی از نکات حقوقی ماده 282 قانون مجازات اسلامی، در رابطه با نحوه اعمال مجازات محاربه وفق ماده ۲۸۲ قانون مجازات اسلامی و تخییری یا ترتیبی بودن آن می باشد. نظر اکثریت در نشست قضایی شماره 1400-7894 از این قرار است که با توجه به صراحت قانون مجازات اسلامی قاضی اختیار دارد بدون هیچ گونه قید محدود کننده ای، هر کدام از مجازات های 4 گانه را انتخاب نماید.

اما اقلیت بر این باورند که جهت رعایت اصل تناسب میان جرم و مجازات و نحوه کیفیت جرم صورت گرفته با التفات به روایات، مجازات باید در محاربه ای که منجر به قتل شود، اعدام، در صورتی که منجر به بردن مال و جرح گردد، صلب و در صورتی که منجر به بردن مال بدون جرح گردد، قطع دست راست و پای چپ و در صورتی که فقط منجر به ترس مردم بدون جرح و بردن مال گردد، نفی بلد تعیین شود.

همچنین، دیوان عالی کشور در دادنامه شماره 9309970908800152، تحقق بزه محاربه را مشروط به وجود قصد ترس مردم دانسته و صرف تجرید سلاح در درگیری میان چند نفر منطبق با عنوان مجرمانه منازعه است؛ هرچند متهمین چنین عملی را در ملاء عام انجام داده و موجب ترس مردم نیز شده باشند.

برای دریافت اطلاعات بیشتر در خصوص تفسیر و نکات حقوقی متن ماده 282 قانون مجازات اسلامی در کانال تلگرام حقوق کیفری عضو شوید. کارشناسان مرکز مشاوره حقوقی دینا نیز آماده اند تا با ارائه خدماتی در زمینه مشاوره حقوقی تلفنی دینا به سوالات شما عزیزان پیرامون تفسیر و نکات حقوقی متن ماده ۲۸۲ قانون مجازات اسلامی پاسخ دهند.