مشارکت در جرم چیست

در پاسخ به این پرسش که مشارکت در جرم چیست؛ می توان گفت هر کس با اشخاص دیگر، در عملیات اجرایی جرمی مشارکت کند و جرم مستند به رفتار همه آن ها باشد، شریک در جرم است. انواع شرکت در جرم بر حسب ارادی بودن یا نبودن، شامل دو نوع عمدی و غیرعمدی می شود. برای مجازات فرد مشارکت کننده، در ابتدا باید شراکت او اثبات شود.

در بسیاری از موارد، مجرم، برای ارتکاب عمل مجرمانه نیاز به کمک فرد یا افراد دیگری داشته تا با آن ها، عمل مجرمانه را انجام دهد. این کمک می تواند به صورت معاونت و هم چنین، مشارکت در جرم رخ دهد. در یک تعریف کلی؛ می توان مشارکت در جرم را به معنی شریک شدن در ارتکاب عمل مجرمانه دانست.

از آن جایی که شریک در جرم، به نوعی در ارتکاب فعل مجرمانه دخالت داشته است؛ قانونگذار موادی از قانون مجازات را به بیان تعریف، احکام و شرایط وقوع آن اختصاص داده است. همچنین، مشارکت در جرم، در این قانون، جرم انگاری گردیده و برای آن مجازات خاصی تعیین شده که این امر، اهمیت اطلاع از مشارکت در جرم را دو چندان می نماید.

از این رو، در ادامه مقاله حاضر، قصد داریم، پس از پاسخ به این پرسش که مشارکت در جرم چیست و انواع آن چه می باشد؛ به بیان مجازات آن بپردازیم. سپس در خصوص نحوه اثبات مشارکت در جرم صحبت خواهیم کرد. جهت کسب اطلاعات بیشتر در این خصوص، با ما همراه باشید.

مشارکت در جرم چیست

در اکثر جرائم، مجرم به کمک دو یا چند نفر، اقدام به ارتکاب فعل مجرمانه می نماید. برای مثال، چنانچه دو نفر با همکاری یک دیگر، به فردی حمله کرده و با ضربات چاقو وی را به قتل برسانند، در این جا مشارکت در جرم محقق شده است. قانون گذار، به منظور حمایت از حقوق بزه دیدگان و حفظ نظم و آرامش، به جرم انگاری این موضوع در ماده 125 قانون مجازات اسلامی پرداخته و در پاسخ به این پرسش که مشارکت در جرم چیست؛ بیان می دارد:

«هر کس با شخص یا اشخاص دیگر در عملیات اجرایی جرمی مشارکت کند و جرم، مستند به رفتار همه آن ها باشد خواه رفتار هر یک به تنهایی برای وقوع جرم کافی باشد خواه نباشد و خواه اثر کار آنان مساوی باشد خواه متفاوت، شریک در جرم محسوب و مجازات او مجازات فاعل مستقل آن جرم است. در مورد جرایم غیرعمدی نیز چنانچه جرم، مستند به تقصیر دو یا چند نفر باشد مقصران، شریک در جرم محسوب می‌ شوند و مجازات هر یک از آنان، مجازات فاعل مستقل آن جرم است.»

مطابق با این ماده، فرقی نمی کند که رفتار هر یک به تنهایی برای وقوع جرم کافی باشد یا نباشد؛ یا این که اثر کار آن ها مساوی بوده یا نبوده، در هر صورت، هر یک از افرادی که در عملیات اجرایی جرم مشارکت نموده و جرم مستند به رفتار همه آن ها باشد، شریک در جرم محسوب می شود.

شراکت در جرم، هم در جرایم عمدی و هم در جرایم غیر عمدی، وجود دارد، بنابراین، این تصور که شراکت، در جرم، تنها در جرائم عمدی رخ می دهد، اشتباه است. ذکر این نکته در این میان حائز اهمیت است که معاونت در جرم با مشارکت در جرم دو مفهوم کاملا مجزا از یکدیگر می باشند و نباید آن ها را با یکدیگر اشتباه گرفت.

انواع شرکت در جرم

در قسمت گذشته، در خصوص تعریف و ماهیت مشارکت در جرم صحبت نموده و بیان کردیم که هر کس با شخص یا اشخاص دیگر در عملیات اجرایی جرمی مشارکت کند و جرم، مستند به رفتار همه آن ها باشد، شریک در جرم است. در این بخش از مقاله قصد داریم تا به انواع مشارکت در جرم بپردازیم.

از جمله انواع شرکت در جرم، شراکت در ارتکاب جرم با انجام عمل واحد و شراکت در ارتکاب جرم با انجام اعمال متعدد می باشد. منظور از شراکت در جرم با انجام عمل واحد این است که کلیه شرکا، اقدامی واحد را انجام دهند. به طور مثال، چنانچه دو یا چند نفر با همکاری یکدیگر وارد خانه ای شده و هر یک، اقدام به سرقت یکی از اقلام خانه نمایند، شراکت در جرم با انجام عمل واحد تحقق پیدا کرده است.

منظور از شرکت در ارتکاب جرم با انجام اعمال متعدد، این است که هر شریک در جرم، انجام بخشی از عمل مجرمانه را بر عهده گرفته، به طوری که جرم مستند به رفتار همه آن ها باشد و به یک نتیجه، که همان ارتکاب فعل مجرمانه است، منجر گردد. به طور مثال، اگر یک نفر ماده سمی را به غذای شخصی اضافه کرده و فرد دیگری با علم به سمی بودن غذا، آن را به شخص دیگری بدهد تا بخورد و در اثر این غذا سمی، شخص بمیرد، با این که شرکا عمل واحدی در قتل فرد انجام نداده اند، اما عمل هر دو، در کنار یکدیگر، منجر به قتل عمد فرد شده است.

در یک تقسیم بندی دیگر، می توان شرکت در جرم را به دو دسته شراکت در جرم به صورت عمدی و شراکت در جرم به صورت غیرعمدی تقسیم کرد. منظور از شراکت عمدی، وجود اراده فرد در ارتکاب جرم می باشد و منظور از شراکت غیرعمدی، فقدان اراده مرتکب در مشارکت در انجام فعل مجرمانه است.

مجازات مشارکت در جرم

پس از بررسی ماهیت شراکت در جرم و بیان انواع آن، این سوال در ذهن برخی افراد مطرح می شود که مجازات مشارکت در جرم چه می باشد و این که آیا میزان شراکت در جرم، در بیان مجازات آن موثر می باشد یا خیر؟ به منظور پاسخگویی به این پرسش، این بخش از مقاله به بیان مجازات مشارکت در جرم اختصاص داده شده است.

قانون گذار در ماده 125 قانون مجازات اسلامی، به بیان مجازات مشارکت در جرم پرداخته است که مطابق با این ماده، مجازات شریک در جرم، مجازات فاعل مستقل جرم است. در این میان، فرقی نمی کند که رفتار هر شریک، به تنهایی برای وقوع جرم کافی باشد یا نباشد و یا اثر کار هر یک، مساوی بوده یا نبوده، در هر صورت کلیه شرکا به مجازات فاعل مستقل جرم محکوم خواهند شد.

همچنین، در مواقعی نیز که جرم، مستند به تقصیر دو یا چند نفر باشد؛ مقصران، شریک در جرم محسوب گردیده و مجازات هر یک از آنان، مجازات فاعل مستقل جرم است. همچنین به موجب تبصره همین ماده، اعمال مجازات حدود، قصاص و دیات در مورد شرکت در جنایت با رعایت مواد کتاب های دوم، سوم و چهارم این قانون انجام می ‌گیرد.

با این وجود، قانون گذار در ماده 38 قانون مجازات اسلامی، مداخله ضعیف شریک یا معاون در وقوع جرم را یکی از اسباب تخفیف در مجازات در نظر گرفته است. تشخیص و در نظر گرفتن تخفیف در اعمال مجازات با قاضی دادگاه می باشد.

اثبات مشارکت در جرم

به منظور این که بتوان، هر یک از شرکا را به مجازات مشارکت در جرم محکوم نمود، در ابتدا؛ می بایست مشارکت وی را در وقوع فعل مجرمانه اثبات نمود. در صورتی که دلایل و ادله کافی برای اثبات مشارکت در جرم، وجود نداشته باشد، امکان اعمال مجازات بر وی نیز وجود ندارد. شرایط اثبات مشارکت در جرم به شرح زیر می باشد:

مشارکت چند نفر در عملیات اجرایی جرم

مستند بودن وقوع جرم به رفتار همه آن ها

بنابراین، چنانچه به طور مثال، فردی در عملیات اجرایی جرم مشارکت ننموده و تنها سبب تحریک دیگران، به ارتکاب جرم شود یا این که وسایل ارتکاب جرم را بسازد یا تهیه کند، به مجازات شریک در جرم محکوم نخواهد شد و مجازات وی، مجازات معاونت در جرم است. همچنین، وقوع عمل مجرمانه می بایست مستند به رفتار همه آن ها، باشد؛ در غیر این صورت، فرد به مجازات فاعل مستقل جرم محکوم نخواهد شد.

برای دریافت اطلاعات بیشتر در مورد انواع و مجازات مشارکت در جرم در کانال تلگرام حقوق کیفری عضو شوید. کارشناسان مرکز مشاوره حقوقی دینا نیز آماده اند تا با ارائه خدمات مشاوره حقوقی تلفنی دینا به سوالات شما عزیزان پیرامون انواع و مجازات مشارکت در جرم پاسخ دهند.