جنبه عمومی جرم یا جرم غیر قابل گذشت

جرم عمومی یا جرم غیر قابل گذشت، نظیر قتل یا فساد فی الارض، جرایمی هستند که دارای جنبه عمومی جرم می باشند، یعنی نظم و امنیت عمومی را خدشه دار کرده و حتی در صورت عدم شکایت شاکی، دادستان، به عنوان مدعی العموم می تواند، تقاضای پیگیری آن ها را داشته باشد و گذشت شاکی، تاثیری در سقوط مجازات یا عدم تعقیب جرم، ندارد.

در گذشته، بر خلاف امروزه، پیگیری و اعمال مجازات، از جنبه شخصی برخوردار بود و به اختیار شاکی یا بزه دیده جرم بستگی داشت. اگر شاکی مایل بود، می توانست از مقام صالح، درخواست رسیدگی به جرم را کند یا اینکه از پیگیری جرم صرف نظر نماید. اما امروزه، با توجه به اهمیت بیش از پیش منافع و نظم عمومی، جنبه عمومی جرم، ضرورت خود را بیشتر نشان داده است.

در واقع، هدف از به راه انداختن جنبه عمومی جرم، صرفا مجازات و محکومیت کیفری نیست، بلکه هدف اصلی، احترام به حقوق عمومی می باشد و از این رو، برخی جرایم، تحت شرایط خاصی، غیر قابل گذشت، لحاظ شده و حتی با گذشت شاکی و یا عدم درخواست وی بر پیگیری، مجازاتشان، ساقط نمی گردد و همچنان، قابل پیگیری توسط مدعی العموم هستند.

از این رو، در مقاله حاضر، قصد داریم، تعریف جرم عمومی یا جرم غیر قابل گذشت، انواع آن، چیستی جنبه عمومی جرم، تاثیر گذشت شاکی در این جرم، وضعیت درخواست تعقیب آن و جنبه عمومی جرایم قابل گذشت را مورد بررسی قرار داده و نکات آن را بگوییم.

تعریف جرم عمومی یا جرم غیر قابل گذشت

تعریف جرم عمومی یا جرم غیر قابل گذشت چیست؟ این پرسشی است که در پی دسته بندی جرایم، به جرایم قابل گذشت و غیر قابل گذشت، ایجاد می گردد. لذا در این بخش از مقاله، قصد داریم تا به تعریف جرم عمومی یا جرم غیر قابل گذشت، بپردازیم.

برای تعریف جرم عمومی یا جرم غیر قابل گذشت، باید به تبصره 2 ماده 100 قانون مجازات اسلامی، مراجعه کنیم که در این خصوص، مقرر می دارد: " جرائم غیر قابل گذشت، جرائمی می باشند که شکایت شاکی و گذشت وی، در شروع به تعقیب و رسیدگی و ادامه آن ها و اجرای مجازات، تاثیری ندارد."

بنابراین، چنانچه پیگیری و صدور حکم مجازات، در خصوص یک جرم، وابسته به شکایت شاکی خصوصی نباشد و در صورت گذشت شاکی، مجازات ساقط نگردد و صرفا، تخفیف یابد، جرم غیر قابل گذشت یا دارای جنبه عمومی، محقق شده است که در ادامه، انواع جرایم دارای جنبه عمومی جرم ​را نام خواهیم برد و توضیح خواهیم داد، مقصود از جنبه عمومی جرم چیست.

انواع جرایم عمومی

در توضیح انواع جرایم عمومی، باید به ماده 103 قانون مجازات اسلامی، مراجعه کرد که مقرر می دارد: "چنانچه قابل گذشت بودن جرمی، در قانون تصریح نشده باشد، غیر قابل گذشت محسوب می‌ شود؛ مگر اینکه از حق الناس بوده و شرعا، قابل گذشت باشد."

بنابر ماده فوق الذکر، اصل بر این است که تمامی جرایم، غیر قابل گذشت هستند، مگر اینکه قانون گذار، آن جرم را در قانون مجازات اسلامی، جزو جرایم قابل گذشت، محسوب کرده باشد که ماده 104 قانون مجازات اسلامی، انواع جرایم قابل گذشت را تعیین و پیش بینی نموده است. قذف، توهین به افراد، نشر اکاذیب، افترا، هجو.... از مصادیق جرم قابل گذشت، به موجب ماده فوق الذکر، هستند.

خیانت در امانت، قتل عمد، افساد فی الارض، محاربه، زنا، کلاهبرداری، در صورتی که مبلغ آن، بالای 100 میلیون تومان باشد و شرب خمر، از جمله انواع جرایم عمومی یا جرم غیر قابل گذشت هستند. علاقمندان به کسب اطلاعات در خصوص فهرست جرایم قابل گذشت می توانند، نسبت به مطالعه مقاله زیر، اقدام کنند.

جنبه عمومی جرم چیست

در قسمت های قبلی مقاله، گفتیم که انواع جرم عمومی، کدام است و مقصود از جرم غیر قابل گذشت، چه می باشد. در این بخش از مقاله، قصد داریم به بررسی قانونی پرسش جنبه عمومی جرم چیست، بپردازیم و بر اساس قانون، به آن، پاسخ دهیم.

جنبه عمومی جرم، یعنی، جرمی که به وقوع پیوسته، وجدان عمومی را جریحه دار کرده و نظم عمومی را بر هم زده است. در واقع، در این دسته از جرایم، نظیر جرم زنا، قتل، محاربه و... عمومیت جرم، بر بعد خصوصی آن، برتری دارد. زیرا همانطور که گفته شد، با وقوع آن ها، نظم و امنیت عمومی جامعه، به خطر می افتد.

 از این رو قانون گذار، درباره این جرایم، سخت گیری بیشتری کرده است؛ به این صورت که حتی با گذشت یا عدم تمایل شاکی به شکایت، تعقیب این جرایم، متوقف نمی شود و گذشت، تنها در کاهش میزان مجازات، موثر است و به عبارتی، از عوامل تخفیف جرم، محسوب می گردد، آن هم صرفا در برخی از جرایم و علاوه بر شاکی خصوصی، دادستان یا مدعی العموم نیز، حق پیگیری و شکایت از جرم را به نمایندگی از افراد جامعه دارد.

جرم عمومی و گذشت شاکی

جرم عمومی و گذشت شاکی، یکی از مواردی است که برای افراد مرتکب این دسته از جرایم، همواره محل پرسش می باشد؛ با این مضمون که ارتباط جرم عمومی یا غیر قابل گذشت با گذشت شاکی خصوصی، چگونه است و این گذشت، چه تاثیری در مجازات دارد؟

در این باره باید گفت که جرایم عمومی، یا شاکی خصوصی دارند یا ندارند. در صورتی که جرم عمومی، شاکی خصوصی داشته باشد، با شکایت او رسیدگی به جرم آغاز می شود اما با گذشت او خاتمه نمی یابد و تا تعیین تکلیف پرونده رسیدگی ادامه خواهد یافت.

در صورتی که جرم دارای جنبه عمومی، شاکی خصوصی نداشته باشد و توسط ضابطان دادگستری و ماموران انتظامی یا مدعی العموم، مورد شکایت واقع شود، پیگیری آن تا حصول نتیجه و صدور رای در دادگاه ادامه می یابد. در واقع به همین دلیل است که به جرم عمومی، جرم غیر قابل گذشت نیز گفته می شود. 

در خصوص تاثیر گذشت شاکی در مجازات جرایم غیر قابل گذشت، شایان ذکر است، حتی اگر شاکی خصوصی، گذشت کند، صرفا، میزان مجازات، کاهش خواهد یافت و البته، گذشت شاکی، در برخی جرایم حدی، تاثیری در سقوط یا تخفیف مجازات، نخواهد داشت. (مستفاد از ماده 100 قانون مجازات اسلامی)

درخواست تعقیب جرم عمومی یا جرم غیر قابل گذشت

درخواست تعقیب جرم عمومی یا جرم غیر قابل گذشت، همچنین، گزارش آن، می تواند توسط افراد بخصوصی، اتفاق افتد. در این بخش از مقاله، قصد داریم به بررسی این افراد بپردازیم. افراد مجاز به درخواست تعقیب و یا گزارش وقوع جرم که سبب تعقیب جرم عمومی یا جرم غیر قابل گذشت می گردد عبارتند از:

بزه دیده یا شاکی

دادستان که مدعی العموم است 

ضابطان دادگستری و مقامات و اشخاص رسمی

هر کسی که شاهد وقوع جرم باشد، حتی اگر ذینفع نبوده، می تواند، جرایم با جنبه عمومی را گزارش کند. مثلا اگر کسی، شاهد وقوع جرم قتل باشد، می تواند آن را گزارش کند و در خواست تعقیب مرتکب آن را از محاکم داگستری، نماید.

جنبه عمومی جرایم قابل گذشت

در قسمت های قبلی مقاله، در خصوص جرم عمومی یا جرم غیر قابل گذشت، جنبه عمومی جرم و انواع جرم عمومی، توضیح دادیم و گفتیم که چه افرادی، می توانند درخواست تعقیب جرم عمومی یا جرم غیر قابل گذشت، را داشته باشند.

در این بخش از مقاله، قصد داریم درباره جنبه عمومی جرایم قابل گذشت، توضیح دهیم و بررسی کنیم که آیا این جرایم، از جنبه عمومی، برخوردارند یا خیر؟ در پاسخ به این پرسش که جرم قابل گذشت، جنبه عمومی دارد یا خیر باید گفت، بله این دسته از جرایم نیز دارای جنبه عمومی هستند اما، بعد خصوصی آن ها، بر بعد عمومی آن ها، غلبه داشته و در برخی موارد، ارتباط مستقیمی، بین جرم رخ داده و نظم عمومی جامعه، وجود ندارد و صرفا، حقوق یک نفر، بر اثر ارتکاب جرم، نقض می گردد.

به دلیل غلبه جنبه خصوصی جرم، در جرایم قابل گذشت، قانون گذار، این امکان را پیش بینی نموده که این جرایم، صرفا با شکایت شاکی خصوصی، قابل پیگیری باشند و با گذشت وی، تعقیب و پیگیری آن ها، متوقف شود و مجازات، در خصوص مرتکب، اعمال نگردد.

برای دریافت اطلاعات بیشتر در خصوص جنبه عمومی جرم یا جرم غیر قابل گذشت در کانال تلگرام حقوق کیفری عضو شوید. کارشناسان مرکز مشاوره حقوقی دینا نیز آماده اند تا با ارائه خدماتی در زمینه مشاوره حقوقی تلفنی دینا به سوالات شما عزیزان پیرامون جنبه عمومی جرم یا جرم غیر قابل گذشت پاسخ دهند.