دعاوی چیست و انواع آن

دعاوی جمع کلمه دعوا است که عرفی ترین مفهوم آن، ثبت شکواییه یا دادخواست از طریق دفاتر خدمات قضایی است تا بسته به حقوقی یا کیفری بودن موضوع دعوا و انواع دعاوی، حسب مورد به دادسرا، دادگاه کیفری یک، دادگاه عمومی حقوقی و شورای حل اختلاف ارجاع شود،رسیدگی صورت گرفته و حکم مقتضی، صادر گردد.

از ابتدایی ترین حقوق هر شهروند و فردی که در هر جامعه، در اجتماعات انسانی زندگی می کند، این است که امکان تقاضای احقاق حق به نفع خود، به صورت عادلانه را از مراجع صالح بینی شده برای این امر داشته باشد و بتواند از ظلم صورت گرفته بر علیه خود، دادخواهی کند.

در راستای تحقق این امر و وجود نظم و ترتیب برای رسیدگی منظم در محاکم و مراجع قضایی، قانون گذار، دعاوی و انواع آن را پیش بینی نموده و برای اینکه فرد بتواند، با کمک طرح دعوا، دادخواهی نموده و به حق خود برسد، باید از انواع این دعاوی، و نحوه طرح شکایت و رسیدگی در هر یک از انواع، آگاه باشد.

لذا، در مقاله حاضر این پرسش که معنی و انواع دعاوی چیست، بررسی شده و پس از ذکر معرفی دعاوی حقوقی و کیفری، مراحل و نحوه رسیدگی به هریک از این دعاوی و انواع آن، توضیح داده شد است. علاقمندان به کسب اطلاعات در خصوص این امر، می توانند، ادامه مقاله را مطالعه نمایند.

معنی دعاوی چیست

برای بررسی این امر که معنی و انواع دعاوی چیست؟ باید آیین دادرسی مدنی و کیفری، همچنین قوانین آیین دادرسی مدنی و قوانین آیین دادرسی کیفری را مد نظر قرار داد. با یک نگاه اجمالی به موارد مذکور، در پاسخ به این پرسش که معنی دعاوی چیست؟ می توان گفت، دعاوی، جمع دعوا است و قانون گذار، اساسا در متن قوانین مختلف خود، آن را در سه معنا و مفهوم، به کار می برد؛

از آنجا که در برخی مواقع، وجود برخی موارد، مانع رسیدگی به دعوا به طور موقت یا دائم می گردند، مطالعه مقاله ایرادات و موانع رسیدگی به دعوا، که در بک لینک حتما بخوانید زیر، به آن ارجاع شده، به علاقمندان این امر، توصیه می گردد. 

انواع دعاوی حقوقی و کیفری

توجه به پاسخی که در تیتر قبل، به پرسش دعاوی چیست داده شد و از آنجا که در عالم حقوق، انواع دعاوی به دودسته حقوقی و کیفری، تقسیم می گردند و هر کدام از این موارد، انواع مخصوص به خود را دارند، در این بخش از مقاله، انواع دعاوی حقوقی و کیفری، مورد بررسی قرار می گیرند.

مقصود از دعاوی حقوقی، دعاوی هستند که موضوع آن ها، پیرامون مسائلی نظیر مطالبه وجه، خانواده، ایفای تعهد و مواردی از این دست می گردد و اساسا، بحث وقوع جرم و کاری که قانون گذار، به صراحت، انجام آن را منع کرده و برای آن مجازات تعیین نموده باشد، مطرح نیست و اساسا حکم دادگاه، مواردی نظیر ایفای تعهد، جبران خسارت و... را در بر می گیرد. انواع دعاوی حقوقی از جهات مختلفی که قابل دسته بندی است، عبارتند از:

تقسیم بندی دعاوی حقوقی از جهت ماهیت حق که در این شرایط، انواع دعاوی حقوقی، شامل دعوای عینی؛ دعوای شخصی و دعوای مختلط می گردد.

مقصود از دعوای عینی، دعوایی است که منشا آن، حق عینی است و از حقوق افراد، نسبت به اعیان حاصل می گردد که از مثال های آن، می توان به دعوای مربوط به حق انتفاع، ارتفاق و حق مالکیت، اشاره کرد. مقصود از دعوای شخصی، دعوایی است منشا آن و ماهیت حق مورد اجرا، عهدی است و از مصادیق آن، می توان به دعوای مطالبه دین یا الزام به ایفای تعهد اشاره کرد. مقصود از دعوای مختلط، دعوایی است که ماهیت حق مورد اجرا، به گونه ای است که به فرد، قدرت اجرای حق عینی و دینی را می دهد.

تقسیم بندی دعاوی حقوقی از جهت موضوع حق

در این زمینه، انواع دعاوی حقوقی، شامل دعاوی منقول و غیر منقول می گردد که قانون مدنی، مصادیق اموال منقول و غیر منقول را مشخص نموده است. شایان ذکر است، انواع دعاوی راجع به اموال غیر منقول، دعاوی مربوط به مالکیت و تصرف، مزاحمت و ممانعت از حق را در بر می گیرد.

تقسیم بندی دعاوی حقوقی از جهت اعتبار نوع حق

در این دسته بندی، انواع دعاوی حقوقی را می توان به دعاوی مالی و غیر مالی، تقسیم بندی کرد که دعاوی غیر مالی، خود دارای دو دسته غیر مالی ذاتی و اعتباری می باشد.

مقصود از دعاوی کیفری، دعاوی هستند که در آن ها جرمی رخ داده و در واقع، فعل یا ترک فعل هایی که در قانون مجازات اسلامی و سایر قوانین، برای آن ها، مجازات و ضمانت اجرا تعیین شده، توسط شخص یا اشخاصی، تحقق یافته است. انواع دعاوی کیفری عبارتند از:

دعاوی به علت تحقق جرم علیه اموال و مالکیت

از مصادیق این دعاوی، می توان به مواردی نظیر ربا، سرقت، اخاذی، کلاهبرداری، خیانت در امانت، تخریب عمدی اموال و تصرف عدوانی اشاره کرد که مرتکب، با ارتکاب هر یک از این جرایم، به اموال و مالکیت شخصی دیگر، خللی وارد آورده است.

دعاوی به علت تحقق جرم علیه اشخاص اعم از جرم نسبت به جسم و جان یا حقوق معنوی آن ها

از مصادیق این دعاوی می توان به ضرب و جرح عمدی و غیر عمدی که موجب تعلق دیه یا قصاص می گردد، همچنین قتل یا افترا و تهدید، اشاره نمود که جسم و جان یا حیثیت و آبروی افراد را خدشه دار کرده و بدین ترتیب به او، ضرر رسانیده است.

دعاوی به علت تحقق جرم علیه امنیت 

از مصادیق این دعاوی که می توانند علیه امنیت داخلی یا خارجی باشند، می توان به، محاربه و افساد فی الارض، فعالیت در گروه‌ های ضد نظام، جاسوسی به نفع کشورهای دیگر، سو قصد و توهین به مقامات داخلی و خارجی، اهانت به مقدسات مذهبی و حکومت اسلامی اشاره کرد و اغلب، دارای مجازات های بسیار سنگین و در مواردی اعدام می باشند.

مراحل و نحوه طرح و رسیدگی به دعاوی حقوقی

از آنجا که مراحل و نحوه طرح و رسیدگی به دعاوی حقوقی با کیفری، متفاوت است، در این بخش از مقاله مراحل و نحوه طرح و رسیدگی به دعاوی حقوقی و در بخش بعدی، همین امر، در خصوص دعاوی کیفری، توضیح داده خواهد شد. مراحل و نحوه طرح و رسیدگی به دعاوی حقوقی به شرح زیر است:

در طرح دعاوی حقوقی و انواع آن، خواهان پرونده یا نماینده قانونی او، باید در سامانه ثنا، اقدام به تشکیل حساب کاربری نماید که این امر، هم به صورت حضوری و از طریق مراجعه به دفاتر خدمات الکترونیک قضایی، ممکن و میسر بوده و هم از طریق اینترنتی و با مراجعه به سامانه adliran.ir و انتخاب گزینه احراز هویت بر خط.

در مرحله دوم از طرح دعاوی حقوقی و انواع آن، خواهان یا نماینده قانونی او، شخصا یا با کمک یک وکیل یا مشاور و یا حتی با دانلود نمونه دادخواست های موجود در زمینه موضوع خواسته خود، باید دادخواست خود را تنظیم و فایل ورد آن را بر روی یک حافظه و یا تلفن همراه، ذخیره کند و سپس، با در دست داشتن مدارک، اعم از نام کاربری و رمز عبور ثنا، فایل دادخواست تنظیمی، مدارک مثبت ادعا و سایر موارد، به دفاتر خدمات الکترونیک قضایی، مراجعه و دادخواست خود را ثبت و به دادگاه ارسال کند.

در رسیدگی به دعاوی حقوقی و انواع آن، روال به این صورت خواهد بود که پس از ثبت دادخواست و ارسال آن به دادگاه صالح، اعم از دادگاه خانواده که دادگاه خانواده محلاتی در تهران، یکی از مصادیق آن است، دادگاه عمومی حقوقی، شورای حل اختلاف و...، مدیر دفتر دادگاه، دادخواست را بررسی و در صورت عدم نقص، آن را به دادگاه ارجاع و دادگاه نیز پس از رویت و در صورت عدم مشاهده هرگونه نقصی، با صدور دستور تعیین وقت، آن را به مدیر دفتر ارجاع می دهد.

مدیر دفتر دادگاه، با تعیین وقت باید، تاریخ و موعد رسیدگی را به طرفین ابلاغ نماید. طرفین باید، ابلاغیه خود را در سامانه ثنا، مشاهده و در جلسات رسیدگی شرکت نمایند. پس از تشکیل جلسات رسیدگی و بررسی دفاع خوانده و ادله خواهان، حکم مقتضی، توسط دادگاه صالح، صادر می گردد و در صورت عدم اجرای آن پس از قطعی شدن توسط محکوم علیه، محکوم له، می تواند، تقاضای صدور اجراییه و حسب مورد، بسته به موضوع، درخواست توقیف اموال، تخلیه ملک یا جلب و... را داشته باشد.

مراحل و نحوه طرح و رسیدگی به دعاوی کیفری

در قسمت قبلی مقاله، در خصوص مراحل و نحوه طرح و رسیدگی به دعاوی حقوقی و انواع آن، توضیح داده شد و در این بخش، همین توضیحات، درباره دعاوی کیفری و انواع آن، ارائه می گردد. مراحل و نحوه طرح و رسیدگی به دعاوی کیفری، به شرح زیر است:

در ابتدا، شاکی یا نماینده او، باید، همانند آنچه در تیتر قبل نیز ذکر شده، اقدام به تشکیل حساب کاربری سامانه ثنا نموده و سپس، نسبت به تنظیم شکواییه و ذخیره فایل ورد آن بر روی حافظه ای نظیر سی دی، رم، تلفن همراه و ... نماید و برای ثبت و ارسال آن، به دفاتر خدمات الکترونیک قضایی، مراجعه کند.

شایان ذکر است، در صورتی که فرد، دچار آسیب های جدی، بر اثر ضرب و جرح یا تجاوز و... شده، باید سریعا به کلانتری یا دادسرا، مراجعه و درخواست ارجاع به پزشکی قانونی را داشته باشد تا مدارک و شواهد جرم، از بین نرود و در صورتی که دعوا و مساله کیفری، در محل کار یا خانه و... رخ داده، سریعا با کلانتری، تماس، و درخواست ارسال مامور نموده تا مساله پیش آمده، صورت جلسه گردد.

پس از ثبت شکواییه و در صورتی که شکایت، به صورت شفاهی، در کلانتری یا دادسرا انجام و صورتجلس و به مرجع صالح، ارجاع شده باشد، حسب مورد و بسته به جرم، دادسرا یا دادگاه، اقدام به تحقیقات مقدماتی و بررسی ادله نموده و پس از آن، در صورتی که ادله کافی، برای انتساب جرم به متهم را نداشته یا وقوع جرم محرز نگردد یا شاکی در جرایم قابل گذشت از شکایت صرف نظر کند، قرار منع تعقیب یا تعلیق تعقیب را صادر و پرونده، مختومه می گردد.

اما در صورت خلاف، یعنی، در صورتی که ادله کافی، برای انتساب جرم به متهم وجود داشته باشد یا وقوع جرم محرز گردد، قرار جلب به دادرسی، صادر و پس از صدور کیفر خواست، پرونده به دادگاه کیفری یک یا دو یا همان دادگاهی که تحقیقات را انجام داده، جهت رسیدگی، ارجاع می شود. پس از رسیدگی، حکم مقتضی صادر و پس از گذشت مواعد اعتراض و قطعی شدن، پرونده جهت اجرای حکم، به دادسرای در معیت دادگاه، ارجاع می گردد و دادستان، اقدام به اجرایی کردن رای می نماید.

برای دریافت اطلاعات بیشتر در خصوص چیستی دعاوی و انواع آن در کانال تلگرام آیین دادرسی و ادله اثبات دعوا عضو شوید. کارشناسان مرکز مشاوره حقوقی دینا نیز آماده اند تا با ارائه خدماتی در زمینه مشاوره حقوقی تلفنی دینا به سوالات شما عزیزان پیرامون چیستی دعاوی و انواع آن پاسخ دهند.