اوراق مرابحه سهام

اوراق مرابحه سهام جزو اوراق مالکیت و از انواع اوراق مالی اسلامی صکوک است. از جمله اوراق مرابحه سهام می توان به اوراق مرابحه تامین مالی، تامین نقدینگی، تامین سرمایه شرکت های تجاری و اوراق مرابحه رهنی اشاره کرد که هر یک ویژگی خاص خود را دارند.

اوراق مرابحه سهام یکی از انواع صکوک است که در نظام اقتصادی اسلامی به عنوان ابزاری برای تامین مالی شرکت ها و نهاد ها استفاده می شود. اصولا این اوراق در جهت خریداری تجهیزات از سوی یک ناشر، منتشر می شوند و وجوه نقد را از سرمایه گذاران جمع آوری می کنند.

با توجه به ویژگی ها و شرایط خاص اوراق مرابحه سهام، لازم است تا سرمایه گذاران در بازار بورس و فرابورس در خصوص این ابزار مالی مطلع بوده و در صورت هماهنگ بودن این اوراق با اهداف سرمایه گذاری آن ها، اقدام به خرید و نگهداری اوراق مرابحه سهام نمایند.

در این مقاله به مفهوم اوراق مرابحه سهام و ارکان و انواع آن پرداخته خواهد شد و در خصوص مجوز انتشار اولین اوراق مرابحه سهام توضیح داده می شود. همچنین در ادامه مقاله در خصوص نحوه محاسبه سود این اوراق و مزایا و معایب آن بحث خواهد شد.

اوراق مرابحه سهام چیست؟

اوراق بهادار که برای تامین مالی نهاد ها و شرکت های مختلف منتشر می شوند به صورت کلی دو دسته اوراق بدهی و اوراق مالکیت را تشکیل می دهند. اوراق بدهی که رایج ترین نوع آن اوراق قرضه است با اصول اقتصاد اسلامی هماهنگی نداشته و سود آن نوعی ربا در نظر گرفته می شود در نتیجه کشور های اسلامی تصمیم گرفتند برای تامین مالی بخش های مختلف، اوراق مالی اسلامی صکوک را منتشر کنند که مبتنی بر عقود اسلامی هستند. 

در پاسخ به سوال اوراق مرابحه سهام چیست؟ باید گفت این اوراق یکی از انواع صکوک بوده که در آن فروشنده، قیمت تمام شده یک کالا شامل هزینه های خرید و حمل و نقل و نگهداری را به اطلاع خریدار رسانده و در صورت توافق معامله صورت می گیرد. بیع مرابحه برای تامین مالی شرکت هایی که قصد خرید تجهیزات را دارند صورت گرفته و اوراق مرابحه سهام با مبلغ اسمی مشخص و مقدار سود ثابت برای این منظور به فروش می رسند.

ارکان اوراق مرابحه سهام

اوراق مرابحه سهام و به طور کلی اوراق مالی اسلامی صکوک شامل ارکان حقیقی و حقوقی متفاوتی هستند. این ارکان به معنی نهاد ها و یا اشخاصی هستند که در انتشار و مدیریت اوراق مرابحه سهام دخیلند. ارکان اوراق مرابحه سهام عبارتند از:

بانی: به نهاد دولتی یا غیر دولتی ای گفته می شود که اوراق مرابحه سهام به منظور تامین مالی آن منتشر شده است. 

ناشر: نهاد یا موسسه ای مالی است که به منظور انتقال سرمایه از سرمایه گذاران به بانی، توسط بانی انتخاب یا تاسیس می شود.

سرمایه گذاران: به اشخاص حقیقی یا حقوقی گفته می شود که اوراق مرابحه سهام را خریداری می کنند و موجب تامین مالی بانی می شوند.

امین: شخصی حقوقی که به نمایندگی از سرمایه گذاران بر کلیه مراحل عملیاتی اوراق مرابحه سهام نظارت می کند.

شرکت تامین سرمایه: موسسه ای است که واسطه میان ناشر و سرمایه گذاران است.

عامل: بانک و یا موسسه مالی و اعتباری ای است که وجوه ناشی از فروش اوراق را از سرمایه گذاران دریافت کرده و سود اوراق را به آن ها در فواصل زمانی معین پرداخت می کند که به مورد اول، عامل فروش و به مورد دوم، عامل پرداخت گفته می شود.

متعهد پذیره نویسی: یک شخص حقوقی است که در صورت عدم فروش رفتن تمامی اوراق منتشر شده در زمان معین، خرید کل اوراق را بر عهده می گیرد.

بازارگردان: کارگزار یا شرکت تامین سرمایه ای که در جهت تعهد به افزایش نقدینگی و تنظیم عرضه و تقاضا و کنترل قیمت اوراق، به معامله آن ها می پردازد.

ضامن: شخصی حقوقی است که بازپرداخت اصل مبلغ اوراق و سود آن را در زمان های مشخص تضمین می کند.

حسابرس: شخصی معتمد که تحت نظر امین، به حساب های بانی رسیدگی می کند.

هر یک از این ارکان نقش تعیین کننده ای در اوراق مرابحه سهام داشته و بدون وجود آن ها در روند انتشار و خرید و اداره این اوراق اختلال ایجاد می شود. بنابراین آشنایی با این ارکان اهمیت داشته تا خریداران اوراق مرابحه سهام از چگونگی کارکرد این اوراق مطلع شوند.

انواع اوراق مرابحه سهام

اوراق مرابحه در انواع مختلفی ارائه می شوند که گرچه ارکان و اهداف انتشار آن ها تا حدودی یکسان است اما در برخی ویژگی ها با هم تفاوت دارند. این اوراق قابلیت معامله در بازار مرابحه را دارند و به طور کلی 4 نوع از این اوراق در بازار موجود است. انواع اوراق مرابحه سهام عبارتند از:

اوراق مرابحه تامین مالی: از نام این اوراق پیداست که برای تامین مالی دولت، موسسات، بنگاه ها و شرکت ها منتشر می شود. این نوع از اوراق با هدف تامین نقدینگی برای انجام فعالیت مورد نظر بانی ارائه می شود. در اوراق مرابحه تامین مالی پس از انتخاب ناشر و انتشار اوراق، ناشر کالای مورد نظر بانی را به نمایندگی از سرمایه گذاران خریداری کرده و به صورت نسیه به بانی می فروشد و در عوض بانی متعهد می شود که مبلغ نسیه این کالا را با سود به سرمایه گذاران بازگرداند.

اوراق مرابحه تامین نقدینگی: این نوع از اوراق با هدف تامین وجوه نقد برای بانی از سوی ناشر منتشر می شوند. در این نوع مرابحه، ناشر برای بخشی از دارایی های بانی اوراق منتشر می کند و در واقع سرمایه گذاران با خرید این اوراق مالک بخشی از دارایی های شرکت مذکور می شوند و وجوه نقد را در اختیار آن قرار می دهند. در نهایت بانی برای بازخرید دارایی های فروخته شده خود، قیمت نسیه این دارایی ها را به همراه مقداری سود به سرمایه گذاران بر می گرداند.

اوراق مرابحه تامین سرمایه شرکت های تجاری: در این نوع اوراق، وجوه نقد برای تشکیل یک شرکت ناشر یا واسط جمع آوری می شود و پس از دریافت وجوه این شرکت اقدام به خرید کالا های مورد نیاز بانی های گوناگون و انتشار اوراق می نماید. در نهایت کالا را به صورت اقساطی به بانی فروخته و سپس سود های دریافت شده در سررسید مشخص از سوی بانی را پس از کسر کارمزد خود به سرمایه گذاران می پردازد.

اوراق مرابحه رهنی: این اوراق متعلق به بانک ها و یا شرکت های لیزینگی است. در مواقعی که این نهاد ها در اثر پرداخت تسهیلات با کمبود نقدینگی مواجه شده اند و امکان انتظار تا بازپرداخت تسهیلات پرداختی خود را ندارند، یک شرکت واسط اقدام به انتشار اوراق مرابحه می کند و وجوه جمع آوری شده را به بانک واگذار می کند. در نهایت بانک با دریافت اصل و سود تسهیلات پرداختی خود، مبلغ این اوراق را به همراه سود تعهد شده به سرمایه گذاران می پردازد.

مجوز انتشار اولین اوراق مرابحه سهام

در اکثر کشور های اسلامی ابزار های مالی اسلامی مورد استفاده و معامله است اما اوراق مرابحه سهام در کشور ما به دلیل فراهم نبودن زیر ساخت های لازم، در دسترس نبود. با اخذ مجوز انتشار اولین اوراق مرابحه سهام در سال 1402 این ابزار مالی نوین به بازار سرمایه معرفی شد. امتیاز انتشار این اوراق فعلا برای شرکت گروه مالی شهر صادر شده است. اوراق مرابحه سهام یکی از ابزار های مطمئن در زمینه تنوع بخشی به روش های تامین مالی شرکت های مختلف است.

اوراق مرابحه سهام از دو جهت برای اقتصاد حائز اهمیت است. اول این موضوع که در شرایط رونق اقتصادی، نیروی کمکی برای تامین مالی شرکت ها و هلدینگ های مختلف است و دوم این امر که در شرایط رکود بازار بورس، این اوراق می تواند به رشد بازار کمک کرده و دوباره به آن سامان ببخشد. عرضه اوراق مرابحه سهام در بازار بورس و فرابورس ایران، موجب ایجاد اطمینان از کسب سود شرعی برای سرمایه گذاران شده و روند تامین مالی را برای شرکت ها تسهیل می کند.

نحوه محاسبه سود اوراق مرابحه سهام

تمامی ابزارهای مالی موجود در بازار بورس به قصد کسب سود و انتفاع خریداری می شوند. گرچه اوراقی مانند اوراق مرابحه سهام به علت ویژگی های خاص خود، سودی شرعی و در چارچوب قوانین اقتصاد اسلامی می پردازد اما باید توجه داشت که در صورت عدم پرداخت سود، انگیزه ای از جانب سرمایه گذاران برای خرید اوراق وجود ندارد. بنابراین یکی از پرسش های سرمایه گذاران این اوراق در خصوص نحوه محاسبه سود اوراق مرابحه سهام است.

برای محاسبه سود این سهام می توان از محاسبه گر های اینترنتی که با ورود مبلغ سرمایه گذاری و سود تعیین شده و مدت سرمایه گذاری، میزان سود پرداختی در زمان سررسید را مشخص می کنند استفاده کرد ضمن اینکه فرمول محاسبه سود مرابحه ساده، پیچیدگی خاصی نداشته و عبارت است از مجموع سود های حاصل شده در هر سال سرمایه گذاری. نکته ای که باید به آن توجه داشت این است که در صورت فروش اوراق مرابحه سهام قبل از سررسید، سودی پرداخت نشده و اوراق کمتر از مبلغ ارزش اسمی آن خریداری می شود.

مزایا و معایب اوراق مرابحه سهام

مزایا و معایب اوراق مرابحه سهام موارد مختلفی را شامل می شود برای مثال در بحث اهداف سرمایه گذاری بازدهی ثابت این اوراق می تواند یکی از مزایای آن برای افرادی باشد که قصد سرمایه گذاری کم ریسک را دارند. اما همین موضوع می تواند برای سایر افراد که قصد کسب سود بیشتر از طریق سرمایه گذاری پر ریسک تر را دارند به عنوان یکی از معایب این اوراق مطرح شود. از طرف دیگر سود این اوراق مبتنی بر اصول شرعی است و شبهه ای در آن وجود ندارد. 

از سایر مزایای اوراق مرابحه سهام می توان به افزایش نقش بازار سرمایه در تامین مالی شرکت ها اشاره کرد در حالی که تا پیش از این تمام بار تامین مالی شرکت ها بر دوش بانک ها و بازار پول بود. در سایر کشور های اسلامی اوراق مرابحه سهام می تواند به علت نرخ تورم پایین اقتصاد داخلی، جذابیت داشته باشد اما یکی از معایب اوراق مرابحه سهام در ایران این است که قدرت جذب سرمایه گذار زیادی را با توجه به نرخ تورم بالا در جامعه، ندارد.

برای دریافت اطلاعات بیشتر در مورد خرید اوراق مرابحه سهام در کانال تلگرام موضوعات سرمایه گذاری عضو شوید. کارشناسان مرکز مشاوره حقوقی دینا نیز آماده اند تا با ارائه خدمات مشاوره سرمایه گذاری تلفنی دینا به سوالات شما عزیزان پیرامون خرید اوراق مرابحه سهام پاسخ دهند.