عقد بیع ، به عنوان یکی از رایج ترین قراردادهایی که در جامعه ، به صورت گسترده ای ، مورد استفاده قرار می گیرد ، شرایط مخصوص به خود را دارد که حین تنظیم متن قرارداد ، باید به صورت دقیق ، مورد توجه قرار گیرند .

یکی از مهم ترین ارکان عقد بیع ، مبیع می باشد که در کنار بایع ( فروشنده ) و مشتری ( خریدار ) و نیز ، ثمن معامله ( بهای مبیع ) ، باید شرایط مخصوصی داشته باشند تا بتوان عقد یا قرارداد بیع را صحیح دانست . به همین دلیل ، پرداختن به این موضوع که شرایط مبیع چیست ، امری مهم و ضروی محسوب می شود که بعضا ، بی توجهی به آن ، می تواند سبب بطلان یا غیر نافذ بودن معامله گردد .

به همین مناسبت ، در ادامه این مقاله ، به بررسی این موضوعات می پردازیم که مبیع چیست و به لحاظ قانونی ، شرایط مبیع چیست . در ادامه ، نحوه معلوم و معین کردن مبیع را شرح داده و به بررسی این مفهوم که مستحق للغیر درآمدن مبیع یعنی چه ، خواهیم پرداخت .

مبیع چیست

به لحاظ حقوقی ، عقد بیع ، همان خرید و فروش می باشد که در آن ، پس از ایجاب و قبول میان خریدار و فروشنده ، مالی در ازای عوض مشخص و معلوم ، به ملکیت دیگری در می آید . با این تعریف مختصر ، چهار رکن اساسی و اصلی را می توان در انعقاد قرارداد بیع ، ملاحظه نمود .

نخست ، بایع یا فروشنده بوده و دومین رکن از ارکان عقد بیع ، مشتری یا خریدار می باشد که با توافق یکدیگر ، عقد بیع را شکل می دهند . سوم ، مبیع یا همان مالی است که مورد معامله قرار گرفته و چهارم ، ثمن یا بهایی است که در قبال آن ، پرداخت می شود . در اصطلاح حقوقی ، مبیع و ثمن را ، مورد معامله نیز ، می گویند .

اما سوال مهمی که در این خصوص مطرح می شود ، آن است که مبیع چیست و چه شرایطی دارد . در پاسخ به این سوال که مبیع چیست ، باید گفت که مبیع ، یکی از مهم ترین ارکان عقد بیع می باشد که در قانون مدنی ، شرایط مربوط به آن ، ذکر گردیده و به طور خلاصه و مختصر ، می توان آن را به عنوان مال ، جنس و یا کالایی تعریف نمود که مالکیت آن ، از فروشنده ، به خریدار ، انتقال می یابد .

در واقع ، مبیع ، چیزی است که در ازای ثمن و بهای مشخصی ، مورد داد و ستد قرار گرفته و منظور اصلی از انعقاد قرارداد بیع نیز ، انتقال مالکیت آن از فروشنده ، به خریدار است . به عنوان نمونه ، در انعقاد قرارداد بیع منزل مسکونی ، می توان مبیع را همان خانه ای دانست که خریدار ، در ازای پرداخت ثمن یا قیمت مشخص ، آن را به ملکیت خود در می آورد .

حتما بخوانید: بیع یعنی چه

شرایط مبیع چیست

مبیع ، از جمله مهم ترین ارکان عقد بیع می باشد که در تعریف مفهوم مبیع ، گفته شد که می توان آن را مال و یا کالایی دانست که در ازای دریافت ثمن معامله ، به ملکیت خریدار ، در خواهد آمد . با این حال ، این تعریف ساده از مبیع ، نبایست مانع از بیان شرایط حقوقی مربوط به آن باشد ؛ چرا که بی توجهی به هر یک از شرایط قانونی ، اعتبار معامله یا عقد بیع را مخدوش می سازد .

یکی از مهم ترین سوالاتی که پیرامون مبیع مطرح می شود ، آن است که به لحاظ قانونی و حقوقی ، شرایط مبیع چیست . برای پاسخ دادن به این سوال ، در این قسمت ، با لحاظ مواد قانون مدنی ، مهم ترین شرایط مبیع را ذکر خواهیم کرد .

یکی از مهم ترین شرایط مبیع ، بر اساس بند سوم از ماده 190 قانون مدنی ، معلوم و معین بودن مورد معامله ، اعم از مبیع و ثمن می باشد . در واقع ، هنگام انعقاد قرارداد بیع ، باید مشخص باشد که مالکیت چه چیزی ، در ازای پرداخت چه چیزی ، از فروشنده به خریدار ، انتقال می یابد . علاوه بر این ، در ماده 216 قانون مدنی نیز ، مقرر شده است که مورد معامله ، از جمله مبیع ، نباید مبهم باشد ؛ مگر در موارد خاصی که علم اجمالی نسبت به آن ، کافیست .

یکی دیگر از شرایط مبیع ، موجود بودن آن است که این امر ، در ماده 361 قانون مدنی ، منعکس شده است . بر اساس این ماده ، در صورتی که در بیع عین معین ، مشخص شود که مبیع ، وجود نداشته است ، قرارداد بیع ، باطل خواهد بود . به عنوان مثال ، در قرارداد بیع عین معین ( همچون خانه و زمین ) ، حتما باید آن زمین یا خانه ، موجود باشد ؛ وگرنه قرارداد بیع ، باطل است .

از دیگر شرایط مبیع ، طبق ماده 348 قانون مدنی ، می توان به مالیت داشتن مبیع در انواع بیع و نیز ، وجود نفع عقلایی و مشروع برای آن ، اشاره نمود . بر این اساس ، بیع چیزی که به لحاظ عقلایی ، مال محسوب نشده و مالیت ندارد ، صحیح نمی باشد و همچنین ، خرید و فروش چیزی که به لحاظ شرعی و قانونی ، ممنوع است ( مثل مواد مخدر یا مشروبات الکلی ) ، به لحاظ قانونی ، باطل است .

همچنین ، از دیگر شرایط مربوط به مبیع ، می توان به تعلق آن به فروشنده ، یاد نمود ؛ به این معنا که بایع یا فروشنده ، صرفا می تواند اموالی را بفروشد که مالکیت آن ، به خود وی تعلق دارد ؛ نه فرد دیگر . بر این اساس است که در نظام حقوقی ایران ، معامله فضولی ، بدون اجازه مالک اصلی آن ، صحیح نبوده و غیر نافذ است .

علاوه بر اینها ، بر اساس ماده 348 قانون مدنی ، قابلیت تسلیم و قابلیت نقل و انتقال مبیع نیز ، موضوع مهمی است که باید مدنظر قرار گیرد ؛ چرا که انعقاد قرارداد بیع ، در خصوص مبیعی که قابلیت نقل و انتقال و یا تسلیم به خریدار را نداشته باشد ، باطل خواهد بود ؛ مگر اینکه در مورد اخیر ، خود مشتری ، بتواند آن را به نحوی تملک نماید .

بیشتر بخوانید: ثمن معامله چیست

 

نحوه معلوم و معین کردن مبیع

بر اساس ماده 190 قانون مدنی ، شرایط صحت معامله ، به صورت کامل ، ذکر شده است که بر اساس بند 3 این ماده ، از جمله این شرایط ، می توان به معلوم و معین بودن مورد معامله ، اعم از مبیع و ثمن ، اشاره نمود . بر این اساس ، ضمن قرارداد بیع ، مبیع ، باید معلوم و معین باشد ؛ در غیر این صورت ، قرارداد بیع ، صحیح و معتبر نیست .

اما سوالی که در این خصوص مطرح می شود ، آن است که نحوه معلوم و معین کردن مبیع به چه صورت است ؟ بر اساس ماده 342 قانون مدنی ، مال یا همان مبیع که مورد معامله قرار می گیرد ، در صورتی که جنس ، وصف و مقدار آن ، به صورت دقیق در قرارداد ذکر شود ، می توان آن مبیع را ، معلوم دانست . لذا نحوه معلوم کردن مبیع ، به صورت ذکر جنس ، وصف و مقدار آن است .

اما در ارتباط با معین کردن مبیع ، موضوع متفاوت است . با این توضیح که ، معین بودن ، به این معناست که مصداق مورد معامله ، دقیقا مشخص شده و مردد میان دو یا چند چیز ، نباشد . البته ، معین بودن مبیع ، مختص مواردی است که مبیع ، عین معین باشد ( مثل زمین و خانه واقع در آدرس ............. به مشخصات ................. ) و نه جزء اموال کلی فی الذمه و یا کلی در معین .

بیشتر بخوانید: معلوم و معین بودن مورد معامله

 

مستحق للغیر درآمدن مبیع یعنی چه

مبیع ، به عنوان یکی از مهم ترین ارکان عقد بیع ، باید واجد شرایط خاصی باشد تا بتوان عقد بیع را صحیح و معتبر دانست که برخی از مهم ترین شرایط و مشخصات مورد معامله را در قسمت قبل ، متذکر شدیم . همانطور که اشاره شد ، یکی از مهم ترین شرایط مبیع ، آن است که بایع یا فروشنده ، مالک آن بوده و بتواند آن را به مشتری یا خریدار ، تسلیم نماید .

به همین دلیل ، در صورتی که مبیع ، متعلق به فروشنده نباشد ، معامله بیع ، صحیح نمی باشد که به لحاظ حقوقی ، چنین معامله ای ، معامله فضولی خواهد بود . اما یکی از مهم ترین اصطلاحات حقوقی که در این رابطه مطرح می شود ، اصطلاح مستحق للغیر درآمدن مبیع است که در این قسمت ، قصد داریم توضیح دهیم که مستحق للغیر درآمدن مبیع یعنی چه .

به لحاظ حقوقی ، زمانی که عقد بیع میان دو نفر منعقد می گردد و پس از مدتی ، مشخص می شود که مبیع یا همان مال فروخته شده ، متعلق به فروشنده نبوده و در واقع ، مال شخص دیگری بوده است ، می توان از مستحق للغیر درآمدن مبیع ، صحبت کرد که به معنای آن است که فروشنده ، مالک مبیع نبوده و مبیع ، مال دیگری بوده است .

این معامله ، که به آن معامله فضولی ( معامله بدون اجازه و رضایت مالک اصلی ) گفته می شود ، به لحاظ حقوقی ، غیر نافذ است ؛ به این معنا که هر زمان مالک اصلی از موضوع مطلع شود ، می تواند اقدام به بر هم زدن معامله نموده و آن را باطل نماید و یا اینکه اصطلاحا آن را تنفیذ ( قبول ) نموده تا صحیح و معتبر قلمداد شود . پیشنهاد می شود برای دریافت اطلاعات بیشتر در این خصوص ، مقاله زیر را نیز ، مطالعه نمایید .

در ادامه بخوانید: بیع فضولی چیست

برای دریافت اطلاعات بیشتر در خصوص مبیع و شرایط قانونی آن در کانال تلگرام حقوق قراردادها و عقود عضو شوید . کارشناسان مرکز مشاوره حقوقی دینا نیز آماده اند تا با ارائه خدماتی در زمینه مشاوره حقوقی تلفنی دینا به سوالات شما عزیزان پیرامون مبیع و شرایط قانونی آن پاسخ دهند .

 

 

سوالات متداول

1- مبیع یعنی چه ؟

2- شرایط مبیع چیست ؟

3- مستحق للغیر درآمدن مبیع یعنی چه ؟

---

نظرات کاربران