تعزیر چیست

یکی از انواع مجازات ها در قانون مجازات اسلامی تعزیر می باشد. در پاسخ به این پرسش که معنی تعزیر یعنی چه، می توان بیان نمود که تعزیر مجازاتی است که مشمول عنوان حد، قصاص یا دیه نباشد و میزان و نوع حکم مجازات آن، توسط قانون گذار تعیین گردد. این جرائم را می توان بر حسب شدت مجازات، به هشت درجه مختلف تقسیم بندی نمود.

مطابق ماده 14 قانون مجازات اسلامی مصوب سال 1392، مجازات ها در حقوق ایران به چهار دسته کلی تقسیم بندی می شوند که شامل حدود، قصاص، دیات و تعزیر می گردند. تعزیر نوعی از این مجازات هاست که در زمان نقض مقررات شرعی یا حکومتی معین و اعمال گردیده و به برقراری نظم و قانون در جامعه می پردازد.

با توجه به اهمیت این موضوع، قانون گذار در مواد مختلف قانون مجازات اسلامی به بیان تعریف و ماهیت این مجازات پرداخته و ویژگی های آن را بیان نموده است. از طرف دیگر، مجازات تعزیری دارای انواع و درجات مختلفی بوده و قاضی می تواند با توجه به شدت جرم، به صدور حکم مجازات آن بپردازد که همین امر، اطلاع از جزئیات جزای تعزیری را دو چندان می نماید.

از این رو، در ادامه مقاله حاضر، قصد داریم، پس از پاسخ به پرسش معنی تعزیر یعنی چه؛ به بیان انواع و اقسام مختلف آن بپردازیم. سپس در خصوص سوال حکم مجازات تعزیر چیست، صحبت خواهیم کرد و پاسخ آن را ارائه خواهیم نمود و در نهایت نیز، نحوه شکایت و رسیدگی به تعزیر را توضیح خواهیم داد. جهت کسب اطلاعات بیشتر در این خصوص، با ما همراه باشید.

معنی تعزیر یعنی چه

در پاسخ به این پرسش که معنی تعزیر یعنی چه و مجازات تعزیری چه می باشد؟ بهتر است در ابتدا به تعریف لغوی آن پرداخته شود. تعزیر در لغت به معنای تادیب، منع و نکوهش می باشد، اما در اصطلاح حقوقی، معنی تعزیر یعنی چه، نوعی از مجازات است که در مواقع خاصی کار برده شده و ویژگی مختص به خود را دارد. به جهت آشنایی علاقمندان، در این قسمت از مقاله به بیان تعریف و ماهیت تعزیر و مجازات تعزیری و معنی تعزیر یعنی چه، پرداخته شده است.

قانون مجازات اسلامی در ماده 18 خود، به سوال معنی تعزیر یعنی چه، پاسخ داده و آن را این گونه تعریف نموده است: «تعزیر مجازاتی است که مشمول عنوان حد، قصاص یا دیه نیست و به موجب قانون در موارد ارتکاب محرمات شرعی یا نقض مقررات حکومتی تعیین و اعمال می گردد.» بنابراین؛ مجازات تعزیری، در مواردی اعمال می شود که شرع، برای جرائم مورد نظر، مجازاتی تعیین نکرده و قانون به منظور حفظ نظم و عدالت در جامعه، به تعیین و اعمال جزای آن می پردازد.

نوع، مقدار، کیفیت اجراء و مقررات مربوط به تخفیف، تعلیق، سقوط و سایر احکام تعزیر، به وسیله قانون تعیین گردیده و قاضی دادگاه می بایست با توجه به نوع و شدت جرم، به صدور حکم برای آن بپردازد. با این حال، دادگاه نیز می بایست در صدور حکم خود، مواردی را مد نظر قرار داده که عبارتند از:

انگیزه مرتکب جرم و وضعیت ذهنی و روانی او در زمان ارتکاب جرم

روش ارتکاب جرم، گستره نقض وظیفه و نتایج زیان بار آن

اقداماتی که مرتکب پس از ارتکاب جرم انجام داده است

سابقه و وضعیت فردی، خانوادگی و اجتماعی مرتکب جرم و آثار تعزیر بر وی

بنابراین، چنانچه مجرم در زمان ارتکاب جرم وضعیت روانی مساعدی نداشته باشد (به طور مثال، مبتلا به بیماری ذهنی و روانی خاصی باشد) یا این که پس از ارتکاب جرم، درصدد کمک به زیان دیده برآید و اقداماتی را در این خصوص انجام دهد، این امر می تواند در میزان مجازات وی موثر باشد و از شدت آن بکاهد.

انواع تعزیر چیست

در بخش گذشته، پیرامون تعریف و ماهیت تعزیر توضیح داده و بیان نمودیم که تعزیر، مجازاتی است که میزان و نوع آن در شرع معین نگردیده و حاکم و قاضی آن را تعیین خواهند کرد. در این میان، ممکن است این سوال در ذهن برخی افراد ایجاد شود که انواع تعزیر چیست و چه تفاوتی میان آن ها وجود دارد. به جهت پاسخ به این پرسش، این قسمت از مقاله، به بیان اقسام مختلف تعزیر اختصاص داده شده است.

جرائم تعزیری با توجه به شدت مجازات آن، به هشت درجه مختلف تقسیم بندی می شوند. بر اساس ماده 19 قانون مجازات اسلامی مصوب سال 1392 و اصلاحات بعدی آن، مجازات تعزیری درجه یک، سخت ترین و شدیدترین نوع مجازات می باشد و هر چه میزان درجات افزایش می یابد، از میزان مجازات آن کاهش می یابد. به این ترتیب، مجازات تعزیری درجه هشت، کمترین میزان مجازات را دارا می باشد.

علاوه بر تقسیم بندی فوق، می توان تعزیر را با توجه به نوع جرم در دو دسته تعزیر شرعی و تعزیر حکومتی قرار داد. تعزیر شرعی، مجازات‏ هایی است که برای متخلفان از احکام شرعی تعیین گردیده است که از جمله آن می توان به هتک حرمت، دشنام دادن و .... اشاره نمود. تعزیر حکومتی، شامل مجازات‌ هایی است که دستگاه حکومتی و قانون گذار، برای متخلفان از قوانین و مقررات حکومت نظیر احتکار، گران فروشی و .... تعیین نموده اند.

حکم مجازات تعزیر چیست

همانطور که پیش تر بیان شد، می توان جرائم تعزیری را با توجه به شدت میزان مجازات آن به هشت قسم مختلف تقسیم بندی نمود که این مجازات ها عمدتا شامل حبس، پرداخت جزای نقدی و شلاق تعزیری می گردند. یکی از سوالات متداولی که در این میان مطرح می شود این است که حکم مجازات تعزیر چیست و مقدار، کیفیت آن برای انواع مختلف تعزیر چه می باشد؟

در پاسخ به این پرسش باید بیان داشت که قانون مجازات اسلامی در ماده 19 خود، مجازات های تعزیری را به هشت درجه مختلف تقسیم نموده و حکم و مجازات آن را، برای هر یک، به طور جداگانه بیان نموده است. مطابق با ماده، حکم مجازات تعزیری به شرح زیر می باشد:

حکم مجازات تعزیری درجه یک:

 حبس بیش از بیست و پنج سال، جزای نقدی دو میلیارد و هشتصد میلیون ریالی، مصادره کل اموال و انحلال شخص حقوقی

حکم مجازات تعزیری درجه دو:

حبس بیش از پانزده تا بیست و پنج سال، جزای نقدی یک میلیارد و پانصد میلیون ریالی تا دو میلیارد و هشتصد میلیون ریال 

حکم مجازات تعزیری درجه سه:

حبس بیش از ده تا پانزده سال، جزای نقدی یک میلیارد ریالی تا یک و نیم میلیارد ریال

حکم مجازات تعزیری درجه چهار:

حبس بیش از پنج تا ده سال، جزای نقدی پانصد میلیون ریال تا یک میلیارد ریال

حکم مجازات تعزیری درجه پنج:

حبس تعزیری بیش از دو تا پنج سال، جزای نقدی دویست و چهل میلیون ریال تا پانصد میلیون ریال، محرومیت از حقوق اجتماعی بیش از پنج تا پانزده سال، ممنوعیت دایم از یک یا چند فعالیت شغلی یا اجتماعی برای اشخاص حقوقی، ممنوعیت دایم از دعوت عمومی برای افزایش سرمایه برای اشخاص حقوقی

حکم مجازات تعزیری درجه شش:

حبس بیش از شش ماه تا دو سال، جزای نقدی شصت میلیون ریال تا دویست و چهل میلیون ریال، شلاق از سی و یک تا هفتاد و چهار ضربه و تا نود و نه ضربه در جرایم منافی عفت، محرومیت از حقوق اجتماعی بیش از شش ماه تا پنج سال، انتشار حکم قطعی در رسانه ها، ممنوعیت از یک یا چند فعالیت شغلی یا اجتماعی برای اشخاص حقوقی حداکثر تا مدت پنج سال، ممنوعیت از دعوت عمومی برای افزایش سرمایه برای اشخاص حقوقی حداکثر تا مدت پنج سال، ممنوعیت از صادر کردن برخی از اسناد تجاری توسط اشخاص حقوقی حداکثر تا مدت پنج سال

حکم مجازات تعزیری درجه هفت:

حبس از نود و یک روز تا شش ماه، جزای نقدی سی میلیون ریال تا شصت میلیون ریال، شلاق از یازده تا سی ضربه، محرومیت از حقوق اجتماعی تا شش ماه

حکم مجازات تعزیری درجه هشت:

حبس تا سه ماه، جزای نقدی سی میلیون ریالی، شلاق تا ده ضربه

توجه به این نکته ضروری است که مطابق تبصره سه همین ماده، در زمانی که مجازات ها متعدد باشند، مجازات شدیدتر ملاک قرار می گیرد. در صورتی که تشخیص مجازات شدیدتر ممکن نباشد، جزای حبس ملاک است. همچنین، در مواردی که مجازاتی با هیچ یک از بندهای هشت گانه مطابقت نداشته باشد، مجازات درجه هفت لحاظ می گردد.

نحوه شکایت و رسیدگی به تعزیر

در قسمت های پیشین در رابطه با سوال معنی تعزیر یعنی چه، انواع آن و حکم مجازات هر یک، توضیحاتی ارائه گردید و بیان شد که نوع و سطح مجازات تعزیری، توسط قاضی در دادگاه صالح، معین و مشخص می گردد. در این میان ممکن است که برخی افراد بخواهند که شکایتی را در این زمینه مطرح نموده و خواهان رسیدگی به آن در مراجع ذی صلاح باشند، اما از نحوه شکایت و رسیدگی به تعزیر اطلاع نداشته باشند؛ از این رو، در این بخش از مقاله به چگونگی شکایت و رسیدگی به جرائم تعزیری پرداخته شده است.

در رابطه با شکایت به تعزیرات حکومتی، می توان به دو شیوه مختلف عمل نمود. در روش اول، فرد می تواند با شماره تلفن 135-021 تماس حاصل نموده و تخلف مورد نظر را گزارش دهد. در روش دوم، شخص می بایست به سامانه جامع سازمان تعزیرات حکومتی به نشانی tazirat.gov.ir مراجعه نموده و شکایت خود را ثبت نماید. این شکایات ابتدا توسط اتحادیه صنفی مورد بررسی قرار گرفته و ضابطین اتحادیه موظف اند که ظرف 10 الی 15 روز، به شکایات ارائه شده پاسخ دهند. امکان تجدید نظر و اعتراض به این حکم در هیئت تجدید نظر سازمان تعزیرات حکومتی نیز وجود دارد.

رسیدگی به تعزیرات منصوص شرعی، در دادگاه صورت گرفته و به منظور شکایت در رابطه با این جرائم، شخص در ابتدا؛ می بایست در سامانه ثنا ثبت نام نماید. در مرحله بعدی، شخص لازم است با اخذ نوبت از یکی از دفاتر خدمات قضایی، شکایت خود را در سامانه ثنا به ثبت رسانده و پس از ارسال درخواست وی به دادگاه صالح و تعیین نوبت، شخص لازم است که باقی مراحل را از طریق حضور در دادگاه پیگیری نماید.

برای دریافت اطلاعات بیشتر در مورد حکم مجازات و انواع تعزیر در کانال تلگرام موضوعات کیفری عضو شوید. کارشناسان مرکز مشاوره حقوقی دینا نیز آماده اند تا با ارائه خدمات مشاوره حقوقی تلفنی دینا به سوالات شما عزیزان پیرامون حکم مجازات و انواع تعزیر پاسخ دهند.