نقض رای در دیوان عالی کشور یعنی چه

نقض رای در دیوان عالی کشور، یعنی اگر آرا بعد از صدور، در دیوان عالی کشور مورد فرجام خواهی قرار می گیرند، اگر در آرای صادره، یکی از موارد نقض رای مندرج در ماده 371 قانون وجود داشته باشد، رای صادر شدع نقض می گردد. ارجاع پرونده به دادگاه صالح، برای رسیدگی مجدد، از اقدامات دیوان عالی کشور پس از نقض رای می باشد.

بر اساس قانون آیین دادرسی مدنی، در صورتی که حکم صادر شده از دادگاه بدوی و یا دادگاه تجدیدنظر، به طور صحیح و منطبق با قانون یا شرع صادر نشده باشد، محکوم علیه می تواند، در مواردی، نقض حکم در دیوان عالی کشور را تقاضا نماید. در این صورت، دیوان عالی کشور، موظف به رسیدگی است و در صورتی که یکی از جهات قانونی نقض حکم را تشخیص بدهد، حکم یا قرار صادر شده را نقض می کند و اقدامات متناسب با آن را انجام می دهد. 

نقض رای مورد اعتراض در دیوان عالی کشور، تنها در صورتی امکان دارد که یکی از موارد نقض رای که در قانون آیین دادرسی مدنی به صورت حصری بیان شده است، در رای مورد اعتراض وجود داشته باشد. بنابراین، لازم است، موارد نقض رای مورد اعتراض، مورد بررسی قرار بگیرد که محکوم علیه در صورت وجود آن موارد، بتواند نسبت به رای صادر شده، درخواست رسیدگی نماید.

با توجه به اهمیت این موضوع، در این مقاله قصد داریم، در ابتدا به این سوال پاسخ دهیم که نقض رای در دیوان عالی کشور یعنی چه؟ سپس در ادامه، اقدامات دیوان عالی کشور پس از نقض رای را بررسی کنیم. اگر در خصوص این موضوع، سوالاتی دارید، در این مقاله همراه ما باشید.

نقض رای در دیوان عالی کشور یعنی چه

دیوان عالی کشور، بر اساس قانون آیین دادرسی مدنی ، نظارت بر اجرای صحیح قوانین در دادگاه ها را بر عهده دارد . در همین راستا ، زمانی که از رای صادر شده ای، فرجام خواهی شود ، دیوان عالی کشور، آن را مجددا مورد رسیدگی فرجامی قرار می دهد تا اگر یکی از موجبات نقض حکم وجود داشت ، رای را نقض کند. به موجب ماده 371 قانون آیین دادرسی مدنی، در موارد زیر، حکم یا قرار، نقض می گردد :

دادگاه صادرکننده رای، صلاحیت ذاتی برای رسیدگی به موضوع را نداشته باشد و در مورد عدم رعایت صلاحیت محلی، وقتی که نسبت به آن، ایراد شده باشد.

رای صادره، خلاف موازین شرعی و مقررات قانونی شناخته شود.

عدم رعایت اصول دادرسی و قواعد آمره و حقوق اصحاب دعوا، در صورتی که به درجه ای از اهمیت باشد که رای را از اعتبار قانونی بیندازد.

آرای مغایر با یکدیگر، بدون سبب قانونی، در یک موضوع و بین همان اصحاب دعوا صادر شده باشد.

تحقیقات انجام شده، ناقص بوده و یا به دلایل و مدافعات طرفین، توجه نشده باشد.

اقدامات دیوان عالی کشور پس از نقض رای

در بخش قبل، موارد نقض رای یا حکم در دیوان عالی کشور را به موجب قانون آیین دادرسی مدنی توضیح دادیم و گفتیم که خلاف شرع بودن رای ، عدم صلاحیت دادگاه صالح برای رسیدگی و مواردی از این قبیل، از موارد نقض رای یا حکم در دیوان عالی کشور می باشد. حال در این بخش، قصد داریم اقدامات دیوان عالی کشور پس از نقض رای را بررسی نماییم. 

در صورتی که دیوان عالی کشور، پس از رسیدگی، یکی از موجبات نقض را در رایی که از آن، فرجام خواهی شده، ببیند ، رای را نقض می کند و اقدامات متناسب با آن را انجام می دهد . اقدامات دیوان عالی کشور، پس از نقض رای، بر اساس موجبات نقض رای، عبارتند از :

نقض رای مورد اعتراض به سبب عدم صلاحیت دادگاه: در صورتی که رای فرجام خواسته، به علت عدم صلاحیت دادگاه نقض شود ، پرونده، برای رسیدگی به مرجع صالح ارجاع می شود . 

نقض قرار : در صورتی که رای فرجام خواسته، به صورت قرار بوده و نقض شود ، پرونده برای رسیدگی مجدد به دادگاه صادر کننده قرار ارجاع می شود . منظور از قرار در اینجا، قرارهای قاطع دعوا، مانند قرار ابطال دادخواست و قرار رد دادخواست می باشد. قرار نقض شده، ممکن است از همان ابتدا از دادگاه تجدیدنظر صادر شده باشد ، در این صورت پرونده برای رسیدگی به ماهیت دعوای تجدیدنظر، به دادگاه تجدیدنظر ارجاع می شود .

اما چنانچه، قرار نقض شده، از دادگاه نخستین صادر شده باشد، اعم از این که مستقیما، مورد فرجام خواهی قرار گرفته و یا در دادگاه تجدیدنظر، استوار شده باشد و رای این دادگاه در دیوان نقض شده باشد، پرونده برای رسیدگی، از جهت ماهیت آن، باید به دادگاه نخستین ارجاع شود .

نقض قرار به علت نقص تحقیقات : در صورتی که قرار، علت نقص تحقیقات نقض شده باشد ، رسیدگی دوباره به دادگاه صادر کننده آن ارجاع می شود. در این صورت، دیوان عالی کشور، مکلف است نواقص تحقیقات را به صورت یک جا و مشروح بنویسد و دادگاه، نیز تحقیقات مورد نظر دیوان عالی کشور را انجام داده و با در نظر گرفتن آنها، اقدام به صدور رای شایسته نماید.

نقض رای به علت مغایرت با رای دیگر: در صورتی که آرای مغایری صادر شده باشد ، رای موخر، بی اعتبار بوده و به درخواست ذی نفع، بی اعتباری آن اعلام می گردد. رای نخست، نیز در صورت وجود هر یک از موارد نقض، نقض می شود . 

نقض رای به سایر جهات : در صورتی که رای ، فرجام خواسته، به عللی غیر از موارد مزبور نقض گردد ، پرونده به شعبه دیگر از همان حوزه دادگاه صادر کننده رای نقض شده، فرستاده شده و اگر دادگاه، بیش از یک شعبه نداشت، به نزدیک ترین دادگاه حوزه دیگر، ارجاع داده می شود.

برای دریافت اطلاعات بیشتر در مورد نقض رای در دیوان عالی کشور در کانال تلگرام آیین دادرسی و ادله اثبات دعوا عضو شوید. کارشناسان مرکز مشاوره حقوقی دینا نیز آماده اند تا با ارائه خدماتی در زمینه مشاوره حقوقی تلفنی دینا به سوالات شما عزیزان پیرامون نقض رای در دیوان عالی کشور پاسخ دهند .