یکی از مهم ترین وظایف مجلس شورای اسلامی ، تصویب بودجه و نظارت بر نحوه اجرای آن از سوی دولت می باشد . به همین دلیل ، نقش مجلس شورای اسلامی در تنظیم هزینه ها و درآمدهای عمومی ، بسیار مهم و اساسی است . این امر ، در نحوه تصویب طرح ها و لوایح های قانونی در مجلس شورای اسلامی نیز ، قابل ملاحظه است .

به موجب متن اصل 75 قانون اساسی جمهوی اسلامی ایران ، طرح های ارائه شده توسط نمایندگان و یا اصلاحات مربوط به لوایح دولت که هزینه های عمومی را افزایش می دهد ، در صورتی قابل رسیدگی در مجلس است که روش جبران آن ، معلوم شده باشد ؛ در غیر این صورت ، موضوع ، قابلیت رسیدگی در مجلس را نخواهد داشت . لذا پرداختن به تفسیر و نکات حقوقی اصل ۷۵ ، به عنوان یکی از موانع قانونگذاری ، پر اهمیت است .

به همین مناسبت ، در ادامه این مقاله ، قصد داریم ابتدا متن اصل 75 قانون اساسی را ذکر نموده و سپس ، شرح و تفسیر اصل 75 قانون اساسی را ارائه نماییم . در پایان نیز ، نکات حقوقی مربوط به اصل 75 قانون اساسی ایران را مختصرا ، ذکر خواهیم کرد .

متن اصل ۷۵ قانون اساسی

به موجب متن قانون اساسی ، تفکیک قوای سه گانه و حدود صلاحیت های قوه مقننه ، قوه مجریه و قوه قضاییه ، به صورت دقیق ، تعریف شده است . یکی از مهم ترین وظایف تعیین شده برای مجلس شورای اسلامی ، تصویب بودجه و نظارت بر نحوه اجرای آن از سوی دولت می باشد تا همه درآمدها و هزینه ها ، طبق قانون ، وصول گردد .

در همین راستا ، متن اصل 75 قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران ، در ارتباط با چگونگی تصویب طرح ها و لوایحی است که بار مالی برای دولت ایجاد کرده و یا به نوعی ، هزینه ها را افزایش داده و درآمدهای دولت را کاهش می دهند . در این قسمت از مقاله ، متن اصل ۷۵ قانون اساسی را ارائه نموده و سپس ، به شرح و تفسیر نکات حقوقی آن ، خواهیم پرداخت .

به موجب متن اصل 75 قانون اساسی ، « طرح های قانونی و پیشنهادها و اصلاحاتی که نمایندگان ، در خصوص لوایح قانونی عنوان می کنند و به تقلیل درآمد عمومی یا افزایش هزینه های عمومی می انجامد ، در صورتی قابل طرح در مجلس است که در آن ، طریق جبران کاهش درآمد یا تامین هزینه جدید نیز ، معلوم شده باشد » .

به عبارت دیگر ، در متن اصل 75 قانون اساسی ، مقرر شده است که مجلس شورای اسلامی ، نمی تواند با تصویب طرح های قانونی و ارائه اصلاحیه های مربوط به لوایح قانونی ، بار مالی دولت را افزایش دهد که شرح و تفسیر این مطلب را در قسمت بعد ، ارائه خواهیم کرد.

حتما بخوانید: تعداد اصل ها و فصل های قانون اساسی

شرح و تفسیر اصل 75 قانون اساسی

اصل 75 قانون اساسی ، یکی از مهم ترین اصول قانون اساسی می باشد که به نحوه تصویب طرح ها و لوایح قانونی توسط قوه مقننه ، اختصاص یافته است . اما قبل از شرح و تفسیر اصل ۷۵ قانون اساسی ، لازم است در خصوص طرح ها و لوایح قانونی ، توضیح دهیم .

به طور کلی ، در صورتی که پیشنهاد تصویب یک قانون ، از سوی جمعی از نمایندگان مجلس شورای اسلامی به عنوان اعضای قوه مقننه ارائه شده باشد ، به آن ، « طرح » گفته شده و در صورتی که پیشنهاد آن ، از سوی دولت ارائه شده باشد ، عنوان « لایحه » خواهد داشت . با این مقدمه ، در این قسمت ، قصد شرح و تفسیر متن اصل 75 قانون اساسی را داریم .

بر اساس متن اصل 75 قانون اساسی ، در صورتی که نمایندگان مجلس ، قصد ارائه یک طرح قانونی به مجلس شورای اسلامی را داشته باشند که در آن ، درآمدهای عمومی ، تقلیل یافته و یا هزینه های عمومی افزایش پیدا کند ، این امر ، قابلیت طرح در مجلس را نخواهد داشت .

از سوی دیگر ، از آن جهت که تصویب لوایح دولت نیز ، می بایست در مجلس شورای اسلامی انجام گیرد ، نمایندگان مجلس شورای اسلامی ، نمی توانند اصلاحاتی را در خصوص آن پیشنهاد کنند که سبب افزایش هزینه های عمومی شده و یا درآمدهای عمومی را افزایش بدهد.

اما در ارتباط با تفسیر اصل 75 قانون اساسی ، باید گفت که اصولا ، تفسیر قانون اساسی ، به عهده شورای نگهبان قانون اساسی می باشد . در ارتباط با اصل مذکور ، در تاریخ 1378/6/9 ، یک نظریه تفسیری ارائه شده است که بر اساس آن ، طرحی که دولت را ملزم کند که استانی را به چند استان تقسیم نماید ، از آن جهت که بار مالی ایجاد می کند ، خلاف اصل 75 قانون اساسی است .

علاوه بر این ، به موجب نظریه تفسیری شورای نگهبان مورخ 1386/3/8 ، اصل 75 قانون اساسی ، شامل هرگونه طرحی که به مجلس شورای اسلامی ارائه می گردد و برای دولت ، بار مالی ایجاد می کند ، بوده و حتی شامل طرح های ارائه شده توسط شورای عالی استان ها نیز ، خواهد بود .

بیشتر بخوانید: وظایف شورای نگهبان چیست

 

نکات حقوقی اصل 75 قانون اساسی

بر اساس متن اصل 75 قانون اساسی ، نمایندگان مجلس شورای اسلامی ، نمی توانند طرح های قانونی ارائه نمایند که سبب افزایش هزینه های عمومی شده و یا درآمدهای عمومی را کاهش دهد . حتی در اصلاحیه های عنوان شده توسط نمایندگان مجلس شورای اسلامی ، نسبت به لوایح قوه مجریه نیز ، می بایست این امر مورد رعایت قرار گیرد. در این قسمت از مقاله ، قصد داریم برای تکمیل موضوع ، نکات حقوقی اصل 75 قانون اساسی را ذکر کنیم .

بر اساس متن اصل ۷۵ قانون اساسی ، طرح های دارای بار مالی و اصلاحیه های مربوط به لوایح دولت که هزینه های عمومی را افزایش داده و یا درآمدها را کاهش می دهند ، صرفا در صورتی قابلیت طرح در مجلس شورای اسلامی را دارند که در متن آن طرح یا لایحه ، روش جبران کاهش درآمد و یا تامین هزینه های جدید نیز ، معلوم شده باشد .

بر این اساس ، قبل از اینکه طرح یا لایحه ای در صحن علنی مجلس مورد رسیدگی قرار گیرد ، ابتدائا کمیسیون مربوطه ، می بایست در خصوص اصل 75 قانون اساسی ، اظهارنظر نموده و در صورتی که آن طرح یا اصلاحیه های مربوط به لایحه را مغایر اصل 75 قانون اساسی بداند ، این مصوبه ، اصولا قابل طرح در صحن علنی مجلس شورای اسلامی نخواهد بود .

یکی دیگر از نکات حقوقی اصل 75 قانون اساسی ، آن است که روش جبران کاهش درآمد و یا روش تامین هزینه های جدید ، می بایست به صورت دقیق و روشن ، قید گردد و ذکر عناوینی همچون « از محل صرفه جویی » و مفاهیم مشابه آن ، کافی نبوده و می بایست دقیقا معلوم شود که طریق جبران یا تامین هزینه ها ، چیست .

در ادامه بخوانید: حقوق ملت در قانون اساسی

برای دریافت اطلاعات بیشتر در خصوص تفسیر اصل 75 قانون اساسی در کانال تلگرام موضوعات حقوقی عضو شوید . کارشناسان مرکز مشاوره حقوقی دینا نیز آماده اند تا با ارائه خدماتی در زمینه مشاوره حقوقی تلفنی دینا به سوالات شما عزیزان پیرامون تفسیر اصل 75 قانون اساسی پاسخ دهند .

 

 

سوالات متداول

1- متن اصل 75 قانون اساسی چیست ؟

2- تفسیر اصل 75 قانون اساسی چیست ؟

3- نکات حقوقی اصل 75 قانون اساسی چیست ؟

---

نظرات کاربران