تابعیت و ملیت چیست

تابعیت به رابطه معنوی، حقوقی و سیاسی یک فرد با یک دولت گفته می شود، اما در انواع ملیت ها، تنها رابطه ای معنوی مد نظر است. بنابراین در تابعیت و ملیت، جنبه معنوی با کشور مقصد وجود دارد، که این امر سبب تفاوت با اقامت دائم می شود. منظور از اقامت دائم، مجوز حضور طولانی مدت در کشور مقصد است و وجود بعد معنوی، مطرح نمی باشد.

از جمله پرکاربردترین مفاهیمی که افراد در زندگی خود با آن مواجه می شوند، بحث تابعیت و ملیت است. تابعیت و ملیت سبب شده که فرد نسبت به یک کشور، احساس تعلق داشته و خود را عضوی از آن تلقی نماید. تابعیت در قالب صفت و به اشکالی مانند ایرانی، هندی، عراقی و .... به کار برده می شود.

علی رغم این که ممکن است افراد تابعیت و ملیت را مترادف هم به کار ببرند، باید توجه داشت که تابعیت و ملیت دو مفهوم کاملا جدا از یکدیگر هستند و نمی توان آن ها را به جای یکدیگر به کار برد. از طرف دیگر این دو مفهوم، با اصطلاح اقامت دائم نیز، تفاوت داشته و دارای ویژگی های متمایز از آن ها می باشد. به همین دلیل، اطلاع از جزئیات تعریف تابعیت و ملیت و تفاوت آن با اقامت دائم، امری ضروری به نظر می رسد.

از این رو، در ادامه مقاله حاضر، قصد داریم، پس از پاسخ به این پرسش که مفهوم تابعیت و ملیت چه می باشد؛ به انواع آن بپردازیم. سپس، در انتها؛ در مورد وجه تمایز تابعیت و ملیت و تفاوت با اقامت دائم صحبت خواهیم کرد. جهت کسب اطلاعات بیشتر در این خصوص، با ما همراه باشید.

تابعیت چیست

یکی از مفاهیمی که از لحظه تولد، با افراد همراه می باشد، مفهوم تابعیت است. اعطای تابعیت و شرایط آن، توسط قانونگذار هر کشور تعیین شده و بیان می گردد که شخص مذکور، دارای تابعیت آن کشور است یا خیر. در این میان ممکن است، برخی افراد با مفهوم تابعیت آشنایی نداشته به همین دلیل، در این بخش به تعریف تابعیت پرداخته خواهد شد.

در پاسخ به این سوال که تابعیت چیست، می بایست بیان نمود که، با اینکه قانونگذار ایران در مواد مختلف قانون مدنی، شرایط اعطای تابعیت را بیان نموده است، اما هیچ تعریفی از تابعیت ارائه نکرده است. با این حال، می توان به طور کلی، تابعیت را رابطه حقوقی، معنوی و سیاسی دانست که فرد را به دولت مشخصی مرتبط می سازد و در نتیجه آن، فرد و دولت دارای حقوق و تکالیفی در قبال یکدیگر می گردند. بنابر ماده 976 قانون مدنی، اشخاص زیر تبعه ایران محسوب می شوند:

کلیه ساکنان ایران به استثنای اشخاصی که تبعیت خارجی آن ها مسلم باشد. تبعیت خارجی کسانی مسلم است که مدارک تابعیت آن ها مورد اعتراض دولت ایران نباشد.

کسانی که پدر آن ها ایرانی است، اعم از اینکه در ایران یا در خارجه متولد شده باشند.

کسانی که در ایران متولد شده و پدر و مادر آنان غیر معلوم باشند.

هر مرد ایرانی که اقدام به ازدواج با اتباع بیگانه نماید و زن تبعه خارجی اختیار کند.

 کسانی که در ایران از پدر و مادر خارجی که یکی از آن ها در ایران متولد شده به وجود آمده اند.

 کسانی که در ایران از پدری که تبعه خارجه است به وجود آمده و بلافاصله پس از رسیدن به سن هجده سال تمام لااقل یک سال دیگر در ایران اقامت کرده باشند و الا قبول شدن آن ها به تابعیت ایران بر طبق مقرراتی خواهد بود که مطابق قانون برای تحصیل تابعیت ایران مقرر است.

هر تبعه خارجی که تابعیت ایران را تحصیل کرده باشد.

توجه به این که نکته نیز ضروری است که امکان تغییر تابعیت برای افراد وجود داشته، اما می بایست قوانین کشور مبدا و مقصد در این زمینه مورد رعایت قرار گیرد. همچنین، با وجود قوانین داخلی و بین المللی به منظور جلوگیری از تابعیت مضاعف، برخی افراد دارای تابعیت مضاعف می باشند. منظور از تابعیت مضاعف آن است که شخص مذکور، از تابعیت دو کشور به طور هم زمان بهره مند باشد.

ملیت چیست

در قسمت گذشته به بیان تعریف تابعیت پرداخته شد. غالبا در کنار مفهوم تابعیت، اصطلاح دیگری به نام ملیت نیز بیان می شود. آن چه در این میان حائز اهمیت است، این است که برخلاف تصور عموم، تابعیت و ملیت دو مفهوم جداگانه می باشند و نمی توان تابعیت را به مفهوم ملیت قلمداد نمود. با توجه به مطالب فوق، در این قسمت به بیان تعریف ملیت پرداخته خواهد شد.

در پاسخ به این پرسش که ملیت چیست، باید بیان نمود که منظور از ملیت، رابطه معنوی است که یک فرد با کشور خاص داراست. بنابراین برخلاف مفهوم تابعیت، که ارتباط سیاسی و حقوقی میان دولت و فرد حکم فرماست و شرایط آن در قانون معین می شود، در ملیت، تنها بعد معنوی بین تبعه و کشورش وجود دارد. علاوه بر این، ملیت نشان دهنده محلی است که شخص یا والدین او در آن متولد شده اند، اما تابعیت به طور قانونی پس از احراز شرایط تابعیت هر کشوری، به دست می آید.

همانطور که پیش تر بیان شد، فرد می تواند تابعیت خود را ترک کرده و به تابعیت کشور دیگری درآید، اما رابطه ملیت از بین رفتنی نیست و ملیت، تا آخر عمر فرد، همراه وی خواهد بود. بنابراین، به طور مثال شخص می تواند تابعیت ایرانی داشته، اما ملیت او ایرانی نباشد یا اینکه شخصی دارای ملیت ایرانی باشد، اما تابعیت کشور دیگری را اخذ کرده باشد.

انواع تابعیت و ملیت

در بخش های پیشین در رابطه با مفهوم تابعیت و ملیت صحبت شد و تفاوت بین آن ها معین گردید. در این میان، ممکن است که برای برخی افراد این سوال مطرح شود که تابعیت و ملیت دارای چه اقسامی هستند. به همین دلیل، این بخش به بیان انواع تابعیت و ملیت اختصاص داده شده است.

از آن جایی که ملیت با تولد فرد به وی اختصاص داده می شود و تا آخر عمر، همراه فرد می باشد، می توان گفت که برای هر فرد تنها یک ملیت وجود دارد و آن هم، محل تولد وی یا والدین اش می باشد. در نتیجه، در بیان انواع ملیت، می توان بیان داشت که به تعداد کشورهای جهان انواع ملیت وجود دارد و ملیت فقط به یک نوع خلاصه نمی شود.

در انواع تابعیت هم می توان نتیجه گیری مطابق قسمت قبل داشت. یعنی افراد بسته به کشوری که تابعیت آن را اخذ نموده اند، دارای تابعیت های مختلف و انواع گونانی می باشند. ذکر این نکته نیز حائز اهمیت است که اعطای تابعیت از سوی کشورها، غالبا به دو شکل صورت می گیرد که شامل سیستم خون و سیستم خاک است. منظور از سیستم خون، آن است که تابعیت پدر و مادر هرچه که باشد، به فرزند منتقل می شود.

سیستم خاک، به این معنی است که هر شخصی که در قلمرو یا سرزمین یک دولت متولد می‌شود، تابعیت یا شهروندی آن کشور را دریافت می‌کند. برخی کشورها سیستم خاک و خون را با هم اعمال می کنند. یعنی تابعیت خود را، هم به افرادی می دهند که در سرزمین آن ها متولد شده اند و هم به اشخاصی که پدر یا مادر یا هر دوی آن ها تابعیت کشور مذکور را دارند.

تفاوت تابعیت و ملیت و اقامت دائم

تاکنون به مفهوم تابعیت (اعم از تابعیت مضاعف و تک تابعیت) و ملیت پرداخته شده است، اما اصطلاح دیگری نیز که در این زمینه وجود دارد، عبارت اقامت دائم است. بسیار پیش می آید که افراد این سه اصطلاح را مترادف هم به کار برده، در حالی که این گونه نیست. به همین دلیل، در این بخش به تفاوت تابعیت و ملیت و اقامت دائم پرداخته خواهد شد.

 منظور از اقامت دائم آن است که به فرد اجازه داده می شود به مدت طولانی، در کشور مقصد حضور داشته باشد. به عبارت دیگر، دارندگان اقامت دائم می تواند برای مدت زمان طولانی در کشور مقصد سکونت داشته باشند. بنابراین در این مفهوم، بحث رابطه حقوقی و معنوی با کشور مقصد، مطرح نیست. به محل اقامت دائم فرد و مرکز امور مهم او، اقامتگاه گفته می شود. در کنار اقامت شخص حقیقی، شرکت ها نیز دارای اقامتگاه شخص حقوقی می باشند.

باتوجه به تعریف فوق، می توان بیان داشت که تابعیت و ملیت و اقامت دائم، کاملا سه مفهوم جداگانه از یکدیگر هستند و نباید مترادف هم به کار برده شوند. به طور مثال، یک شخص می تواند دارای ملیت ایرانی بوده، اما تابعیت آلمان را داشته باشد ولی محل اقامت دائم او، انگلستان باشد. علاوه بر این، همانطور که پیش تر بیان شد، ملیت فرد هیچ گاه قابل تغییر نمی باشد، اما محل اقامت دائم او و تابعیتش قابل تغییر است.

برای دریافت اطلاعات بیشتر در مورد تابعیت و ملیت و انواع آن در کانال تلگرام موضوعات حقوقی عضو شوید. کارشناسان مرکز مشاوره حقوقی دینا نیز آماده اند تا با ارائه خدمات مشاوره حقوقی تلفنی دینا به سوالات شما عزیزان پیرامون تابعیت و ملیت و انواع آن پاسخ دهند.