اصل 40 قانون اساسی

بر اساس تفسیر اصل 40 قانون اساسی، هیچ کس در مقام اعمال حق خود، نظیر انتفاع و تصرف در مایملک شخصی، نباید به منافع عمومی، تجاوز کرده و به حق دیگران، ضرر وارد آورد. از جمله نکات حقوقی متن اصل ۴۰، این است که حقوق و آزادی مالکانه افراد، حد و حدودی دارد که یکی از معیارهای تعیین آن، حفظ حرمت حقوق دیگران است.

در قانون مدنی، افراد از حقوق مالی و غیر مالی، عینی و دینی یا شخصی برخوردارند و انواع علاقه اشخاص و حقوق هر انسان، نسبت به اموال، مورد پیش بینی قرار گرفته است. بر اساس قاعده تسلیط، افراد، حق هرگونه تصرف و انتفاع را در مایملک خود داشته و می توانند آزادانه، حقوق خود را اعمال کنند؛ از منظر قانون، دیگران، موظف به، به رسمیت شناختن حقوق مالکانه افراد هستند.

اعمال حق و همچنین، اعمال تصرف و انتفاع در مایملک شخصی، حد و حدودی دارد که اصل 40 قانون اساسی، در خصوص آن، تعیین تکلیف نموده و باید، مورد توجه تمامی افراد برخوردار از حق، نظیر حق تصرف و انتفاع در مال، قرار گیرد. همین امر، ضرورت اطلاع از متن، تفسیر و نکات حقوقی ماده ۴۰ قانون اساسی را ایجاب می نماید.

از این رو، در مقاله حاضر، قصد داریم، متن اصل 40 قانون اساسی جمهوری اسلامی را ارائه کرده و پس از ذکر شرح و تفسیر آن، نکات حقوقی اصل ۴۰ را بگوییم. علاقمندان به کسب اطلاعات بیشتر در خصوص این امر، می توانند در ادامه مقاله، همراه ما باشند.

متن اصل 40 قانون اساسی

افراد از حقوق مختلفی، نظیر حق انتفاع، ارتفاق و... برخوردار هستند و بر اساس قانون، می توانند آن ها را اعمال نمایند؛ وظیفه سایر افراد جامعه است که این حقوق را به رسمیت شناخته و مانع اجرا و اعمال حق شرعی و قانونی دیگری، نشوند. اما، اعمال حق، حد و حدودی دارد و قانون نیز در خصوص حد و حدود آن، تعیین تکلیف کرده است.

 متن اصل ۴۰ قانون اساسی، یکی از مهم ترین موارد، در خصوص حد و حدود اعمال حقوق افراد است و مستفاد از اصل 71 و 72 قانون اساسی، در وضع تمامی قوانین، مد نظر قرار گرفته و به همین علت، لازم الاجرا است. در این بخش، متن اصل 40 قانون اساسی را ارائه خواهیم کرد و در بخش بعد، به بیان شرح و تفسیر و نکات حقوقی آن، خواهیم پرداخت. متن اصل ۴۰ قانون اساسی مقرر می دارد:

علاقمندان به کسب اطلاعات در خصوص مفهوم حق مالکیت و حد و حدود اعمال این حق می توانند، نسبت به مطالعه مقاله ای که در زیر، در قسمت حتما بخواند مقاله، مورد پیشنهاد قرار گرفته است، اقدام نمایند.

شرح و تفسیر اصل ۴۰ قانون اساسی

در شرح و تفسیر اصل ۴۰ قانون اساسی باید گفت، قانون مدنی، یکی از حقوق عینی و علاقه اشخاص نسبت به اموال را حق مالکیت می داند و در واقع، مالکیت، سلطه و اقتدار فرد، بر مال منقول و غیر منقول در مالکیت و در تصرف خود است و دیگران، ملزم به احترام و به رسمیت شناختن این حق هستند.

حق مالکیت، به فرد، اجازه هر گونه انتفاع از مال و تصرف در آن را می دهد، منوط بر اینکه در قانون منع نشده باشد و ماده 30 قانون مدنی نیز موید همین امر، یعنی حق تصرف و انتفاع در مال است که مقرر می دارد: "هر مالکی، نسبت به مایملک خود، حق همه گونه تصرف و انتفاع دارد، مگر در مواردی که قانون، استثناء کرده باشد."

به آنچه در بند اول ماده 30 قانون مدنی، مورد تصریح قرار گرفته، قاعده تسلیط می گویند که یک اصل و قاعده مشهور فقهی است و به موجب آن، فرد می تواند از مالی که عین یا منفعت آن، به طریق قانونی و مشوع، به او انتقال یافته، بهره برده و استفاده نماید.

اما آزادی فرد در تصرف در مال و انتفاع از آن، بی حد و حصر و بی قاعده نیست و قسمت آخر ماده 30 قانون مدنی، بر آن، تصریح کرده و اصل 40 قانون اساسی نیز بر این امر، تاکید می نماید. در واقع، از تفسیر متن اصل ۴۰ قانون اساسی، می توان دریافت که هر فرد، تا جایی مجاز به تصرف و انتفاع از مال و منفعت و مایملک خود است که؛

به دیگران، ضرر نرساند؛

به منافع عمومی، تجاوز نکند. 

همچنین، از دیگر مسائلی که در تفسیر اصل ۴۰ قانون اساسی باید مد نظر قرار گیرد این است که این اصل، از قاعده مشهور فقهی لا ضرر و لا ضرار فی الاسلام، برگرفته شده است؛ با این توضیح که حق مالکیت، از حقوقی می باشد که بر اساس شرع، در قانون، به رسمیت شناخته می شود اما، از آنجا که در دین اسلام هیچ ضرر و اضراری وجود ندارد، اعمال حق مالکانه، تا جایی مجاز است که به منافع عمومی و حقوق دیگران، تعرض و تجاوزی نکرده و ضرری نرساند.

نکات حقوقی اصل 40 قانون اساسی

پس از اینکه در تیترهای قبل، متن اصل 40 قانون اساسی را ارائه کرده شرح و تفسیر آن را گفتیم، در این بخش از مقاله، قصد داریم، نکات حقوقی اصل 40 قانون اساسی را مورد بررسی قرار داده و آن ها را ذکر نماییم که این نکات حقوقی، به شرح زیر هستند:

هیچ کس حق سوء استفاده از حقوق مالکانه خود را ندارد.

هیچ کس نمی تواند به بهانه اعمال حق، به حقوق دیگران، ضرر رسانده یا به منافع عمومی جامعه، تجاوز نماید.

آزادی افراد، در اعمال حقوق مالکانه و سایر حقوق و آزادی هایی که به موجب قانون، به آن ها، تعلق می گیرد، بی حد و حصر نیست و محدودیت هایی دارد.

در صورتی که دیگری، با اعمال حق خود، به منافع عمومی، تجاوز کرده یا به دیگران، ضرر وارد آورد، امکان پیگیری حقوقی این امر برای متضرر وجود دارد و قاضی باید، مانع رساندن ضرر به حقوق دیگران، در مقام اعمال حق صاحب حق شود. 

برای دریافت اطلاعات بیشتر در خصوص نکات حقوقی اصل ۴۰ قانون اساسی در کانال تلگرام موضوعات حقوقی عضو شوید. کارشناسان مرکز مشاوره حقوقی دینا نیز آماده اند تا با ارائه خدماتی در زمینه مشاوره حقوقی تلفنی دینا به سوالات شما عزیزان پیرامون نکات حقوقی اصل 40 قانون اساسی پاسخ دهند.