دادگاه کیفری یک و صلاحیت آن

دادگاه کیفری یک، که متشکل از یک رئیس و دو عضو مستشار می باشد، یکی از انواع دادگاه های کیفری بوده که به موجب قانون آیین دادرسی کیفری جدید، جایگزین دادگاه کیفری استان شده است و به جرایم در صلاحیت این دادگاه، نظیر جرایم مطبوعاتی سیاسی یا جرایم دارای مجازات حبس ابد، رسیدگی می نماید. نحوه رسیدگی در این دادگاه، با حصول رای اکثریت است.

یکی از مهم ترین مسائلی که در هنگام اقامه یک دعوی یا شکایت باید از آن مطلع بود، این است که موضوع مطروحه را باید در کدام دادگاه مطرح کرد و به عبارتی، دادگاه صالح رسیدگی کننده به موضوع شکایت فرد، کدام دادگاه خواهد بود.

قانون گذار، در قانون آیین دادرسی کیفری، دادگاهای کیفری را به دادگاه کیفری یک و دادگاه کیفری دو، تقسیم بندی می کند و هر جرمی را که در صلاحیت رسیدگی به دادگاه کیفری یک نباشد، در صلاحیت رسیدگی به دادگاه کیفری دو می داند. لذا برای اطلاع از صلاحیت های دادگاه کیفری دو، ضروری است تا ابتدا، نسبت به صلاحیت های دادگاه کیفری یک، مطلع بود.

از این رو، در مقاله حاضر، قصد داریم تا در خصوص چیستی دادگاه کیفری یک، ساختار، جرایم در صلاحیت و نحوه رسیدگی در این دادگاه، صحبت کرده و بگوییم این دادگاه، کجا تشکیل می شود و مستشار دادگاه کیفری یک کیست. جهت کسب اطلاعات بیشتر در خصوص این موضوع، در ادامه مقاله، همراه ما باشید.

دادگاه کیفری یک چیست

قانون گذار، بر حسب موضوع دعاوی، در یک دسته بندی کلی، دادگاه ها را به دادگاه های حقوقی و کیفری، تقسیم بندی می کند که هریک از این دادگاه های حقوقی و کیفری نیز خود دارای انواع مختلفی هستند. به عنوان مثال، دادگاه خانواده، یکی از انواع دادگاه های حقوقی و دادگاه کیفری یک و دو، از انواع دادگاه های کیفری هستند.

دادگاه های کیفری، به موضوعات در ارتباط با جرایم رسیدگی می کنند و چنانچه شکایت شاکی، در خصوص یک از مواردی باشد که توسط قانون گذار، جرم انگاری شده است، دادگاه های کیفری یک یا دو، بسته به نوع صلاحیت خود، به پرونده جرم مورد شکایت، رسیدگی کرده و حکم مقتضی را صادر می کنند.

در پی تخصص تر شدن دادگاه ها و با تصویب قانون آیین دادرسی جدید، دادگاه کیفری استان، به دادگاه کیفری یک، تبدیل شد و در این قانون جدید، ساختار و جرایم در صلاحیت این دادگاه، برای رسیدگی، مشخص گردید. در واقع، دادگاه کیفری یک، یکی از انواع دادگاه های کیفری در قانون آیین دادرسی است که صلاحیت رسیدگی تخصصی به برخی جرایم حساس و خاص را دارد.

ساختار دادگاه کیفری یک

پس از توضیح در این باره که دادگاه کیفری یک چیست، در این بخش از مقاله، قصد داریم درباره ساختار این دادگاه، بر اساس قانون آیین دادرسی کیفری جدید، مصوب سال هزار و سیصد و نود و دو صحبت کنیم. این قانون، در ماده 296 خود مقرر می دارد: 

یک رئیس

دو مستشار که در صورت غیبت رئیس، یکی از آن ها که سابقه قضایی بیشتری دارد، می تواند ریاست دادگاه کیفری یک را برعهده بگیرد و از آن جا که رسمیت جلسات، صرفا با حضور دو عضو، صورت می گیرد، در شرایطی که رئیس، حضور نداشته باشد اما، دو عضو مستشار باشند، جلسات، رسمیت خواهد داشت.

صلاحیت دادگاه کیفری یک

همانطور که گفتیم، دادگاه های کیفری، اعم از دادگاه کیفری یک و دو، صلاحیت های مخصوص و ویژه خود را دارند و صرفا، به جرایم در صلاحیت خود، رسیدگی می کنند. لذا در این بخش از مقاله، قصد داریم تا درباره صلاحیت دادگاه کیفری یک از منظر ماده 302 قانون آیین دادرسی کیفری، صحبت کنیم که به شرح زیر است:

جرایمی که مستوجب مجازات سلب حیات هستند.

جرایمی که مستوجب مجازات حبس ابد هستند.

جرایمی که مستوجب مجازات قطع عضو یا جنایات عمدی علیه تمامیت جسمانی با میزان نصف دیه کامل یا بیش از آن هستند.

جرایمی که مستوجب مجازات تعزیری درجه سه و بالاتر می باشند. 

 جرایم سیاسی و مطبوعاتی که برخی افراد، مرتکب آن ها می شوند.

همانطور که ملاحظه می شود، جرائمی که در صلاحیت دادگاه کیفری یک قرار دارند، از حساسیت بالایی برخوردارند و از همین رو، شیوه صدور رای در آن ها، با احتیاط و رسیدگی های بیشتری صورت خواهد گرفت که در ادامه، در خصوص نحوه رسیدگی در این دادگاه، توضیح خواهیم داد.

نحوه رسیدگی در دادگاه کیفری یک

یکی از سوالات رایجی که در خصوص دادگاه کیفری یک مطرح می گردد، این است که نحوه رسیدگی و صدور رای در دادگاه کیفری یک، چگونه است؟ لذا در این بخش از مقاله، قصد داریم تا درباره نحوه رسیدگی به پرونده های جرایم در صلاحیت دادگاه کیفری یک صحبت کنیم. برای این امر، باید به ماده 395 قانون آیین دادرسی کیفری مراجعه کرد. این ماده مقرر می دارد: 

"در دادگاه کیفری یک و نیز در تمام مواردی که رسیدگی مرجع قضائی، با قضات متعدد پیش بینی شده باشد، رای اکثریت تمام اعضاء ملاک است. نظر اقلیت باید، به طور مستدل در پرونده درج شود. اگر نظر اکثریت به شرح فوق حاصل نشود، یک عضو مستشار دیگر توسط مقام ارجاع اضافه می‌ شود. "

بر اساس ماده فوق و بر اساس آنچه در قسمت های قبل، در خصوص ساختار دادگاه کیفری یک گفتیم، نحوه رسیدگی در دادگاه کیفری یک به این صورت است که رای اکثریت اعضا ملاک صدور حکم است و در صورتی که یکی از سه عضو این دادگاه، مخالف باشد، نظر عضو مخالف نیز باید درج شود و در نهایت، چنانچه رای اکثریت، در رسیدگی ها حاصل نگردد، مقام ذی صلاح، یک عضو مستشار دیگر، در رسیدگی به پرونده اختلافی، اضافه خواهد کرد تا با ابراز نظر خود، بر حصول رای اکثریت، اثر بگذارد.

دادگاه کیفری یک در کجا تشکیل می شود

برای بررسی مقر و مکان تشکیل دادگاه کیفری یک و پاسخ به این پرسش که دادگاه کیفری یک در کجا تشکیل می شود؟ باید به قانون آیین دادرسی کیفری، مراجعه کرد. تبصره یک ماده 296 قانون آیین دادرسی کیفری، در خصوص مقر این دادگاه، مقرر می دارد:

"دادگاه کیفری یک، در مرکز استان و به تشخیص رئیس قوه قضائیه، در حوزه قضائی شهرستان ها، تشکیل می‌ شود. در حوزه هایی که این دادگاه تشکیل نشده است، به جرائم موضوع صلاحیت آن، در نزدیکترین دادگاه کیفری یک، در حوزه قضائی آن استان، رسیدگی می‌ شود."

با توجه به این ماده، در پاسخ به این پرسش که دادگاه کیفری یک، کجا تشکیل می شود باید گفت، این نوع از انواع دادگاه های کیفری، در مرکز استان ها، تشکیل می گردد و تنها در شرایطی که رئیس قوه قضاییه تشخیص دهد، در حوزه قضایی شهرستان ها نیز تشکیل می گردد.

مستشار دادگاه کیفری یک

در قسمت ساختار دادگاه کیفری یک، توضیح دادیم که این دادگاه، از یک رئیس و دو مستشار، تشکیل می گردد. لذا در این قسمت، قصد داریم، در خصوص مستشار دادگاه کیفری، صحبت کرده و بگوییم که مقصود از مستشار دادگاه کیفری کیست.

معنای لغوی مستشار، در فرهنگ لغت، مشورت دهنده است و در نظام حقوقی، مستشار، جزو هیئت حاکمه در رسیدگی به پرونده های دادگاه ها، از جمله دادگاه کیفری یک می باشد و در رسیدگی به پرونده ها، از یک حق رای، برخوردار بوده و رای او، اثر گذار، در تعیین سرنوشت پرونده است.

بنابراین، در پاسخ به این پرسش که مستشار دادگاه کیفری یک کیست؟ باید گفت: مستشار دادگاه کیفری یک، فرد دارای مدرک قضاوت است که در کنار رئیس دادگاه کیفری یک، در رسیدگی پرونده، شرکت داشته و با اعمال نظر خود در رسیدگی به پرونده، بر صدور رای نهایی و حصول رای اکثریت، برای صادر شدن رای، تاثیر می گذارد.

برای دریافت اطلاعات بیشتر در مورد دادگاه کیفری یک و صلاحیت آن​ در کانال تلگرام آیین دادرسی و ادله اثبات دعوا عضو شوید. کارشناسان مرکز مشاوره حقوقی دینا نیز آماده اند تا با ارائه خدماتی در زمینه مشاوره حقوقی تلفنی دینا به سوالات شما عزیزان پیرامون دادگاه کیفری یک و صلاحیت آن پاسخ دهند.