ماده 190 قانون مدنی

متن ماده 190 قانون مدنی ، بیانگر شرایط اساسی صحت معامله است . تفسیر این ماده ، گویای آن است که حین تنظیم قرارداد ، طرفین می بایست قصد و رضایت و اهلیت داشته باشند . همچنین ، موضوع معامله ، باید معلوم و معین بوده و هدف آن نیز ، مشروع باشد . نکات حقوقی ماده ۱۹۰ ، آن است که عدم رعایت شرایط مذکور ، سبب بطلان یا عدم نفوذ قرارداد است .

انعقاد هر عقد و قراردادی ، نیازمند رعایت پاره ای از احکام قانونی است . در واقع ، از آن جهت که تنظیم قرارداد و معامله میان افراد ، آثار حقوقی خاصی به دنبال خواهد آورد ، لازم است که شرایط قانونی مربوط به صحت معاملات ، در آن وجود داشته باشد ؛ در غیر این صورت ، تنظیم قرارداد ، بی اثر خواهد بود .

در متن ماده 190 قانون مدنی ، مهم ترین شرایط اساسی که صحت هر معامله یا قراردادی به وجود آنها وابسته است ، ذکر شده است . بر اساس تفسیر ماده 190 قانون مدنی ، در صورت عدم وجود هر یک از شرایط مذکور ، معامله ، ممکن است باطل بوده و یا غیر نافذ شود . لذا پرداختن به ماده ۱۹۰ قانون مدنی در خصوص شرایط صحت قراردادها ، پر اهمیت است .

به همین مناسبت ، در ادامه این مقاله ، قصد داریم ابتدا متن ماده 190 قانون مدنی را ارائه نموده و سپس ، به بررسی این موضوعات بپردازیم که شرح و تفسیر ماده 190 قانون مدنی ناظر بر چیست و نکات حقوقی مربوط به آن ، شامل چه موضوعاتی است .

متن ماده 190 قانون مدنی

زمانی که دو نفر ، اقدام به انعقاد عقد یا قرارداد میان خود می نمایند ، هدف آن را دارند که با تنظیم معامله ، آثار حقوقی ناشی از آن ، ایجاد گردد . به عنوان نمونه ، قرارداد بیع ، با این هدف منعقد می شود که مالکیت مبیع ، به خریدار تعلق گرفته و مالکیت ثمن نیز ، به فروشنده اختصاص یابد . اما این آثار قانونی ، صرفا از معاملاتی ایجاد می گردد که به صورت صحیح و قانونی ، منعقد شده باشند .

با این مقدمه ، یکی از مهم ترین موضوعاتی که متعاملین ، می بایست مد نظر داشته باشند ، آن است که حین تنظیم قرارداد ، شرایط اساسی صحت معامله را ، رعایت نمایند ؛ در غیر این صورت ، ممکن است معامله ، باطل بوده و یا اینکه نیازمند تنفیذ توسط طرف مقابل باشد . این شرایط اساسی ، در متن ماده ۱۹۰ قانون مدنی ، ذکر شده است . به همین دلیل ، در این قسمت ، قصد داریم متن ماده 190 قانون مدنی را ذکر نموده و در قسمت های بعد ، شرح و تفسیر و نکات حقوقی مربوط به آن را توضیح دهیم .

همانطور که مشاهده می شود ، متن ماده 190 قانون مدنی ، ناظر بر شرایط اساسی صحت معاملات است که علی القاعده ، در خصوص تمامی عقود و قراردادهای مالی و غیر مالی که میان افراد جامعه منعقد می گردد ، می بایست مد نظر قرار گیرد . پیشنهاد می شود برای دریافت اطلاعات بیشتر ، می توانید مقاله زیر را نیز ، مطالعه نمایید .

شرح و تفسیر ماده 190 قانون مدنی

در متن ماده 190 از قانون مدنی ایران ، شرایط اساسی صحت هر عقد یا قراردادی ، ذکر شده است که افراد ، حین تنظیم قراردادهای خود ، می بایست با لحاظ تمامی شروط چهارگانه فوق ، اقدام به امضای قرارداد نمایند . از آن جهت که هر یک از شرایط مذکور در متن ماده 190 قانون مدنی ، جزئیات مخصوص به خود را دارد ، در این قسمت ، قصد داریم به شرح و تفسیر ماده 190 قانون مدنی پرداخته و نکات حقوقی آن را تشریح نماییم .

بند اول از ماده ۱۹۰ قانون مدنی ، بیانگر یکی از محوری ترین شروط صحت قرارداد ، یعنی وجود قصد انعقاد قرارداد در طرفین قرارداد می باشد . با این توضیح که ، هر کدام از طرفین عقد ، می بایست هنگام انعقاد متن قرارداد ، قصد امضای آن قرارداد و متعهد شدن به مفاد آن را داشته باشند . لذا در صورت عدم وجود قصد ، قرارداد ، باطل می باشد .

به عنوان نمونه ، در صورتی که یکی از طرفین ، بنا به دلایلی ، مجبور به امضای قرارداد شود ، این قرارداد ، به لحاظ عدم وجود قصد و اراده ، باطل خواهد بود . همچنین است حالتی که شخص ، مجنون بوده و اراده ندارد و یا اینکه در حال خواب ، بیهوشی یا مستی ، از وی امضا گرفته می شود .

قسمت دوم بند 1 ماده 190 قانون مدنی نیز ، به اندازه قصد معامله ، پر اهمیت است . این امر ، ناظر بر رضایت از انجام معامله است . به همین دلیل ، در صورتی که شخص ، نسبت به تنظیم قرارداد ، رضایت درونی نداشته باشد ، معامله ، غیر نافذ می باشد . اکراه در قانون مدنی ، به این معناست که گاها ، شخص ، به خاطر فردی که وی را نسبت به جان ، مال یا آبروی خود تهدید می کند ، اقدام به انعقاد قرارداد می نماید که این قرارداد ، اکراهی بوده و در نتیجه آن ، معامله ، کاملا صحیح نیست .

در بند دوم ماده 190 قانون مدنی ، به اهلیت طرفین برای انعقاد معامله ، اشاره شده است . اهلیت ، به این معناست که هر کدام از طرفین معامله ، می بایست بالغ ، عاقل و رشید باشند . به عنوان نمونه ، در صورتی که فرد مجنون یا دیوانه و یا اشخاص صغیر و سفیه، اقدام به انعقاد معامله ای نمایند ، از آن جهت که اهلیت لازم برای انعقاد عقد را ندارند ، ممکن است معامله انجام شده ، حسب مورد ، باطل یا غیر نافذ باشد .

در ارتباط با شرح و تفسیر بند سوم ماده 190 قانون مدنی ، باید گفت که موضوع هر معامله ای ، باید معین و مشخص باشد . معلوم و معین بودن مورد معامله ، به این معناست که نباید ابهامی در خصوص قرارداد ، وجود داشته باشد . لذا اگر مورد معامله ، عین معین است ، می بایست مصداق آن تعیین شده و یا اینکه جنس ، وصف و مقدار آنها ، ذکر گردد .

همچنین ، تفسیر بند 4 از ماده ۱۹۰ قانون مدنی ، گویای آن است که جهت یا هدف از انعقاد قرارداد ، می بایست مشروع و قانونی باشد ؛ در غیر این صورت ، معامله ، باطل خواهد بود . البته ، لازم نیست که در حین انعقاد قرارداد ، جهت یا هدف معامله ، مورد تصریح قرار گیرد . با این حال ، اگر ضمن انعقاد عقد ، نسبت به آن تصریح شود ، می بایست این هدف ، مشروع باشد . به عنوان نمونه ، از آن رو که خرید و فروش مشروبات الکلی و یا مواد مخدر ، غیر قانونی است ؛ قرارداد آن نیز ، باطل است .

نکات حقوقی ماده 190 قانون مدنی

بر اساس ماده 10 قانون مدنی ، اصل بر صحت عقود و قراردادهای تنظیم شده ، میان افراد است ؛ مگر اینکه مخالف قانون باشند . در همین راستا ، متن ماده 190 قانون مدنی ، مهم ترین و اصلی ترین شرایطی که وجود آنها ، سبب صحت عقد یا قرارداد می گردد و عدم توجه به آنها ، صحت معامله را دچار خدشه می کند ، ذکر شده است .

در قسمت قبل ، تلاش شد تا شرح و تفسیر ماده ۱۹۰ قانون مدنی در ارتباط با وجود قصد و رضایت طرفین ، اهلیت ایشان ، معلوم و معین بودن مورد معامله و نیز ، مشروع بودن هدف یا جهت قرارداد ، به اختصار ارائه شود ؛ لکن در این قسمت نیز ، قصد توضیح نکات حقوقی ماده 190 قانون مدنی را داریم .

یکی از مهم ترین نکات حقوقی ماده 190 قانون مدنی ، مربوط به اثر رعایت یا عدم رعایت شروط مذکور در این ماده می باشد . به عبارت دیگر ، سوالی که مطرح می شود ، آن است که رعایت یا عدم رعایت هر کدام از شرایط مذکور در ماده 190 ، چه آثار و پیامدهای حقوقی به بار خواهد آورد ؟

در پاسخ به این سوال ، باید گفت که رعایت تمامی اصول 4 گانه مذکور در متن ماده 190 قانون مدنی ، سبب می شود که یک معامله ، صحیح و قانونی باشد ؛ لذا در صورتی که یکی از طرفین ، به تعهدات مذکور در متن قرارداد عمل نکند ، می توان به استناد قرارداد صحیح و قانونی ، از طریق دادگاه ، عمل کردن به تعهدات قراردادی توسط وی را درخواست نمود .

در غیر این صورت ، اگر هر کدام از شرایط 4 گانه مذکور در ماده ۱۹۰ قانون مدنی وجود نداشته باشد ، قرارداد ، صحیح نخواهد بود . صحیح نبودن قرارداد یا معامله ، اعم از عقد باطل و عقد غیر نافذ است . بطلان معامله به دلیل عدم وجود قصد ، عدم اهلیت طرفین ( افراد مجنون یا صغیر غیر ممیز ) ، مشروع نبودن موضوع قرارداد و یا مجهول بودن موضوع قرارداد ، به این معناست که اصلا از همان ابتدا ، عقدی میان طرفین ، شکل نگرفته است و به همین دلیل ، این قرارداد هم ، آثار حقوقی نخواهد داشت .

با این حال ، در برخی موارد ، معامله انجام شده ، به خاطر عدم وجود رضایت ( در مورد معامله فضولی ) و یا عدم اهلیت در آنها ( در مورد افراد صغیر ممیز یا سفیه ) ، عقد غیر نافذ است . عدم نفوذ معامله ، به این معناست که با اراده بعدی ، می توان آن را صحیح تلقی کرد و آثار حقوقی را بر آن ، بار نمود . لذا اشخاصی که حین معامله ، رضایت ندارند ، می توانند بعدا اقدام به تنفیذ آن نمایند و در مورد اشخاص صغیر ممیز و سفیه نیز ، ولی قهری آنها ، می تواند معامله را تنفیذ نماید .

برای دریافت اطلاعات بیشتر در خصوص شرح و تفسیر ماده 190 قانون مدنی در کانال تلگرام حقوق قراردادها و عقود عضو شوید . کارشناسان مرکز مشاوره حقوقی دینا نیز آماده اند تا با ارائه خدماتی در زمینه مشاوره حقوقی تلفنی دینا به سوالات شما عزیزان پیرامون شرح و تفسیر ماده 190 قانون مدنی پاسخ دهند .