غش در معامله چیست

غش در معامله ، انجام اقداماتی برای فریب دادن طرف قرارداد می باشد که از جمله شرایط آن ، می توان به ذکر اوصافی که مورد معامله ، فاقد آن است و یا پنهان داشتن عیوب آن اشاره نمود . حکم غش در معامله ، ایجاد حق فسخ برای فریب خورده بوده و نحوه شکایت از غش در معامله ، از طریق طرح شکایت در دفاتر خدمات قضایی است .

در زندگی روزمره ، افراد ، معاملات مختلفی با یکدیگر انجام می دهند که فرض اصلی آن ، رعایت اصول و هنجارهای اخلاقی توسط متعاملین و همچنین ، در نظر داشتن موازین حقوقی می باشد . یکی از این اصول و موازین اخلاقی – حقوقی ، ناظر بر صداقت و راستی طرفین و اجتناب از فریفتن دیگران ، حین انجام معامله می باشد که در دین اسلام نیز ، افراد از انجام چنین اعمالی ، نهی شده اند .

این مفهوم ، تحت عنوان غش در معامله نامگذاری شده است و در شرایطی انجام می شود که فروشنده ، اقدام به فریفتن دیگران در حین انعقاد معامله و به اشتباه انداختن خریدار نماید ؛ به نحوی که اگر این عمل انجام نمی شد ، خریدار نیز ، حاضر به انجام معامله نبود . از آن جهت که انجام اعمال این چنینی ، ضمانت اجرای حقوقی مهمی به دنبال دارد ، پرداختن به حکم غش در معامله ، ضروری به نظر می رسد .

به همین دلیل ، در ادامه این مقاله ، قصد داریم به توضیح اینکه غش در معامله چیست ، پرداخته و سپس ، شرایط غش در معامله و حکم قانونی آن را بیان کنیم . در ادامه نیز ، نحوه شکایت از غش در معامله را توضیح خواهیم داد .

غش در معامله چیست

انعقاد قرارداد بیع ، تابع موازین مذکور در قوانین و مقررات می باشد که بی توجهی به آنها ، ضمانت های اجرایی مهمی به دنبال خواهد داشت . یکی از مهم ترین شرایط انعقاد قرارداد بیع که جزء شرایط صحت معامله نیز قلمداد می شود ، آن است که مورد معامله ، معلوم و معین بوده و دقیقا به همان نحوی که هست ، توسط طرفین ، شناخته شود .

با این وجود ، گاها ممکن است که فروشنده ، حین معامله ، اقداماتی را انجام دهد که سبب فریب خوردن طرف مقابل گردد که این موضوع را تحت عنوان غش در معامله ، نامگذاری کرده اند . لذا سوالی که در این خصوص ، مطرح می شود ، آن است که مفهوم غش در معامله چیست ؟

در پاسخ به این سوال که غش در معامله چیست ، باید گفت که غش در معامله ، در یک مفهوم کلی ، به این معنا است که یکی از طرفین معامله ( معمولا فروشنده در عقد بیع ) ، با انجام مجموعه اقدامات خاصی در شرایط خاص ، اقدام به فریب دادن طرف مقابل ( معمولا خریدار یا مشتری در عقد بیع ) نماید ؛ به صورتی که اگر خریدار ، از این موضوع ، اطلاعی نداشت ، راضی به انجام معامله نمی شد .

در خصوص اینکه غش در معامله چیست ، یک مفهوم مشابه دیگر نیز ، متبادر به ذهن می شود که یکی از آنها ، فریب یا تدلیس در ازدواج یا همان غش در نکاح می باشد که در آن ، یکی از طرفین ، برای اینکه طرف دیگر را راضی به ازدواج با خود نماید ، اوصافی را برای خود بیان می کند که در واقع ، واجد آنها نیست که این امر ، تحت عنوان تدلیس در ازدواج ، شناخته می شود .

با این حال ، غش در معامله ، مربوط به شرایطی است که یک معامله میان خریدار و فروشنده ، صورت می گیرد که در آن ، یکی از طرفین ( معمولا فروشنده ) ، تحت شرایط خاصی ، خریدار را به اشتباه انداخته و با پنهان داشتن اوصاف منفی جنس معیوب خود و یا ذکر اوصافی که مورد معامله ، فاقد آن است ، خریدار را گول زده و راضی به انجام معامله می نماید که در ادامه ، شرایط غش در معامله را توضیح خواهیم داد .

شرایط غش در معامله

غش در معامله که همان فریب دادن دیگری حین انجام عقد و قرارداد می باشد ، در قانون مدنی ، با عنوان تدلیس ، مورد پیش بینی قرار گرفته و شرایط و احکام آن ، ذکر شده است . بر اساس ماده 438 قانون مدنی ، تدلیس در معامله یا همان غش در معامله ، عبارت است از مجموعه عملیاتی که موجب فریب طرف معامله شود . اما سوالی که ممکن است مطرح شود ، آن است که شرایط غش در معامله چیست ؟

یکی از مهم ترین و اصلی ترین شرایط غش در معامله ، آن است که یکی از طرفین معامله ، همچون جرم کلاهبرداری ، اقدام به انجام اموری نماید که این اقدامات ، منجر به فریب خوردن یا گول خوردن طرف مقابل وی شده و او ، توانایی تشخیص این امر را نداشته باشد . به عنوان نمونه ، مجموعه اقداماتی که می تواند منجر به غش در معامله شود ، شامل موارد زیر می باشد :

کم فروشی یا گرانفروشی : در این حالت ، ممکن است که فروشنده ، با دستکاری کردن ترازو یا اضافه کردن چیز دیگر به کالای فروخته شده ( همچون افزودن آب به شیر ) ، اقدام به فریب طرف معامله نموده ؛ در حالی که خریدار ، از آن بی اطلاع است .

خوب جلوه دادن مورد معامله : در این حالت ، ممکن است که فروشنده ، با انجام اقداماتی ، محاسنی را در مورد معامله ایجاد نماید ؛ در حالی که فاقد آن است . به عنوان نمونه ، آب زدن به سبزی ها برای تازه جلوه دادن آنها و یا رنگ کردن میوه های نارس .

پنهان کردن عیوب مورد معامله : در این حالت ، ممکن است که فروشنده ، با انجام غش در معامله ، اقدام به پنهان کردن معایب کالا از خریدار نماید ؛ همچون حالتی که فروشنده ، برای جلوگیری از اطلاع خریدار ، اقدام به رنگ کردن ماشین تصادفی نماید و خریدار ، از این موضوع ، بی اطلاع باشد .

نشان دادن چیزی بر خلاف جنس و ماهیت آن : در شرایطی که فروشنده ، به جای کالایی که به خریدار ، معرفی نموده است ، کالای دیگری را به وی عرضه نماید ، غش در معامله انجام شده است ؛ مثل حالتی که شخصی ، اقدام به روکش نمودن فلزی با طلا نموده و آن را به جای طلا ، به مشتری بفروشد .

همچنین ، یکی دیگر از شرایط غش در معامله ، آن است که غش در معامله ، در مورد کالاهایی مصداق خواهد داشت که عین معین باشد . یعنی کالایی که ما به ازای خارجی قابل اشاره ای در دنیای واقعی داشته باشد . مثل این ماشین ، این خانه و غیر اینها . لذا در صورتی که مورد معامله ، از نوع عین کلی باشد ، غش در معامله در خصوص آن ، ایجاد نخواهد شد ؛ چرا که حکم چنین معامله ای ، بطلان نبوده و می توان از فروشنده خواست که مال معیوب را تعویض کند .

البته ، در خصوص شرایط غش در معامله ، باید گفت که ممکن است هر کدام از امور فوق ، اتفاق افتاده باشد ؛ لکن خود فروشنده نیز ، از موضوع غش در معامله ، بی اطلاع بوده و یا اینکه خود خریدار ، با علم به موضوع ، باز هم اقدام به انعقاد معامله نماید . در چنین شرایطی ، غش در معامله ، صورت نگرفته و نمی توان جبران خسارت در تدلیس را تقاضا نمود . لذا شرط غش در معامله ، بی اطلاعی شخص فریب خورده و اطلاع شخص فریب دهنده ، نسبت به موضوع ، می باشد .

لازم به ذکر است که غش در معامله ، صرفا توسط فروشنده ، انجام نشده ؛ بلکه در شرایطی هم ، ممکن است که خریدار ، با انجام اقداماتی ، ضمن معامله را خوب جلوه داده و یا از بیان ایرادات و معایب آن به فروشنده ، امتناع نماید که در این شرایط نیز ، غش در معامله انجام گرفته است .

حکم غش در معامله چیست

در برخی شرایط ، ممکن است که متعاملین در یک قرارداد شفاهی یا کتبی ، پس از انجام غش در معامله توسط دیگری ، فریب بخورند . یکی از مهم ترین سوالاتی که در این خصوص مطرح می شود ، آن است که حکم غش در معامله چیست و در صورتی که یکی از طرفین ، اقدام به فریب دیگری در معامله نماید ، چه ضمانت اجرای حقوقی بر موضوع مترتب خواهد بود ؟

در پاسخ به این سوال که حکم غش معامله چیست ، می بایست به ماده 439 و 440 قانون مدنی مراجعه نمود که بر اساس آن ، انجام عملیات تدلیس یا غش در معامله ، سبب می شود که شخص فریب خورده ، حق فسخ معامله را پیدا کند . بر اساس ماده 439 قانون مدنی ، در صورتی که فروشنده ، اقدام به تدلیس یا غش معامله کرده باشد ، مشتری ، حق فسخ قرارداد را به جهت اعمال خیار تدلیس ، خواهد داشت .

همچنین ، در صورتی که مشتری یا خریدار ، نسبت به ثمن معامله ، اقدام به فریب فروشنده نموده باشد ، در این صورت ، فروشنده نیز ، از خیار تدلیس بهره مند خواهد شد و می تواند اقدام به بر هم زدن معامله نموده یا اینکه آن را پذیرفته و به همان ، متعهد گردد که در ادامه ، در خصوص نحوه شکایت از غش در معامله ، توضیح خواهیم داد .

طبق آنچه گفته شد ، حکم غش در معامله ، صحت معامله همراه با ایجاد خیار تدلیس برای شخص فریب خورده می باشد . با این وجود ، در شرایط خاص ، ممکن است که حکم غش معامله ، بطلان قرارداد باشد ؛ به این معنا که گویی اصلا هیچ توافقی میان طرفین ، انجام نشده است و قرارداد ، هیچ اثر حقوقی نخواهد داشت . حکم بطلان در صورت غش در معامله ، مربوط به جایی است که شخصی ، جنسی دیگر را که مورد درخواست مشتری نمی باشد ، با عملیات متقلبانه ، به وی بفروشد ( مثل فروش آهن روکش شده ، به جای طلا ) .

نحوه شکایت از غش در معامله

همانطور که اشاره شد ، حکم غش در معامله ، در مواردی ، بطلان قرارداد و در مواردی نیز ، ایجاد خیار تدلیس برای فریب خورده می باشد که حسب مورد ، شخص ، می تواند آن را اعمال نماید . در همین رابطه ، سوالی مطرح می شود و آن هم این است که نحوه شکایت از غش در معامله به چه صورت است ؟

در پاسخ به این سوال ، باید گفت که اگر شخصی ، به دلیل غش در معامله ، فریب خورده باشد ، یکی از راه های شکایت از غش در معامله ، آن است که به استناد خیار تدلیس ، معامله را بر هم زده یا اصطلاحا آن را فسخ نماید . بر اساس ماده 440 قانون مدنی ، پس از اطلاع از تدلیس یا غش در معامله ، شخص فریب خورده ، می بایست به فوریت ، حق فسخ خود را اعمال نموده وگرنه این حق را از دست می دهد .

نحوه فسخ قرارداد در صورت غش در معامله ، آن است که شخص فریب خورده ، می بایست به یکی از دفاتر خدمات الکترونیک قضایی مراجعه نموده و با تنظیم یک نمونه متن اظهارنامه اعلام فسخ معامله به طرف مقابل ، حق فسخ خود را به صورت فوری ، به وی اعلام نماید  و سپس ، دادخواست تایید فسخ را نیز ثبت کند . 

علاوه بر این ، از آن جهت که گاها ، فرد ، با انجام اعمال فریب کارانه ، طرف مقابل را به انعقاد قرارداد ترغیب می نماید ، این اعتقاد وجود دارد که غش در معامله در شرایط خاصی ، مشابه کلاهبرداری کردن از افراد می باشد که کلاهبرداری ، یک جرم کیفری است و به این معنا است که شخص کلاهبردار ، به قصد بردن اموال دیگران ، اقدام به انجام اعمال متقلبانه و غیر واقعی می نماید .

نحوه شکایت از غش در معامله در این شرایط ، به این صورت است که شخص فریب خورده ، به یکی از دفاتر خدمات الکترونیک قضایی مراجعه نموده و یک نمونه شکواییه کیفری به جرم تدلیس و کلاهبرداری در معامله ، تنظیم نموده تا ابتدا در دادسرا و سپس ، در دادگاه ، مورد رسیدگی قرار گیرد که بر اساس ماده 1 قانون تشدید مجازات مرتکبین ارتشا و اختلاس و کلاهبرداری ، در صورت اثبات کلاهبرداری در معامله ، فرد ، به مجازات رد مال به صاحب آن ، حبس از یک تا هفت سال و پرداخت جزای نقدی ، محکوم می گردد .

لازم به ذکر است که شکایت از غش در معاملات مهم و اعمال مجازات شخص فریب کار به عنوان کلاهبردار ، منوط به اثبات ارکان مادی و معنوی این جرم بوده ؛ در صورتی که رویه قضایی فعلی ، تمایل کمی برای صدور حکم مجازات کیفری بر مرتکبین تدلیس یا غش در معامله را دارند ؛ فلذا بهترین راه ، فسخ معامله پس از غش در معامله خواهد بود .

برای دریافت اطلاعات بیشتر در خصوص حکم غش در معامله در کانال تلگرام حقوق قراردادها و عقود عضو شوید . کارشناسان مرکز مشاوره حقوقی دینا نیز آماده اند تا با ارائه خدماتی در زمینه مشاوره حقوقی تلفنی دینا به سوالات شما عزیزان پیرامون حکم غش در معامله پاسخ دهند .