نکاح منقطع

نکاح منقطع، نوعی عقد ازدواج است که برای آن، مدت معین شده باشد. در نحوه انعقاد این نوع نکاح، شرایط خاصی ذکر گردیده که از جمله آن، می توان به لزوم تعیین مهر و مشخص بودن مدت، اشاره نمود. از آثار ازدواج منقطع نیز می توان به نگه داشتن عده پس از ختم مدت یا بذل آن و عدم پرداخت نفقه، اشاره نمود.

نکاح منقطع، که به آن نکاح موقت نیز گفته می شود، نوعی عقد ازدواج است که در آن زن و مرد، برای مدت معین و با مهریه معلوم، در زوجیت هم قرار می گیرند. بدیهی است که پس از پایان مدت ذکر شده، رابطه زوجیت بین آن دو نیز منقضی می گردد.

با این حال، نکاح منقطع نیز همانند نکاح دائم دارای شرایط مختص به خود می باشد که، عدم رعایت آن، موجب بطلان ازدواج منقطع می گردد. همچنین انعقاد نکاح منقطع، آثاری را بر تکالیف زن و مرد، بر جای گذاشته که در مواردی با نکاح دائم متفاوت است. به همین دلیل آشنایی با شرایط، آثار و نحوه انعقاد نکاح منقطع برای صحت ازدواج، امری ضروری تلقی می گردد.

از این رو، در ادامه مقاله حاضر، قصد داریم، پس از پاسخ به این پرسش که نکاح منقطع چیست؛ به بیان شرایط آن بپردازیم. سپس، توضیحاتی پیرامون نحوه انعقاد نکاح منقطع ارائه خواهد شد و در انتها، آثار این نوع ازدواج بر مسئولیت ها و تکالیف زن و مرد نسبت به یکدیگر بیان خواهد گردید.

نکاح منقطع چیست

نکاح یا ازدواج در حقوق ایران به دو صورت نکاح دائم و نکاح منقطع واقع می شود. نام دیگر نکاح منقطع، ازدواج موقت می باشد. قانون گذار در مواد قانون مدنی به بیان احکام این نوع نکاح در مسائل مختلف پرداخته است. از این رو، در این قسمت از مقاله تعریف نکاح منقطع ارائه خواهد گردید.

در پاسخ به این پرسش که نکاح منقطع چیست، می توان بیان داشت که ازدواج منقطع، نوعی عقد نکاح است که برای آن، مدت زمان مشخصی در نظر گرفته شده است. ماده 1075 قانون مدنی در این خصوص مقرر می دارد: «نکاح وقتی منقطع است که برای مدت معینی واقع شده باشد.» بنابر این، بعد از انقضای مدت مذکور، نکاح موقت نیز منحل می گردد.

برای مدت نکاح منقطع در قانون مدنی و سایر مقررات مرتبط، حداکثر و حداقلی تعیین نشده است. بنابراین صرف اینکه در عقد ازدواج، بازه زمانی معین گردد، آن عقد، نکاح منقطع تلقی می شود. با این حال مطابق ماده 1076 قانون مدنی، مدت نکاح منقطع می بایست به طور کامل مشخص شود.

شرایط ازدواج منقطع

نکاح منقطع همانند نکاح دائم دارای شرایطی می باشد و در صورتی که شرایط این نوع نکاح، در هنگام عقد رعایت نشود، نکاح منطقع باطل می گردد. به منظور آشنایی علاقمندان با مسائل مربوط به این نوع نکاح، در این قسمت به بیان ضوابط و شرایط ازدواج منقطع پرداخته خواهد شد.

مطابق ماده 1075، اولین شرط در نکاح منقطع، بیان مدت زمان نکاح است. همانطور که پیش تر بیان شد، یکی از تفاوت های نکاح دائم با نکاح منقطع، بیان ذکر بازه زمانی اعتبار عقد نکاح است. بیان مدت زمان در نکاح منقطع شرط لازم بوده و عدم ذکر آن، به عقیده بسیاری از حقوقدانان سبب بطلان عقد نکاح می گردد.

دومین شرط در نکاح منقطع این است که حتما می بایست برای زن مهریه ای در نظر گرفته شده و این مهریه در عقد نیز ذکر گردد. به موجب ماده 1095 قانون مدنی، عدم تعیین مهریه در نکاح منقطع، سبب بطلان این نوع ازدواج می شود. برخلاف نکاح منقطع، عدم تعیین مهریه در نکاح دائم سبب بطلان عقد نمی گردد.

علاوه بر موارد ذکر شده در قسمت فوق، برای صحت نکاح منقطع، شرایط کلی عقد نکاح نیز می بایست مورد توجه قرار گیرد. شرایط صحت عقد نکاح شامل قصد و رضایت طرفین، اهلیت داشتن مرد و زن، مشخص بودن موضوع و جهت عقد نکاح است. مطابق ماده 1070 قانون مدنی، رضایت زوجین شرط نافذ بودن عقد می باشد. یعنی اگر یکی از زوجین به عقد رضایت نداشته باشند، عقد غیر نافذ است.

مطابق ماده 211 قانون مدنی، منظور از اهلیت داشتن این است که طرفین بالغ و عاقل باشند. با این حال مطابق ماده 1041 قانون مدنی، زن و مردی که شرط بلوغ برای آن ها حاصل نشده نیز، می توانند با رعایت ضوابطی، به نکاح منقطع اقدام نمایند. مطابق ماده اخیر، عقد نکاح دختر قبل از رسیدن به سن 13 سال تمام شمسی و پسر قبل از رسیدن به سن 15 سال تمام شمسی، در صورتی صحیح است که ولی اجازه نماید و دادگاه صالح نیز مصلحت را این گونه تشخیص دهد.

نحوه انعقاد نکاح منقطع

همانطور که پیش تر بیان شد، نکاح منقطع نوعی عقد ازدواج است که در آن، زن و مرد برای مدت معینی به زوجیت هم در می آیند. به منظور اینکه نکاح منقطع صحیح واقع شود، می بایست طرفین عقد از چگونگی انعقاد نکاح منقطع آگاه باشند. به همین منظور، در این قسمت به نحوه انعقاد نکاح منقطع برای افراد پرداخته شده است.

در قانون مدنی، در رابطه با لزوم وجود شاهد برای صحت ازدواج، حکم خاصی بیان نگردیده است. بنابر این، می توان بیان داشت که برای انعقاد نکاح منقطع، وجود شاهد ضروری نمی باشد و به مجرد اینکه صیغه به درستی خوانده شود، نکاح منقطع صحیح واقع می شود.

مطابق ماده 1063 قانون مدنی، زن و مرد می توانند خود به جاری نمودن صیغه اقدام نمایند و قرائت آن توسط عاقد ضروری نمی باشد. در صورتی که خانم و آقا خود متن صیغه را بخوانند، زن می گوید: «زَوَّجتُکَ نَفسِی فِی المُدَّۀِ المَعلُومَۀِ، عَلَی المَهرِالمَعلُوم» و مرد هم در ادامه، عبارت «قَبِلتُ التَّزویجَ» را بیان می دارد.

در صورتی که زن و مرد برای جاری نمودن صیغه نکاح منقطع خود به عاقد مراجعه نمایند، وی می بایست بر اساس ماده 1064 قانون مدنی، عاقل، بالغ و قاصد باشد.

مطابقه ماده 1043 قانون مدنی، در انعقاد نکاح منقطع، در صورتی که دختر باکره باشد، رضایت پدر حتما می بایست اخذ شود.

همچنین بر اساس ماده 1048،  مرد نمی تواند، به طور همزمان، دو خواهر را به نکاح منقطع خود درآورد.

نکته ای که می بایست در انعقاد نکاح منقطع در نظر گرفته شود، این است که در نکاح منقطع طلاق وجود ندارد. مطابق ماده 1139 قانون مدنی، زمانی زن می تواند از زوجیت شوهر خود خارج شود که مدت زمان نکاح منقطع تمام گردد یا اینکه مرد باقی مدت باقی مانده را به زن ببخشد. تنها در صورت وجود یکی از این موارد است که مسئولیت زن و شوهر در قبال یکدیگر پایان می یابد.

آثار نکاح منقطع

نکاح منقطع همانند نکاح دائم دارای آثاری می باشد. هرچند که این تاثیرات در کلیات مانند یکدیگر است، اما ممکن است در برخی جزئیات، آثار نکاح منقطع و دائم با هم تفاوت هایی داشته باشد. به همین منظور در ادامه مقاله، آثار نکاح منقطع بیان گردیده و تفاوت آن با عقد دائم ذکر می شود.

یکی از آثار نکاح منقطع این است که مهریه، حتما باید به زن پرداخت شود و مواردی مانند فوت زن در اثنا زمان عقد، سبب از بین رفتن مهریه نمی گردد. این حکم مطابق ماده 1096 قانون مدنی در زمانی که حتی مرد با زن نزدیکی نکرده است، نیز پا برجاست. ثبت نکاح موقت نیز بر اساس ماده 21 قانون حمایت خانواده، در زمان بارداری زن، توافق طرفین و شرط ضمن عقد ضروری می باشد. در غیر این صورت ثبت نکاح منقطع، الزامی نمی باشد.

مطابق متن ماده 1113 قانون مدنی، در نکاح منقطع به زن نفقه پرداخت نمی شود، مگر اینکه در هنگام عقد، پرداخت نفقه به زوجه شرط شده باشد. همچنین مطابق ماده 1152 قانون مدنی، عده در ازدواج منقطع، دو طهر است، اما اگر زن به اقتضای سن خود، عادت زنانگی نبیند، می بایست چهل و پنج روز را عده نگه دارد. همچنین مطابق تبصره ماده 336 قانون مدنی، زن در زمان ازدواج منقطع، همانند ازدواج دائم، از اجرت المثل ایام زوجیت برخوردار خواهد بود.

همانطور که پیش تر بیان شد، در ازدواج منقطع طلاق وجود ندارد. در مواردی که مرد کل مدت ازدواج را به زن می بخشد، باید نصف مهریه را به او پرداخت کند، حتی اگر نزدیکی رخ نداده باشد. ماده 1097 قانون مدنی در این خصوص بیان می دارد: «در نکاح منقطع هرگاه شوهر قبل از نزدیکی تمام مدت نکاح را ببخشد، باید نصف مهر را بدهد.» همچنین، بر طبق ماده 940 قانون مدنی، زن و مرد در ازدواج موقت از هم ارث نمی برند.

برای دریافت اطلاعات بیشتر در مورد شرایط و نحوه انعقاد نکاح منقطع در کانال تلگرام حقوق خانواده عضو شوید. کارشناسان مرکز مشاوره حقوقی دینا نیز آماده اند تا با ارائه خدمات مشاوره حقوقی تلفنی دینا به سوالات شما عزیزان پیرامون شرایط و نحوه انعقاد نکاح منقطع پاسخ دهند.