در قانون مجازات اسلامی ، برخی از فعل ها و ترک فعل ها ، جرم انگاری و مجازات های متناسب با آن نیز ، پیش بینی شده است . انواع مجازات هایی که در قانون مقرر شده است را در یک تقسیم بندی کلی ، می توان به مجازات حدی ، قصاص ، دیه و تعزیر ، تقسیم بندی نمود که یکی از انواع مجازات های تعزیری ، پرداخت جزای نقدی می باشد .  

 

پرداخت جزای نقدی ، یک مجازات می باشد ؛ به این معنا که فرد محکوم ، می بایست مبلغ و میزانی که در قانون مشخص شده است را به دولت پرداخت نماید . در خصوص اعمال این مجازات ، ابهاماتی وجود دارد ؛ از جمله اینکه برخی تصور می کنند جزای نقدی ، می بایست به بزه دیده پرداخت شود . همچنین ، از آن جهت که گاها فرد محکوم ، توانایی پرداخت جزای نقدی را ندارد ، پرداختن به شرایط تخفیف یا تقسیط جزای نقدی ، واجد اهمیت است .

 

به همین مناسبت ، در ادامه این مقاله ، قصد داریم به بررسی این سوالات بپردازیم که جزای نقدی در حق صندوق دولت چیست و موارد ، شرایط و درجات آن کدامند . سپس ، به این سوال پاسخ می دهیم که میزان جزای نقدی چقدر است و در ادامه ، شرایط تخفیف ، تعلیق ، تقسیط و اعسار از پرداخت جزای نقدی را توضیح خواهیم داد .

جزای نقدی در حق صندوق دولت چیست

اصل قانونی بودن جرم و مجازات ، اقتضای آن را دارد که به اتهامات افراد ، طبق قانون ، رسیدگی شده و در صورت اثبات جرم ، مجازات قانونی را بر ایشان ، تحمیل نمود . در قانون مجازات اسلامی ، برای ارتکاب برخی از جرایم ، مجازات پرداخت جزای نقدی لحاظ شده است . اما سوالی که در این خصوص مطرح می شود ، آن است که جزای نقدی چیست و منظور از پرداخت جزای نقدی در حق صندوق دولت چیست ؟

 

در پاسخ به این سوال که جزای نقدی چیست ، باید گفت که پرداخت جزای نقدی ، یکی از انواع مجازات هایی است که در قانون ، برای ارتکاب برخی از انواع جرم ، مورد پیش بینی قرار گرفته و در تقسیم بندی کلی انواع مجازات ها ، زیر مجموعه مجازات تعزیری محسوب می شود که مقدار و میزان آنها ، در شرع اسلام مشخص نشده است .

 

اما گاهی ، برخی از افراد ، تصور می کنند که الزام محکوم علیه به پرداخت جزای نقدی بر اساس حکم دادگاه ، به این معناست که وی ، می بایست میزان و مبلغ تعیین شده در حکم دادگاه را به بزه دیده پرداخت کرده و در واقع ، ارتکاب جرم خود را جبران نماید ؛ لکن این موضوع ، صحیح نیست ؛ بلکه جزای نقدی در حق صندوق دولت پرداخت می شود .

 

به همین دلیل ، در خصوص اینکه جزای نقدی در حق صندوق دولت چیست ، باید گفت که در صورت صدور حکم دادگاه مبنی بر پرداخت جزای نقدی ، میزان جزای نقدی تعییین شده ، می بایست به عنوان مجازات ، به صندوق دولت پرداخت شود ؛ نه محکوم له . لذا همانطور که مشاهده می شود ، پرداخت جزای نقدی ، با پرداخت خسارت یا دیه به محکوم له ، متفاوت است که در ادامه ، موارد ، شرایط و درجات آن را توضیح خواهیم داد .

حتما بخوانید: مجازات تعزیری چیست

موارد، شرایط و درجات جزای نقدی

در مجازات های تعزیری ، سه دسته مجازات شلاق ، حبس و جزای نقدی ، مورد پیش بینی قرار گرفته است که حسب مورد ، قاضی ، پس از تعقیب کیفری ، حکم آن را صادر می کند . پس از پرداختن به این سوال که جزای نقدی چیست ، در این قسمت ، قصد داریم موارد و شرایط جزای نقدی را توضیح داده و درجات جزای نقدی بر اساس قانون مجازات اسلامی را نیز ، ذکر کنیم .

 

در خصوص موارد ، شرایط و درجات جزای نقدی ، باید گفت که اصولا حکم پرداخت جزای نقدی از سوی دادگاه ، در دو حالت صادر می شود : حالت اول ، آن است که در متن قانون ، برای ارتکاب جرم ، مجازات پرداخت جزای نقدی تعیین شده باشد ( جزای نقدی بالاصاله ) و حالت دوم ، آن است که بر اساس حکم دادگاه ، متهم ، محکوم به مجازاتی شده باشد ؛ اما در موارد و شرایط خاصی ، دادگاه اقدام به تبدیل مجازات به جزای نقدی نماید ( جزای نقدی جایگزین ) .

 

موارد و شرایط جزای نقدی جایگزین ، آن است که طبق قانون ، محکومین به مجازات شلاق تعزیری ، در صورت دارا بودن جهات تخفیف و تبدیل مجازات ، می توانند اقدام به خرید حکم شلاق نموده و جزای نقدی جایگزین ضربات شلاق را بپردازند . همچنین ، تحت شرایط خاصی ، امکان تبدیل مجازات حبس تعزیری ، به پرداخت جزای نقدی ، وجود دارد .

 

در همین رابطه ، باید افزود که ضمن جدول ماده 19 قانون مجازات اسلامی ، موارد و شرایط پرداخت جزای نقدی ، تعیین شده است که بر اساس این ماده ، بسته به اینکه جرم ارتکابی ، جزء کدام دسته از جرایم تعزیری بوده است ، میزان و مقدار جزای نقدی آن نیز ، متفاوت خواهد بود و در واقع ، بسته به شدت و ضعف جرم ارتکابی ، مقدار جزای نقدی نیز ، تفاوت خواهد داشت . بر اساس جدول ماده 19 قانون مجازات اسلامی، درجات جزای نقدی ، به شرح زیر است :

 

جزای نقدی درجه یک	جزای نقدی بیش از نه میلیارد و دویست میلیون ریال
جزای نقدی درجه دو	جزای نقدی بیش از پنج میلیارد ریال تا نه میلیارد و دویست میلیون ریال
جزای نقدی درجه سه	جزای نقدی بیش از سه میلیارد و سیصد میلیون ریال تا پنج میلیارد ریال
جزای نقدی درجه چهار	جزای نقدی بیش از یک میلیارد و ششصد و پنجاه میلیون ریال تا سه میلیارد و سیصد میلیون ریال
جزای نقدی درجه پنج	جزای نقدی بیش از هشتصد میلیون ریال تا یک میلیارد و ششصد و پنجاه میلیون ریال
جزای نقدی درجه شش	جزای نقدی بیش از دویست میلیون ریال تا هشتصد میلیون ریال
جزای نقدی درجه هفت	جزای نقدی بیش از صد میلیون ریال تا دویست میلیون ریال
جزای نقدی درجه هشت	جزای نقدی بیش از صد میلیون ریال

 

همانطور که ملاحظه می شود ، درجات جزای نقدی ، به ترتیب ، از خفیف ترین ( جزای نقدی درجه هشت ) شروع شده و تا شدید ترین آن ( جزای نقدی درجه یک ) ، ادامه پیدا می کند که حکم دادگاه در خصوص میزان جزای نقدی را می توان در یکی از این درجات ، گنجانید .

بیشتر بخوانید: تبدیل مجازات چیست

 

میزان جزای نقدی چقدر است

پرداخت جزای نقدی به عنوان یکی از مجازات های تعزیری ، در کنار مجازات شلاق و حبس تعزیری ، مورد توجه قانونگذار قرار گرفته و احکام مربوط به آن ، در قانون مجازات اسلامی و قانون آیین دادرسی کیفری ، ذکر شده است . یکی از سوالات مهمی که در ارتباط با جرای نقدی مطرح می شود ، آن است که مقدار و میزان جزای نقدی چقدر است ؟

 

در خصوص میزان جزای نقدی ، باید این توضیح را داد که در قانون مجازات اسلامی ، بسیاری از جرایم ارتکابی ، مثل جرم توهین ، مشمول مجازات پرداخت جزای نقدی در حق صندوق دولت شده اند که مقدار و میزان جزای نقدی هر جرم ، ممکن است با جرایم دیگر ، متفاوت باشد و به همین دلیل ، نمی توان به صورت دقیق ، به این سوال پاسخ داد که میزان جزای نقدی چقدر است .

 

اما به عنوان یک اصل کلی و راهنما ، باید در نظر داشت که طبق تقسیم بندی درجات مجازات تعزیری ، در نظام حقوقی ایران ، مجازات های تعزیری به 8 دسته تقسیم می شوند که خفیف ترین آنها ، مجازات تعزیری درجه 8 بوده و شدیدترین آنها ، مجازات تعزیری درجه یک می باشد که شرایط تعلیق مجازات هر یک از آنها ، متفاوت است  .

 

در هر حال ، بر اساس ماده 529 قانون آیین دادرسی کیفری ، در صورتی که شخصی ، به موجب حکم قطعی ، محکوم به پرداخت میزان جزای نقدی شده و آن را نپردازد ، اموال وی ، توقیف شده و با رعایت مستثنیات دین ، از محل آن ، حکم پرداخت جزای نقدی ، اجرا می شود . در شرایط عدم وجود یا شناسایی اموال ، مرجع اجرای حکم ، می تواند بخشی از حقوق وی را توقیف نموده و یا از محل درآمدهای وی ، حکم پرداخت جزای نقدی اجرا می گردد .

بیشتر بخوانید: شلاق تعزیری

 

تخفیف جزای نقدی

پرداخت میزان جزای نقدی که قاضی دادگاه ، حکم به پرداخت آن نموده است ، ممکن است برای محکوم علیه ، زیاد باشد و به همین دلیل ، این سوال مطرح می شود که آیا امکان تخفیف در پرداخت جزای نقدی وجود دارد ؟ در صورت مثبت بودن پاسخ ، شرایط تخفیف جزای نقدی چیست و در چه شرایطی ، می توان این تخفیف را درخواست نمود ؟

 

در پاسخ به این سوال ، باید گفت که بر اساس مواد 37 و 38 قانون مجازات اسلامی ، دادگاه می توان در صورت وجود یکی از جهات تخفیف مجازات ، اقدام به تخفیف جزای نقدی نماید که از جمله شرایط آن ، می توان به گذشت شاکی یا مدعی خصوصی ، همکاری متهم در شناسایی شرکای جرم یا کشف اموال و اشیای حاصله از جرم ، ندامت ، حسن سابقه یا وضعیت خاص متهم و یا کوشش وی به منظور تخفیف آثار جرم یا تلاش برای جبران زیان بزه دیده اشاره نمود .

 

یکی دیگر از روش های تخفیف جزای نقدی ، استناد به ماده 442 قانون آیین دادرسی کیفری می باشد که به موجب آن ، محکوم علیه مجازات تعزیری ، می تواند قبل از پایان مهلت تجدید نظر خواهی ، با مراجعه به دادگاه صادر کننده حکم ، حق تجدید نظر خواهی خود را اسقاط یا درخواست تجدید نظر را مسترد نموده و درخواست تخفیف مجازات را داشته باشد . در این صورت ، دادگاه ، می تواند به میزان یک چهارم آن را کسر نماید .

 

علاوه بر این ، در تبصره 3 ماده 529 قانون آیین دادرسی کیفری ، مقرر شده است که هرگاه محکوم علیه ، ظرف ده روز از تاریخ ابلاغ احضاریه قاضی اجرای احکام ، اقدام به پرداخت جزای نقدی نماید ، قاضی می تواند وی را از پرداخت بیست درصد جزای نقدی ، معاف نماید که این امر نیز ، یکی از شرایط و موارد تخفیف جزای نقدی است .

بیشتر بخوانید: حبس تعزیری چیست

 

تعلیق جزای نقدی

یکی از نهادهای ارفاقی که در قانون مجازات اسلامی مورد پیش بینی قرار گرفته ، تعلیق اجرای مجازات می باشد که خلاصتا ، به این معناست که دادگاه ، در صورت وجود شرایط خاصی ، اجرای مجازات را ، برای مدت یک تا پنج سال ، معلق می نماید . البته ، تعلیق در مجازات و صدور حکم تعلیقی ، مختص جرایم تعزیری است .

 

اما سوالی که ممکن است مطرح شود ، آن است که آیا پرداخت جزای نقدی نیز ، قابل تعلیق می باشد ؟ در صورت مثبت بودن پاسخ ، شرایط تعلیق جزای نقدی چیست و در چه موارد و شرایطی ، دادگاه می تواند حکم به تعلیق مجازات پرداخت جزای نقدی صادر نماید ؟ در خصوص اینکه شرایط تعلیق جزای نقدی چیست ، باید اشاره نمود که بر اساس ماده 46 قانون مجازات اسلامی ، از جمله شرایط تعلیق جزای نقدی ، می توان به موارد زیر اشاره نمود :

 

وجود یکی از شرایط تخفیف در مجازات ، از جمله گذشت شاکی یا اظهار ندامت مرتکب ، همکاری وی در شناسایی شرکای جرم ، اوضاع و احوال خاص ناظر بر ارتکاب جرم و سایر مواردی که در ماده 38 قانون مجازات اسلامی پیش بینی شده و همچنین ، مواردی چون فقدان سابقه کیفری موثر توسط متهم ، جبران ضرر و زیان شاکی و یا ترتیب دادن پرداخت آن ، پیش بینی اصلاح مرتکب جرم و غیره ، سبب می شود که قاضی ، بتواند حکم جزای نقدی را معلق نماید .

 

البته ، در پاسخ به این سوال ، باید گفت که حکم پرداخت جزای نقدی ، بسته به میزان جزای نقدی ، در یکی از درجات 8 گانه مجازات های تعزیری قرار خواهد گرفت که در قسمت های قبل ، به توضیح آن پرداختیم . اما دادگاه ، فقط می تواند جزای نقدی درجه 3 تا 8 را معلق نماید . به همین دلیل ، حکم به پرداخت میزان جزای نقدی بیش از یک میلیارد و پانصد میلیون ریال ، قابل تعلیق نخواهد بود .

بیشتر بخوانید: تبدیل حبس تعزیری به تعلیقی

 

اعسار و تقسیط جزای نقدی

پرداخت جزای نقدی ، یکی از مجازات های تعزیری محسوب می شود که مرتکب ، می بایست آن را فورا پرداخت نماید که در این صورت ، پرداخت جزای نقدی ، سبب تخفیف در مجازات نیز می گردد . با این حال ، در صورت عدم پرداخت جزای نقدی ، پس از توقیف اموال محکوم علیه، حکم پرداخت جزای نقدی اجرا می گردد .

 

اما سوالی که در این خصوص مطرح می شود ، آن است که آیا امکان تقسیط جزای نقدی نیز وجود دارد ؟ به عبارت دیگر ، در دعاوی کیفری نیز ، محکوم علیه ارتکاب جرم ، می تواند ادعای اعسار نموده و تقاضای تقسیط جزای نقدی را داشته باشد ؟ در صورت مثبت بودن پاسخ ، شرایط اعسار و تقسیط جزای نقدی چیست ؟

 

در پاسخ به این سوال ، باید گفت که بر اساس ماده 529 قانون آیین دادرسی کیفری ، در صورتی که محکوم علیه ، تقاضای تقسیط پرداخت جزای نقدی را داشته باشد و دادگاه هم ، اعسار و قدرت وی برای پرداخت اقساط جزای نقدی را احراز نماید ، دادگاه بدوی که حکم ، زیر نظر وی اجرا می شود ، می تواند با گرفتن تضمین مناسب از محکوم علیه ، حکم به تقسیط جزای نقدی صادر نماید .

 

بر اساس ماده 530 این قانون ، در صورت محکومیت شخص به پرداخت جزای نقدی در مرحله بدوی ، وی می تواند قبل از قطعیت حکم ، از دادگاه صادر کننده ، تقاضای تقسیط جزای نقدی را داشته باشد که این درخواست ، به منزله ساقط شدن حق تجدید نظر خواهی نیست . اما دعوای تقسیط جزای نقدی ، می بایست به صورت مستقل ، مطرح شود . طبق ماده 532 ، در صورتی که دادگاه ، حکم تقسیط جزای نقدی را صادر نموده و محکوم علیه ، اقدام به پرداخت به موقع آن نکند ، حکم تقسیط ، لغو می شود .

در ادامه بخوانید: شرایط عفو محکومان به جزای نقدی

 

برای دریافت اطلاعات بیشتر در خصوص شرایط تخفیف و تقسیط جزای نقدی در کانال تلگرام حقوق کیفری عضو شوید . کارشناسان مرکز مشاوره حقوقی دینا نیز آماده اند تا با ارائه خدماتی در زمینه مشاوره حقوقی تلفنی دینا به سوالات شما عزیزان پیرامون شرایط تخفیف و تقسیط جزای نقدی پاسخ دهند .

 

 

سوالات متداول

1- جزای نقدی چیست ؟

2- میزان جزای نقدی چقدر است ؟

3- شرایط تعلیق و تخفیف جزای نقدی چیست ؟

---

نظرات کاربران