جزای نقدی

جزای نقدی ، یکی از انواع مجازات های تعزیری است که میزان آن ، بسته به جرم ، متفاوت بوده و در یکی از درجات 8 گانه مجازاتهای تعزیری ، جای خواهد گرفت . در صورت دارا بودن شرایط قانونی ، دادگاه می تواند بعضا میزان جزای نقدی را تخفیف داده یا تعلیق نماید . همچنین ، می توان از دادگاه تقاضای تقسیط آن را داشت .

در قانون مجازات اسلامی ، برخی از فعل ها و ترک فعل ها ، جرم انگاری و مجازات های متناسب با آن نیز ، پیش بینی شده است . انواع مجازات هایی که در قانون مقرر شده است را در یک تقسیم بندی کلی ، می توان به مجازات حدی ، قصاص ، دیه و تعزیر ، تقسیم بندی نمود که یکی از انواع مجازات های تعزیری ، پرداخت جزای نقدی می باشد .  

پرداخت جزای نقدی ، یک مجازات می باشد ؛ به این معنا که فرد محکوم ، می بایست مبلغ و میزانی که در قانون مشخص شده است را به دولت پرداخت نماید . در خصوص اعمال این مجازات ، ابهاماتی وجود دارد ؛ از جمله اینکه برخی تصور می کنند جزای نقدی ، می بایست به بزه دیده پرداخت شود . همچنین ، از آن جهت که گاها فرد محکوم ، توانایی پرداخت جزای نقدی را ندارد ، پرداختن به شرایط تخفیف یا تقسیط جزای نقدی ، واجد اهمیت است .

به همین مناسبت ، در ادامه این مقاله ، قصد داریم به بررسی این سوالات بپردازیم که جزای نقدی در حق صندوق دولت چیست و موارد ، شرایط و درجات آن کدامند . سپس ، به این سوال پاسخ می دهیم که میزان جزای نقدی چقدر است و در ادامه ، شرایط تخفیف ، تعلیق ، تقسیط و اعسار از پرداخت جزای نقدی را توضیح خواهیم داد .

جزای نقدی در حق صندوق دولت چیست

اصل قانونی بودن جرم و مجازات ، اقتضای آن را دارد که به اتهامات افراد ، طبق قانون ، رسیدگی شده و در صورت اثبات جرم ، مجازات قانونی را بر ایشان ، تحمیل نمود . در قانون مجازات اسلامی ، برای ارتکاب برخی از جرایم ، مجازات پرداخت جزای نقدی لحاظ شده است . اما سوالی که در این خصوص مطرح می شود ، آن است که جزای نقدی چیست و منظور از پرداخت جزای نقدی در حق صندوق دولت چیست ؟

در پاسخ به این سوال که جزای نقدی چیست ، باید گفت که پرداخت جزای نقدی ، یکی از انواع مجازات هایی است که در قانون ، برای ارتکاب برخی از انواع جرم ، مورد پیش بینی قرار گرفته و در تقسیم بندی کلی انواع مجازات ها ، زیر مجموعه مجازات تعزیری محسوب می شود که مقدار و میزان آنها ، در شرع اسلام مشخص نشده است .

اما گاهی ، برخی از افراد ، تصور می کنند که الزام محکوم علیه به پرداخت جزای نقدی بر اساس حکم دادگاه ، به این معناست که وی ، می بایست میزان و مبلغ تعیین شده در حکم دادگاه را به بزه دیده پرداخت کرده و در واقع ، ارتکاب جرم خود را جبران نماید ؛ لکن این موضوع ، صحیح نیست ؛ بلکه جزای نقدی در حق صندوق دولت پرداخت می شود .

به همین دلیل ، در خصوص اینکه جزای نقدی در حق صندوق دولت چیست ، باید گفت که در صورت صدور حکم دادگاه مبنی بر پرداخت جزای نقدی ، میزان جزای نقدی تعییین شده ، می بایست به عنوان مجازات ، به صندوق دولت پرداخت شود ؛ نه محکوم له . لذا همانطور که مشاهده می شود ، پرداخت جزای نقدی ، با پرداخت خسارت یا دیه به محکوم له ، متفاوت است که در ادامه ، موارد ، شرایط و درجات آن را توضیح خواهیم داد .

موارد، شرایط و درجات جزای نقدی

در مجازات های تعزیری ، سه دسته مجازات شلاق ، حبس و جزای نقدی ، مورد پیش بینی قرار گرفته است که حسب مورد ، قاضی ، پس از تعقیب کیفری ، حکم آن را صادر می کند . پس از پرداختن به این سوال که جزای نقدی چیست ، در این قسمت ، قصد داریم موارد و شرایط جزای نقدی را توضیح داده و درجات جزای نقدی بر اساس قانون مجازات اسلامی را نیز ، ذکر کنیم .

در خصوص موارد ، شرایط و درجات جزای نقدی ، باید گفت که اصولا حکم پرداخت جزای نقدی از سوی دادگاه ، در دو حالت صادر می شود : حالت اول ، آن است که در متن قانون ، برای ارتکاب جرم ، مجازات پرداخت جزای نقدی تعیین شده باشد ( جزای نقدی بالاصاله ) و حالت دوم ، آن است که بر اساس حکم دادگاه ، متهم ، محکوم به مجازاتی شده باشد ؛ اما در موارد و شرایط خاصی ، دادگاه اقدام به تبدیل مجازات به جزای نقدی نماید ( جزای نقدی جایگزین ) .

موارد و شرایط جزای نقدی جایگزین ، آن است که طبق قانون ، محکومین به مجازات شلاق تعزیری ، در صورت دارا بودن جهات تخفیف و تبدیل مجازات ، می توانند اقدام به خرید حکم شلاق نموده و جزای نقدی جایگزین ضربات شلاق را بپردازند . همچنین ، تحت شرایط خاصی ، امکان تبدیل مجازات حبس تعزیری ، به پرداخت جزای نقدی ، وجود دارد .

در همین رابطه ، باید افزود که ضمن جدول ماده 19 قانون مجازات اسلامی ، موارد و شرایط پرداخت جزای نقدی ، تعیین شده است که بر اساس این ماده ، بسته به اینکه جرم ارتکابی ، جزء کدام دسته از جرایم تعزیری بوده است ، میزان و مقدار جزای نقدی آن نیز ، متفاوت خواهد بود و در واقع ، بسته به شدت و ضعف جرم ارتکابی ، مقدار جزای نقدی نیز ، تفاوت خواهد داشت . بر اساس جدول ماده 19 قانون مجازات اسلامی، درجات جزای نقدی ، به شرح زیر است :

همانطور که ملاحظه می شود ، درجات جزای نقدی ، به ترتیب ، از خفیف ترین ( جزای نقدی درجه هشت ) شروع شده و تا شدید ترین آن ( جزای نقدی درجه یک ) ، ادامه پیدا می کند که حکم دادگاه در خصوص میزان جزای نقدی را می توان در یکی از این درجات ، گنجانید .

میزان جزای نقدی چقدر است

پرداخت جزای نقدی به عنوان یکی از مجازات های تعزیری ، در کنار مجازات شلاق و حبس تعزیری ، مورد توجه قانونگذار قرار گرفته و احکام مربوط به آن ، در قانون مجازات اسلامی و قانون آیین دادرسی کیفری ، ذکر شده است . یکی از سوالات مهمی که در ارتباط با جرای نقدی مطرح می شود ، آن است که مقدار و میزان جزای نقدی چقدر است ؟

در خصوص میزان جزای نقدی ، باید این توضیح را داد که در قانون مجازات اسلامی ، بسیاری از جرایم ارتکابی ، مثل جرم توهین ، مشمول مجازات پرداخت جزای نقدی در حق صندوق دولت شده اند که مقدار و میزان جزای نقدی هر جرم ، ممکن است با جرایم دیگر ، متفاوت باشد و به همین دلیل ، نمی توان به صورت دقیق ، به این سوال پاسخ داد که میزان جزای نقدی چقدر است .

اما به عنوان یک اصل کلی و راهنما ، باید در نظر داشت که طبق تقسیم بندی درجات مجازات تعزیری ، در نظام حقوقی ایران ، مجازات های تعزیری به 8 دسته تقسیم می شوند که خفیف ترین آنها ، مجازات تعزیری درجه 8 بوده و شدیدترین آنها ، مجازات تعزیری درجه یک می باشد که شرایط تعلیق مجازات هر یک از آنها ، متفاوت است  .

در هر حال ، بر اساس ماده 529 قانون آیین دادرسی کیفری ، در صورتی که شخصی ، به موجب حکم قطعی ، محکوم به پرداخت میزان جزای نقدی شده و آن را نپردازد ، اموال وی ، توقیف شده و با رعایت مستثنیات دین ، از محل آن ، حکم پرداخت جزای نقدی ، اجرا می شود . در شرایط عدم وجود یا شناسایی اموال ، مرجع اجرای حکم ، می تواند بخشی از حقوق وی را توقیف نموده و یا از محل درآمدهای وی ، حکم پرداخت جزای نقدی اجرا می گردد .

تخفیف جزای نقدی

پرداخت میزان جزای نقدی که قاضی دادگاه ، حکم به پرداخت آن نموده است ، ممکن است برای محکوم علیه ، زیاد باشد و به همین دلیل ، این سوال مطرح می شود که آیا امکان تخفیف در پرداخت جزای نقدی وجود دارد ؟ در صورت مثبت بودن پاسخ ، شرایط تخفیف جزای نقدی چیست و در چه شرایطی ، می توان این تخفیف را درخواست نمود ؟

در پاسخ به این سوال ، باید گفت که بر اساس مواد 37 و 38 قانون مجازات اسلامی ، دادگاه می توان در صورت وجود یکی از جهات تخفیف مجازات ، اقدام به تخفیف جزای نقدی نماید که از جمله شرایط آن ، می توان به گذشت شاکی یا مدعی خصوصی ، همکاری متهم در شناسایی شرکای جرم یا کشف اموال و اشیای حاصله از جرم ، ندامت ، حسن سابقه یا وضعیت خاص متهم و یا کوشش وی به منظور تخفیف آثار جرم یا تلاش برای جبران زیان بزه دیده اشاره نمود .

یکی دیگر از روش های تخفیف جزای نقدی ، استناد به ماده 442 قانون آیین دادرسی کیفری می باشد که به موجب آن ، محکوم علیه مجازات تعزیری ، می تواند قبل از پایان مهلت تجدید نظر خواهی ، با مراجعه به دادگاه صادر کننده حکم ، حق تجدید نظر خواهی خود را اسقاط یا درخواست تجدید نظر را مسترد نموده و درخواست تخفیف مجازات را داشته باشد . در این صورت ، دادگاه ، می تواند به میزان یک چهارم آن را کسر نماید .

علاوه بر این ، در تبصره 3 ماده 529 قانون آیین دادرسی کیفری ، مقرر شده است که هرگاه محکوم علیه ، ظرف ده روز از تاریخ ابلاغ احضاریه قاضی اجرای احکام ، اقدام به پرداخت جزای نقدی نماید ، قاضی می تواند وی را از پرداخت بیست درصد جزای نقدی ، معاف نماید که این امر نیز ، یکی از شرایط و موارد تخفیف جزای نقدی است .

تعلیق جزای نقدی

یکی از نهادهای ارفاقی که در قانون مجازات اسلامی مورد پیش بینی قرار گرفته ، تعلیق اجرای مجازات می باشد که خلاصتا ، به این معناست که دادگاه ، در صورت وجود شرایط خاصی ، اجرای مجازات را ، برای مدت یک تا پنج سال ، معلق می نماید . البته ، تعلیق در مجازات و صدور حکم تعلیقی ، مختص جرایم تعزیری است .

اما سوالی که ممکن است مطرح شود ، آن است که آیا پرداخت جزای نقدی نیز ، قابل تعلیق می باشد ؟ در صورت مثبت بودن پاسخ ، شرایط تعلیق جزای نقدی چیست و در چه موارد و شرایطی ، دادگاه می تواند حکم به تعلیق مجازات پرداخت جزای نقدی صادر نماید ؟ در خصوص اینکه شرایط تعلیق جزای نقدی چیست ، باید اشاره نمود که بر اساس ماده 46 قانون مجازات اسلامی ، از جمله شرایط تعلیق جزای نقدی ، می توان به موارد زیر اشاره نمود :

وجود یکی از شرایط تخفیف در مجازات ، از جمله گذشت شاکی یا اظهار ندامت مرتکب ، همکاری وی در شناسایی شرکای جرم ، اوضاع و احوال خاص ناظر بر ارتکاب جرم و سایر مواردی که در ماده 38 قانون مجازات اسلامی پیش بینی شده و همچنین ، مواردی چون فقدان سابقه کیفری موثر توسط متهم ، جبران ضرر و زیان شاکی و یا ترتیب دادن پرداخت آن ، پیش بینی اصلاح مرتکب جرم و غیره ، سبب می شود که قاضی ، بتواند حکم جزای نقدی را معلق نماید .

البته ، در پاسخ به این سوال ، باید گفت که حکم پرداخت جزای نقدی ، بسته به میزان جزای نقدی ، در یکی از درجات 8 گانه مجازات های تعزیری قرار خواهد گرفت که در قسمت های قبل ، به توضیح آن پرداختیم . اما دادگاه ، فقط می تواند جزای نقدی درجه 3 تا 8 را معلق نماید . به همین دلیل ، حکم به پرداخت میزان جزای نقدی بیش از یک میلیارد و پانصد میلیون ریال ، قابل تعلیق نخواهد بود .

اعسار و تقسیط جزای نقدی

پرداخت جزای نقدی ، یکی از مجازات های تعزیری محسوب می شود که مرتکب ، می بایست آن را فورا پرداخت نماید که در این صورت ، پرداخت جزای نقدی ، سبب تخفیف در مجازات نیز می گردد . با این حال ، در صورت عدم پرداخت جزای نقدی ، پس از توقیف اموال محکوم علیه، حکم پرداخت جزای نقدی اجرا می گردد .

اما سوالی که در این خصوص مطرح می شود ، آن است که آیا امکان تقسیط جزای نقدی نیز وجود دارد ؟ به عبارت دیگر ، در دعاوی کیفری نیز ، محکوم علیه ارتکاب جرم ، می تواند ادعای اعسار نموده و تقاضای تقسیط جزای نقدی را داشته باشد ؟ در صورت مثبت بودن پاسخ ، شرایط اعسار و تقسیط جزای نقدی چیست ؟

در پاسخ به این سوال ، باید گفت که بر اساس ماده 529 قانون آیین دادرسی کیفری ، در صورتی که محکوم علیه ، تقاضای تقسیط پرداخت جزای نقدی را داشته باشد و دادگاه هم ، اعسار و قدرت وی برای پرداخت اقساط جزای نقدی را احراز نماید ، دادگاه بدوی که حکم ، زیر نظر وی اجرا می شود ، می تواند با گرفتن تضمین مناسب از محکوم علیه ، حکم به تقسیط جزای نقدی صادر نماید .

بر اساس ماده 530 این قانون ، در صورت محکومیت شخص به پرداخت جزای نقدی در مرحله بدوی ، وی می تواند قبل از قطعیت حکم ، از دادگاه صادر کننده ، تقاضای تقسیط جزای نقدی را داشته باشد که این درخواست ، به منزله ساقط شدن حق تجدید نظر خواهی نیست . اما دعوای تقسیط جزای نقدی ، می بایست به صورت مستقل ، مطرح شود . طبق ماده 532 ، در صورتی که دادگاه ، حکم تقسیط جزای نقدی را صادر نموده و محکوم علیه ، اقدام به پرداخت به موقع آن نکند ، حکم تقسیط ، لغو می شود .

برای دریافت اطلاعات بیشتر در خصوص شرایط تخفیف و تقسیط جزای نقدی در کانال تلگرام حقوق کیفری عضو شوید . کارشناسان مرکز مشاوره حقوقی دینا نیز آماده اند تا با ارائه خدماتی در زمینه مشاوره حقوقی تلفنی دینا به سوالات شما عزیزان پیرامون شرایط تخفیف و تقسیط جزای نقدی پاسخ دهند .