ماده 198 قانون آیین دادرسی مدنی

مطابق متن ماده 198 قانون آیین دادرسی مدنی، چنانچه، حق یا دینی بر عهده شخصی ثابت شد، اصل بر بقای آن حق یا دین بوده، مگر اینکه طرف مقابل، خلاف ادعای مدعی حق یا دین را اثبات نماید. در شرح و تفسیر این ماده، لازم است تا به اصل استصحاب، توجه شده و ماده صد و نود و هفت قانون آیین دادرسی مدنی نیز مورد توجه قرار گیرد.

قانون آیین دادرسی مدنی، همانند قانون آیین دادرسی کیفری، یک قانون شکلی بوده، بدین معنا که به نحوه اثبات حق و دعوا پرداخته و مقررات مربوط به نحوه و روند رسیدگی به دعاوی حقوقی و مدنی در مراجع قضایی حقوقی را تعیین و تبیین می کند.

یکی از مهم ترین مواد این قانون، ماده ۱۹۸ قانون آیین دادرسی مدنی بوده که نقش بسیار مهمی در اثبات دعاوی حقوقی مربوط به تعهد و دین ایفا می کند. به همین دلیل، اشخاصی که قصد داشته تا برای طرح دعاوی حقوقی مربوط به دین و تعهد اقدام کرده یا در این دعاوی از خود دفاع کنند، لازم است تا با این ماده، تفسیر و نکات حقوقی آن، آشنا شوند.

با توجه به اهمیت نقش این ماده در دعاوی حقوقی با موضوع دین و تعهد، در این مقاله، ابتدا، متن ماده 198 قانون آیین دادرسی مدنی، ارائه گردیده و سپس در بخش های بعد مقاله، شرح و تفسیر و مهم ترین نکات حقوقی مربوط به این ماده از مواد قانون آیین دادرسی مدنی، بررسی می گردد.

متن ماده 198 قانون آیین دادرسی مدنی

قانون آیین دادرسی مدنی، یک قانون شکلی بوده، بدین معنا که به آیین دادرسی دعاوی مدنی و نحوه اثبات این دعاوی می پردازد. یکی از مهم ترین مواد این قانون، ماده 198 قانون آیین دادرسی مدنی بوده که نقش بسیار مهم، در رابطه با اثبات دعاوی حقوقی و مدنی دارد. با توجه به اهمیت این ماده، در این بخش، متن ماده ۱۹۸ قانون آیین دادرسی مدنی، ذکر گردیده و سپس، در بخش های بعد، تفسیر و نکات حقوقی این ماده، ارائه می گردد.

با توجه به اینکه این ماده، داری نکات حقوقی مهمی بوده، پس از بیان متن ماده ۱۹۸ قانون آیین دادرسی مدنی، در ادامه، به شرح و تفسیر آن پرداخته و سپس، نکات حقوقی مهم مرتبط با این ماده از مواد قانون آیین دادرسی مدنی را ارائه خواهیم کرد.

شرح و تفسیر ماده ۱۹۸ قانون آیین دادرسی مدنی

هر ماده ای از مواد قانونی، من جمله مواد قانون آیین دادرسی مدنی، برای اینکه به نحو بهتری درک و فهمیده شود، لازم است تا مورد شرح و تفسیر قرار گیرد. ضرورت این امر، در مورد مواد قانونی نظیر ماده ۱۹۸ قانون آیین دادرسی مدنی که دارای پایه و مبنای فقهی بوده، بیشتر احساس می شود. به همین دلیل، در ادامه، شرح و تفسیر ماده 198 قانون آیین دادرسی مدنی، ارائه خواهد شد.

در رابطه با شرح متن و تفسیر ماده ۱۹۸ قانون آیین دادرسی مدنی، اولین مساله ای که باید به آن اشاره نمود، مبنا و پایه تصویب چنین ماده ای می باشد. در ارابطه با این ماده، لازم است تا به دو اصل و قاعده فقهی، توجه گردد: اصل استصحاب و قاعده البینه علی المدعی و الیمین علی من انکر.

در اصل استصحاب، چنین فرض می شود که اگر وجود پدیده ای در گذشته اثبات گردید و اکنون، شک ایجاد شد که آیا آن پدیده در زمان حال نیز وجود دارد یا خیر، وجود آن، تا زمان حال، استصحاب می شود. یعنی، فرض می شود که آن پدیده، تا زمان حال، ادامه داشته و اکنون نیز موجود می باشد.

برای درک بهتر مساله، به این مثال توجه شود: علی تا هفته گذشته که در شهر رویت شده، زنده بوده، اما، از هفته گذشته تا امروز، کسی علی را ندیده است. حال اگر شک و تردید ایجاد شود که آیا علی امروز و الان نیز زنده است یا خیر، وجود علی تا اکنون، استصحاب شده و فرض می شود که وی هنوز زنده است؛ مگر اینکه فوت علی اثبات گردد.

حال، با توجه به این توضیحات، در شرح متن و تفسیر ماده 198 قانون آیین دادرسی مدنی، می توان گفت، اگر شخصی وجود دینی را بر عهده دیگری اثبات کند و حال، شک شود که ایا آن دین هنوز نیز بر عهده مدیون است، وجود دین تا لحظه اکنون، استصحاب شده و لذا، چنین حکم می شود که دین هنوز برعهده مدیون است.

به عنوان مثال، اگر شخص الف، دعوایی را علیه شخص ب مطرح کرده و در دادخواست، ادعا کند که با استناد به یک رسید عادی، پارسال، 20 میلیون تومان را به شخص ب قرض داده و اگر ب مدعی شود که 20 میلیون تومان را به الف پس داده، چون شک ایجاد می شود که آیا دین هنوز بر عهده شخص ب است یا خیر، وجود دین از پارسال تا امسال استصحاب شده و چنین حکم می شود که دین هنوز بر گردن شخص ب است؛ مگر اینکه وی، با سند یا مدرکی مانند شهادت شهود، اثبات کند که دین را پرداخته است.

قاعده دیگری که در شرح متن و تفسیر ماده ۱۹۸ قانون آیین دادرسی مدنی، باید مورد لحاظ قرار گیرد، قاعده البینه علی المدعی و الیمین علی المنکر، می باشد. مطابق این قاعده، اگر شخصی دعوا و ادعایی بر شخص دیگر دارد، مدعی محسوب شده و باید حق و دعوای خود را با استفاده از یکی از ادله اثبات دعوا، ثابت کند. در این راه، طرف مقابل که منکر این حق بوده، نیاز به ارائه دلیل نداشته و در صورت نبود ادله اثبات، کافی است تا فقط سوگند یا قسم بخورد.

حال، در متن ماده 198 قانون آیین دادرسی مدنی، فرض این است که خواهان و مدعی، دعوای خود را اثبات کرده، چرا که در ابتدای این ماده، قانون گذار بیان می دارد: « در صورتی که حق یا دینی بر عهده کسی ثابت شد...» پس از اثبات حق یا دین از سوی خواهان، از آنجا که طرف مقابل، مدعی می شود که آن حق یا دین را داده، پس به عنوان مدعی، ارائه بینه و ادله اثبات دعوا، مبنی بر اینکه دین را پرداخت کرده، بر عهده وی خواهد بود.

نکات حقوقی ماده 198 قانون آیین دادرسی مدنی

در بخش های قبل، متن ماده 198 قانون آیین دادرسی مدنی، ذکر گردید و شرح و تفسیر این ماده از مواد قانون آیین دادرسی مدنی نیز ارائه شد. از آنجا که ماده ۱۹۸ قانون آیین دادرسی مدنی، دارای نکات حقوقی مهمی بوده، در این بخش، قصد داریم تا به ارائه نکات حقوقی این ماده بپردازیم. لذا، در ادامه، به تحلیل و بررسی نکات حقوقی ماده 198 قانون آیین دادرسی مدنی، پرداخته خواهد شد.

یکی از مهم ترین نکات حقوقی ماده ۱۹۸ قانون آیین دادرسی مدنی، این است که شرح متن و تفسیر این ماده، باید در ارتباط با ماده 197 قانون آیین دادرسی مدنی، مورد توجه قرار گیرد. با این توضیح که مطابق متن ماده 197:« اصل، برائت است، بنابراین اگر کسی مدعی حق یا دینی بر دیگری باشد، باید آن را اثبات کند، در غیر این صورت، با سوگند خوانده، حکم به برائت صادر خواهد شد. »

بنابراین، هنگامی که صحبت از نحوه اثبات دعوی می شود، مطابق ماده صد و نود و هفت قانون آیین دادرسی مدنی و اصل برائت، نخست ، این مدعی و خواهان است که باید دعوای خود را اثبات کند و اگر دلیلی از ادله اثبات دعوا، برای اثبات ادعای خود نداشته باشد، خوانده یا مدعی علیه، سوگند خورد و دعوا پایان می یابد.

حال، اگر خواهان یا مدعی، با استفاده از یکی از ادله اثبات دعوا، ادعای خود را اثبات کرده، نوبت به اجرای ماده 198 قانون آیین دادرسی مدنی، می رسد. یعنی، حال که حق یا دین اثبات شد، فرض می شود که آن حق یا دین هنوز بر گردن خوانده یا مدعی علیه برقرار است. اکنون، اگر خوانده مدعی پرداخت حق است، مطابق ماده ۱۹۸ قانون آیین دادرسی مدنی، باید ادعای خود را مبنی بر پرداخت دین اثبات کند.

یکی دیگر از نکات حقوقی ماده 198 قانون آیین دادرسی مدنی، این مساله است که اثبات خلاف ادعای خواهان و پرداخت حق یا دین، با هر دلیلی قانونی مجازی برای خوانده یا مدعی علیه، امکان پذیر می باشد. ادله اثبات دعوا، شامل سند، شهادت شهود، اقرار، سوگند و امارات بوده و خوانده، به تناسب مورد، حق استناد به آن ها را خواهد داشت.

برای دریافت اطلاعات بیشتر در مورد نکات حقوقی ماده 198 قانون آیین دادرسی مدنی در کانال تلگرام آیین دادرسی و ادله اثبات دعوا عضو شوید. کارشناسان مرکز مشاوره حقوقی دینا نیز آماده اند تا با ارائه خدمات مشاوره حقوقی تلفنی دینا به سوالات شما عزیزان پیرامون نکات حقوقی ماده 198 قانون آیین دادرسی مدنی پاسخ دهند.