حکم جرم بغی

جرم بغی ، به جرمی گفته می شود که گروهی از افراد ، علیه نظام جمهوری اسلامی ایران ، اقدامات مسلحانه انجام دهند که حکم جرم بغی و مجازات آن ، بسته به استفاده یا عدم استفاده از سلاح ، اعدام یا حبس تعزیری است . نحوه شکایت از این جرم ، ثبت شکواییه در دفاتر خدمات قضایی است ؛ اما برای رسیدگی به جرم بغی ، از گزارش ضابطین قضایی نیز استفاده می شود .

حفظ امنیت و آرامش در کشور ، یکی از مهم ترین اهداف حکومت ها به شمار می رود و طبیعتا ، در صورتی که اقداماتی مخل امنیت و اساس حکومت انجام شده ، به نحوی که نظم و امنیت عمومی را دچار اختلال نماید ، مرتکب ، قابل مجازات خواهد بود که حکم این مجازات ، بسته به اقدامات صورت گرفته ، متفاوت است .

از جمله جرایم علیه امنیت عمومی که در قانون مجازات اسلامی ، مورد پیش بینی قرار گرفته است ، جرم بغی می باشد که این جرم ، از جمله جرایم حدی بوده و بعضا هم برای مرتکبان ، مجازات حبس تعزیری ، در نظر گرفته شده است . لکن به جهت سنگین بودن مجازات در نظر گرفته شده برای جرم بغی ، پرداختن به این سوال ضروری است که جرم بغی به چه معناست و حکم جرم بغی چیست .

به همین مناسبت ، در ادامه این مقاله قصد داریم به بررسی این موضوعات بپردازیم که معنی جرم بغی چیست و باغی در فقه کیست . سپس ، حکم جرم بغی و نحوه شکایت و رسیدگی به اتهام جرم بغی در دادگاه صلاحیت دار را توضیح داده و در ادامه نیز ، تفاوت جرم بغی با جرایم مرتبط همچون محاربه و افساد فی الارض ، توضیح داده خواهد شد .

معنی جرم بغی چیست

حفظ امنیت و آسایش عمومی در کشور ، نیازمند آن است که اقدامات مخل امنیت ملی ، جرم انگاری شده تا حاکمیت و نظام اسلامی ، حفظ شده و پایداری و ثبات سیاسی و نظامی کشور نیز ، محفوظ بماند ؛ چرا که هرج و مرج در جامعه ، بزرگ ترین خطری است که موجودیت یک کشور را تهدید می نماید .

یکی از مهم ترین جرایم ارتکابی علیه امنیت ، جرم بغی می باشد که با سایر موارد جرم علیه امنیت ملی از قبیل محاربه و افساد فی الارض ، دارای مشابهت و نزدیکی است . اما قبل از آنکه حکم جرم بغی و مجازات آن را مورد بررسی قرار دهیم ، قصد داریم به این سوال پاسخ دهیم که معنی جرم بغی چیست ؟

در پاسخ به این سوال که جرم بغی چیست ، باید گفت که عنصر قانونی جرم بغی ، در ماده 287 و 288 قانون مجازات اسلامی ، ذکر شده است که به موجب ماده 287 ، جرم بغی ، به جرمی گفته می شود که یک گروه ، در برابر اساس نظام جمهوری اسلامی ایران ، به صورت مسلحانه ، قیام نمایند . لذا در خصوص اینکه جرم بغی چیست ، باید گفت که این جرم ، به معنای قیام مسلحانه علیه نظام جمهوری اسلامی ایران می باشد .

با این حال ، استفاده عملی از سلاح ، شرط ضروری برای تحقق جرم بغی نبوده ؛ بلکه در مواردی ، ممکن است که قبل از استفاده از سلاح ، آن گروه ، دستگیر شوند که در این صورت ، باز هم جرم بغی ، محرز است ؛ با این حال ، حکم مجازات قانونی آنها ، متفاوت خواهد بود . این مفهوم ، از ماده 288 قانون مجازات اسلامی ، قابل برداشت است که در ادامه ، به توضیح حکم جرم بغی خواهیم پرداخت .

باغی در فقه کیست

جرم بغی ، یکی از جرایم علیه امنیت است که در قانون مجازات اسلامی ، به حکم جرم بغی اشاره شده است . اما نکته مهمی که در این خصوص وجود دارد ، آن است که جرم بغی در قانون مجازات اسلامی ، بر اساس ضوابط فقهی و شرعی ، تدوین شده است و مجازات آن هم ، یک مجازات حدی است که مقدار و میزان آن ، در شرع و فقه مشخص شده است .

بنا به اهمیت جرم بغی در فقه و الگو گرفتن قانون مجازات اسلامی از موازین فقهی ، پرداختن به این سوال اهمیت دارد که باغی در فقه کیست و به این منظور ، می بایست ابتدا کلمه « بغی » را مورد بررسی قرار داد . در این خصوص ، گفتنی است که واژه بغی و مشتقات آن ، در قرآن کریم نیز ، به کار رفته است که از جمله معانی آن ، می توان به ظلم ، ستم ، ستمکاری ، سرکشی و تجاوز اشاره کرد و شخصی که اقدامات مذکور را انجام می دهد ، « باغی » نام می گیرد .

اما در خصوص اینکه مفهوم بغی و باغی در فقه چیست ، باید گفت که در عمده موارد ، کلمه بغی ، به معنای خروج یا قیام کردن علیه امام معصوم به کار رفته است و هر شخصی که بر یکی از ائمه علیهم السلام ، خروج یا قیام نماید ، چه یک نفر و چه یک گروه باشند ، به عنوان باغی قلمداد می شوند . اما علاوه بر این ، غالب فقها ، حکم جرم بغی را ، به قیام علیه نائب امام در دوران غیبت معصوم نیز ، تسری داده اند .

به این معنا که اگر شخصی ، در دوران غیبت ، علیه نائب امام نیز خروج نماید ، باغی بوده و مرتکب جرم بغی شده است . بنابراین ، در یک مفهوم کلی و به استناد آیه 9 سوره حجرات ، باغی در فقه ، به شخصی گفته می شود که علیه نظام اسلامی خروج نماید ؛ چه امام معصوم در راس حکومت بوده و چه نایب ایشان . به همین دلیل ، در زمان غیبت امام معصوم نیز ، حکم جرم بغی و باغی ، به قوت خود باقی است و این موضوع ، در قانون مجازات اسلامی مصوب 1392 نیز ، جرم انگاری شده است .

حکم مجازات جرم بغی

در قانون مجازات اسلامی ، به تبعیت از موازین فقهی ، برای قیام مسلحانه علیه نظام اسلامی ، جرمی پیش بینی شده است که به آن ، جرم بغی گفته می شود و مرتکب این جرم یا همان باغی ، قابل مجازات خواهد بود . اما سوالی که در این خصوص مطرح می شود ، آن است که حکم جرم بغی چیست و در قانون مجازات اسلامی ، برای باغی ، چه حکم و مجازاتی در نظر گرفته شده است ؟

در پاسخ به این سوال ، باید گفت که ضمن مواد 287 و 288 قانون مجازات اسلامی ، دو نوع حکم جرم بغی پیش بینی شده است که یکی از آنها ، مجازات حدی است و دیگری ، مجازات تعزیری می باشد و تفاوت این دو نوع مجازات و حکم جرم بغی ، به خاطر استفاده یا عدم استفاده از سلاح توسط باغی می باشد .

بر اساس ماده 287 قانون مجازات اسلامی ، گروهی که در برابر اساس نظام جمهوری اسلامی ایران ، به صورت مسلحانه قیام نمایند ، در صورتی که اعضای گروه ، از سلاح استفاده نمایند ، به مجازات اعدام محکوم می شوند و در صورتی که تنها یک یا چند نفر از ایشان از سلاح گرم یا سرم استفاده نموده باشند ، صرفا حکم جرم بغی یا مجازات اعدام ، در خصوص همان افراد صادر خواهد شد .

علاوه بر این ، بر اساس ماده 288 قانون مجازات اسلامی ، در صورتی که اعضای گروه یا همان افراد باغی ، قبل از درگیری یا استفاده از سلاح شان ، دستگیر بشوند ، به مجازات حبس تعزیری محکوم خواهند شد . اگر این افراد ، دارای سازمان و مرکزیت باشند ، حکم جرم بغی ، حبس تعزیری درجه سه ( بیش از ده سال تا پانزده سال ) و در صورتی که سازمان و مرکزیت آنها از بین رفته باشد ، حبس تعزیری درجه پنج ( حبس بیشتر از دو تا پنج سال ) خواهند بود .

نحوه شکایت و رسیدگی به جرم بغی

جرم بغی ، همچون سایر جرایم علیه امنیت عمومی ، می بایست مورد رسیدگی قضایی قرار گرفته تا بتوان علیه مرتکبان آن ، حکم مجازات اعدام یا حبس تعزیری صادر نمود . اما سوالی که مطرح می شود ، آن است که نحوه شکایت و رسیدگی به حکم جرم بغی به چه صورت است ؟

در پاسخ به این سوال ، باید گفت که در حال حاضر ، نحوه شکایت از جرم بغی ، به این صورت است که شاکی ، می تواند با مراجعه به یکی از دفاتر خدمات الکترونیک قضایی ، اقدام به ثبت شکواییه از جرم بغی و یا همان باغی نماید . موقع شکایت از جرم بغی ، می بایست کلیه اسناد و شواهدی که دال بر ارتکاب جرم توسط باغی هستند ، ضمیمه شکواییه شود .

پس از ثبت شکایت از جرم بغی ، شکواییه شاکی ، به دادسرای عمومی و انقلاب ارجاع می شود تا مقامات دادسرا ، اقدام به رسیدگی و تحقیقات مقدماتی در خصوص جرم ارتکابی نموده و در صورتی که ارتکاب جرم بغی توسط مشتکی عنه را قرین به صحت تشخیص دهند ، پرونده را برای صدور حکم جرم بغی ، به دادگاه ، ارجاع دهند .

باید افزود که نحوه رسیدگی به جرم بغی برای صدور حکم جرم بغی ، صرفا از طریق ثبت شکواییه نبوده ، بلکه مقامات دادسرا ، می توانند حسب مورد ، از گزارش ضابطان قضایی نیز ، استفاده نموده و علیه متهم ، اعلام جرم نمایند . پس از آن ، تعقیب متهم و رسیدگی مقدماتی به جرم بغی توسط وی ، توسط مقامات دادسرا ، انجام گرفته و پس از تکمیل تحقیقات و احراز مجرم بودن وی ، با صدور کیفرخواست ، پرونده به دادگاه ارجاع می شود .

اتهام جرم بغی در صلاحیت کدام دادگاه است

بغی یا قیام مسلحانه علیه اساس نظام جمهوری اسلامی ایران ، نوعی جرم بوده و مجازات دارد . حکم جرم بغی ، بسته به اینکه باغی ، از سلاح استفاده کرده یا نکرده باشد ، به صورت اعدام یا مجازات حبس تعزیری خواهد بود . در هر حال ، زمانی که پس از طرح شکایت یا گزارش ضابطان قضایی ، اتهام جرم بغی به افراد وارد می شود ، این اتهام می بایست در دادگاه مورد رسیدگی قرار گرفته و نهایتا ، منجر به صدور حکم شود .

سوالی که مطرح می شود ، آن است که رسیدگی به اتهام جرم بغی در صلاحیت کدام دادگاه است و به عبارت دیگر ، کدام دادگاه صلاحیت رسیدگی و صدور حکم جرم بغی و مجازات مرتکب را دارد ؟ در پاسخ به این سوال ، باید گفت که اصولا رسیدگی به جرایمی همچون بغی و صدور حکم جرم بغی ، دو مرحله ای بوده و مرحله اول آن ، در دادسرا بوده و جزء وظایف دادسرای عمومی و انقلاب می باشد .

در صورتی که مقامات دادسرا ، اتهام جرم بغی را با توجه با اسناد و مدارک موجود در پرونده محرز بدانند ، پرونده را برای صدور حکم مجازات ، به دادگاه ارجاع می دهند ؛ لکن در خصوص اینکه کدام دادگاه صلاحیت رسیدگی به جرم بغی را دارد ، می بایست به ماده 5 قانون دادگاه های عمومی و انقلاب توجه نمود .

بر اساس این ماده ، مقرر شده است که کلیه جرایمی که علیه امنیت داخلی یا خارجی کشور ارتکاب می یابد ، همچنین جرایمی همچون محاربه و افساد فی الارض ، در دادگاه انقلاب مورد رسیدگی قرار خواهد گرفت . لذا از آن جهت که جرم بغی نیز ، نوعی جرم علیه امنیت کشور محسوب می شود ، دادگاه انقلاب صلاحیت رسیدگی و صدور حکم جرم بغی را خواهد داشت .

تفاوت جرم بغی با محاربه و افساد فی الارض

هر یک از جرایم علیه امنیت ملی ، مجازات خاص خود را دارند که در قسمت های قبل ، به توضیح حکم جرم بغی یا مجازات آن و نحوه شکایت از این جرم ، پرداخته شد . اما از آن جهت که وجوه شباهت جرم بغی ، با جرایمی از قبیل محاربه و افساد فی الارض زیاد است ، در این قسمت قصد داریم تفاوت جرم بغی با محاربه و افساد فی الارض را نیز ، توضیح دهیم .

عنصر قانونی جرم محاربه ، در ماده 279 قانون مجازات اسلامی ذکر شده است که بر اساس آن ، کشیدن سلاح ، به قصد جان ، مال ، ناموس و یا ارعاب و ترساندن مردم ، به نحوی که موجب ایجاد ناامنی در محیط شود ، محاربه می باشد . بر این اساس ، تفاوت جرم بغی با محاربه ، آن است که در جرم بغی ، حتما به صورت گروهی ، اقدامات مسلحانه صورت می گیرد و این اقدامات ، متوجه اساس نظام جمهوری اسلامی است .

اما محاربه ، تهدید امنیت اجتماعی شهروندان بوده و با سلاح کشیدن بر روی مردم ، به قصد جان و مال و ناموس آنها محقق می شود . این موضوع ، سبب تفاوت حکم جرم بغی با مجازات جرم محاربه است که مجازات محارب ، می تواند به صورت مجازات اعدام ، صلب ، قطع دست راست و پای چپ و یا تبعید باشد که قاضی ، در انتخاب هر یک از آنها مخیر است .

در خصوص تفاوت جرم بغی با جرم افساد فی الارض نیز ، باید گفت که بر اساس ماده 286 قانون مجازات اسلامی ، هر کس به صورت گسترده ، مرتکب جنایت علیه افراد ، جرایم علیه امنیت داخلی ، نشر اکاذیب ، اخلال در نظام اقتصادی ، احراق و تخریب نمودن ، پخش کردن مواد سمی و خطرناک ، دایر کردن مراکز فساد و فحشا شده ؛ به صورتی که این اقدامات ، موجب اختلال شدید در نظم عمومی ، ایراد خسارت عمده یا فساد گسترده شود ، جرم افساد فی الارض محقق شده است .

بنابراین ، می توان ملاحظه نمود که اقداماتی که در قانون مجازات اسلامی در مورد افساد فی الارض ذکر شده ، با کشیدن گروهی سلاح به قصد ضربه زدن به نظام جمهوری اسلامی ایران ، متفاوت می باشد . لازم به ذکر است که مجازات مفسد فی الارض نیز ، بر اساس همین ماده ، اعدام است ؛ لکن اگر اخلال در نظم عمومی ، ایجاد ناامنی ، خسارت یا اشاعه فحشا ، گسترده و وسیع نباشد ، قاضی می تواند مرتکب را به مجازات حبس تعزیری درجه پنج یا شش محکوم نماید . پیشنهاد می شود برای دریافت اطلاعات بیشتر در خصوص این جرم ، مقاله زیر را نیز ، مطالعه نمایید .

برای دریافت اطلاعات بیشتر در خصوص حکم مجازات جرم بغی در کانال تلگرام حقوق کیفری عضو شوید . کارشناسان مرکز مشاوره حقوقی دینا نیز آماده اند تا با ارائه خدماتی در زمینه مشاوره حقوقی تلفنی دینا به سوالات شما عزیزان پیرامون حکم مجازات جرم بغی پاسخ دهند .