اقامتگاه شخص حقوقی

اقامتگاه شخص حقوقی در قانون تجارت ، محل اداره شخص حقوقی است ؛ لکن بر اساس قانون مدنی ، اقامتگاه اشخاص حقوقی ، مرکز عملیات آنها است . به نظر می رسد که ملاک تعیین اقامتگاه شرکت تجاری ، قانون تجارت ( مرکز اداره ) بوده و موسسان ، موقع ثبت شرکت ، می بایست اقامتگاه مد نظر را در سامانه ثبت شرکت ها ، مشخص نمایند .

در علم حقوق ، انواع اشخاصی که دارای حق و تکلیف قلمداد شده اند را می توان به دو دسته اشخاص حقیقی ( افراد عادی ) و اشخاص حقوقی ( از قبیل شرکت ها ، موسسات و غیره ) ، تقسیم بندی نمود . در هر حال ، اشخاص حقوقی نیز ، پس از ثبت و تاسیس ، مانند اشخاص حقیقی ، فعالیت های خود را به صورت تخصصی انجام می دهند ؛ لذا این اشخاص نیز ، می بایست ضرورتا ، اقامتگاهی داشته باشند .

بر اساس قانون تجارت ، نحوه تعیین اقامتگاه اشخاص حقوقی ، با اقامتگاه اشخاص حقیقی و عادی ، متفاوت است . تعیین این اقامتگاه ، برای افرادی که با اشخاص حقوقی ، همچون شرکت های تجاری ، مبادلاتی دارند ، حایز اهمیت بوده و صرفا با اطلاع از آن ، می توان دعاوی قضایی علیه شخص حقوقی را به نحو مناسبی ، پیگیری نمود . لذا اطلاع از جزئیات مربوط به اقامتگاه اشخاص حقوقی همچون شرکت های تجاری ، اهمیت فراوانی دارد .

به همین دلیل ، در این مقاله ، قصد داریم به بررسی این موضوعات بپردازیم که اقامتگاه اشخاص حقوقی بر اساس قانون مدنی و نیز ، بر اساس قانون تجارت ، کجاست . در ادامه نیز ، نحوه تعیین اقامتگاه شرکت های تجاری را توضیح خواهیم داد .

اقامتگاه شخص حقوقی در قانون تجارت

قبل از اینکه در مورد اقامتگاه شخص حقوقی در قانون تجارت و مدنی را بحث نماییم ، باید در مورد شخص حقوقی و لزوم تعیین اقامتگاه در خصوص آن ، مقدماتی را ذکر کنیم . به طور کلی ، اشخاص ، به دو دسته اشخاص حقیقی و اشخاص حقوقی هستند . شخص حقوقی ، به شخصی گفته می شود که انسان ها ، به صورت فرضی و قراردادی ، آن را به منظور حصول اهدافی ، تشکیل می دهند .

از جمله اشخاص حقوقی ، می توان به مواردی همچون موسسات ، نهادهای دولتی ، شرکتها و مواردی از این قبیل ، اشاره نمود که جدای از تشکیل دهندگان خود ، صاحب حق و تکلیف شده و می توانند طبق اهداف تعیین شده ، اقدام نمایند . در هر حال ، از آن جهت که این قبیل اشخاص نیز ، مانند اشخاص حقیقی ، صاحب حق و تکلیف می باشند ، ممکن است طرف دعوا قرار گرفته و به همین دلیل ، لزوما می بایست اقامتگاه مخصوصی داشته باشند .

علاوه بر این ، تعیین اقامتگاه برای اشخاص حقوقی همچون شرکت های تجاری ، این اثر را دارد که تابعیت شرکت ، مشخص شده و دعاوی همچون ورشکستگی علیه شرکت ، می بایست در دادگاهی اقامه شود که اقامتگاه شرکت ، در آنجاست . لذا سوالی که مطرح می شود ، آن است که اقامتگاه شخص حقوقی در قانون تجارت کجاست و اگر افراد ، قصد داشته باشند دعاوی علیه شرکت مطرح نمایند ، در چه محلی باید این امر انجام گیرد ؟

در پاسخ به این سوال ، باید گفت که بر اساس ماده 590 قانون تجارت ، اقامتگاه شخص حقوقی ، محلی است که اداره شخص حقوقی ، در آنجا صورت خواهد گرفت . لذا در این ماده ، محل اداره کردن اشخاص حقوقی ، به عنوان اقامتگاه آن شخص ، تعیین شده و اقامتگاه شخص حقوقی در قانون تجارت ، همان مرکز اداره شخص حقوقی است .

با این وجود که در قانون تجارت ، منظور از محل اداره شخص حقوقی ، بیان نشده است ، به نظر می رسد منظور از محل اداره اشخاص حقوقی ، جایی است که اداره شخص حقوقی ، از طریق برگزاری جلسات هیات مدیره ، مجامع عمومی شرکت ، هیات امنا و غیره ، انجام می گیرد و این امر ، لزوما با محلی که فعالیت های مادی و فیزیکی شخص حقوقی انجام می شود ، همخوانی ندارد .

اقامتگاه شخص حقوقی در قانون مدنی

اشخاص حقوقی ، انواع مختلفی دارند که از جمله آنها ، می توان به موسسات عمومی غیر دولتی ، شرکت ها و مواردی از این قبیل ، اشاره نمود . در بحث از اقامتگاه شخص حقوقی ، قانون تجارت ، محل اداره امور شخص را به عنوان اقامتگاه آن ، تعیین کرده است که موضوعاتی همچون ورشکستگی شرکت ، می بایست در آن محل ، اقامه و رسیدگی شود .

اما نکته اینجاست که نحوه تعیین اقامتگاه اشخاص حقوقی در قانون مدنی ، با محل اقامتگاه شخص حقوقی در قانون تجارت ، کاملا متفاوت می باشد . به همین دلیل ، در این قسمت ، قصد داریم اقامتگاه شخص حقوقی در قانون مدنی را نیز ، مورد بررسی قرار دهیم که این موضوع ، در ماده 1002 قانون مدنی ، در کنار اقامتگاه اشخاص حقیقی ، ذکر شده است .

بر اساس این ماده از قانون مدنی ، اقامتگاه اشخاص حقوقی ، مرکز عملیات آنها می باشد . منظور از مرکز عملیات شخص حقوقی ، آن است که اقدامات مادی ، فیزیکی و عملی که در حیطه فعالیت شخص حقوقی می باشد ، در کجا انجام می گیرد . به عنوان نمونه ، در صورتی که یک شرکت تجاری در زمینه ساخت و ساز ، در تهران تاسیس شده باشد ؛ لکن اقدام به ساخت ساختمان در شهر بندرعباس نماید ، محل فعالیت وی یعنی بندرعباس را باید به عنوان اقامتگاه وی ، قلمداد نمود .

همانطور که ملاحظه می شود ، اقامتگاه شخص حقوقی در قانون مدنی ، با اقامتگاه اشخاص حقوقی در قانون تجارت ، متفاوت می باشد و از آن جهت که این تفاوت ، آثار حقوقی خاصی به دنبال دارد ، در میان حقوقدانان ، در خصوص اقامتگاه قابل اعمال برای این اشخاص ، اختلاف نظرهایی مشاهده می شود . به این معنا که برخی ، اقامتگاه مذکور در قانون مدنی ( مرکز عملیات ) را صحیح دانسته و دیگران ، اقامتگاه تعیین شده در قانون تجارت ( مرکز امور مهم شرکت ) را ملاک می دانند .

نحوه تعیین اقامتگاه شرکت تجاری

با توجه به تعارض میان قانون مدنی و قانون تجارت در زمینه تعیین اقامتگاه اشخاص حقوقی ، سوالی که ممکن است مطرح شود ، آن است که بالاخره ، اقامتگاه شرکت های تجاری به عنوان یکی از انواع اشخاص حقوقی ، کجاست ؟ در خصوص نحوه تعیین اقامتگاه شرکت تجاری در متن اساسنامه شرکت ، با ملاحظه نظرات حقوقدانان ، به نظر می رسد که اقامتگاه شرکت تجاری ، همان اقامتگاه تعیین شده در قانون تجارت ، یعنی مرکز امور مهم شرکت می باشد .

چرا که اولا ، قانون تجارت ، به نسبت قانون مدنی ، یک قانون خاص محسوب می شود که طبق قاعده کلی ، قانون خاص ، قانون عام را نسخ می نماید . لذا برای تعیین اقامتگاه شرکت تجاری ، می بایست طبق قانون تجارت عمل کرد ؛

ثانیا ، قانونگذار ، در ماده 1 قانون ثبت شرکت ها ، از ملاک مرکز اصلی شرکت ، برای نحوه تعیین تابعیت شرکت ، استفاده نموده است ؛ لذا مرکز اصلی شرکت ، در خصوص تعیین اقامتگاه شرکت تجاری نیز ، مورد استفاده قرار می گیرد ؛

ثالثا ، قانون آیین دادرسی مدنی نیز ، در ماده 23 ، اقامتگاه شرکت را ، مرکز اصلی امور وی دانسته و مقرر نموده که اگر شرکت تجاری ، شعب مختلفی داشته باشد ، اشخاص ثالث ، باید دعاوی خود را در شعبه ای مطرح نمایند که شعبه متعهد ، در حوزه آن است و اگر آن شعبه ، منحل شده باشد ، دعاوی ، می بایست در مرکز اصلی شرکت - به عنوان اقامتگاه شرکت - اقامه شوند ؛

رابعا ، تعیین اقامتگاه شرکت تجاری در مرکز عملیات وی ، دشواری های متعددی دارد ؛ چه بسا مرکز عملیات شرکت ، خارج از کشور بوده و یا اینکه به صورت مداوم ، تغییر نماید . لذا برای حفظ مصلحت اشخاص ثالث ، می بایست مرکز اداره شرکت را به عنوان اقامتگاه شرکت تجاری ، محسوب نمود .

نکته مهمی که وجود دارد ، این است که طبق قانون مدنی ، افراد ، می توانند ضمن معاملات خود ، برای اجرای تعهدات ناشی از قرارداد ، محل دیگری غیر از اقامتگاه قانونی را ، مشخص نمایند تا دعاوی راجع به آن معامله ، در محل اقامتگاه انتخابی ایشان ، حل و فصل شده و در صورت لزوم ، ابلاغ اوراق قضایی نیز ، از طریق اقامتگاه انتخابی یا قراردادی ایشان ، انجام شود . لذا افرادی که با شرکت های تجاری ، مراوداتی دارند نیز ، می توانند از طریق انتخاب یک اقامتگاه دیگر غیر از اقامتگاه قانونی شرکت های تجاری ، دعاوی احتمالی را پیگیری نمایند .

علاوه بر این ، لازم به ذکر است که نحوه تعیین اقامتگاه شرکت تجاری ، به این صورت است که شرکا ، در زمان ثبت شرکت ، می بایست موقع تنظیم اساسنامه یا شرکت نامه ، محل اقامتگاه شرکت تجاری را در سامانه ثبت شرکت ها ، مشخص نمایند . البته ، در صورت لزوم ، پس از ثبت شرکت و تعیین اقامتگاه ، می توان با تغییر اساسنامه شرکت تجاری ، اقدام به تغییر اقامتگاه نیز ، نمود . پیشنهاد می شود برای دریافت اطلاعات بیشتر ، مقاله زیر نیز ، مطالعه شود.

برای دریافت اطلاعات بیشتر در خصوص تعیین اقامتگاه شخص حقوقی در کانال تلگرام حقوق تجاری عضو شوید . کارشناسان مرکز مشاوره حقوقی دینا نیز آماده اند تا با ارائه خدماتی در زمینه مشاوره حقوقی تلفنی دینا به سوالات شما عزیزان پیرامون تعیین اقامتگاه شخص حقوقی پاسخ دهند .