ماده 197 قانون آیین دادرسی کیفری

تاریخچه حق سکوت متهم در قانون، به رعایت اصل برائت، یعنی، فرض بر بی گناهی افراد، بر می گردد. این حق، در ماده 179 قانون آیین دادرسی کیفری جدید نیز آمده است و بر اساس این ماده، در صورت سکوت متهم، حق شکنجه و اجبار وی به اقرار وجود نخواهد داشت. از اولین جلسه دادرسی، این حق، قابل اعمال بوده و همراه تفهیم اتهام، باید، متهم را از آن، مطلع نمود.

آیین دادرسی، در بردارنده قواعد و تشریفات رسیدگی به یک دعوی حقوقی و کیفری می باشد. قانون آیین دادرسی کیفری، قانونی است که به تشریفات رسیدگی به دعاوی کیفری، نظیر سرقت، توهین و مواردی از این دست، می پردازد. برای رسیدگی به دعاوی کیفری، باید، اصول دادرسی عادلانه، رعایت گردد و از همین رو، موادی از قانون آیین دادرسی کیفری جدید، به این موضوع، اختصاص داده شده است.

ماه 179 قانون آیین دادرسی کیفری جدید، در خصوص دادرسی عادلانه بوده و به یکی از مهم ترین حقوق متهم، در مراحل بازجویی و نحوه تنظیم صورت جلسه بازجویی، در صورت استفاده متهم، از حق مندرج در ماده 179، می پردازد. از آنجا که استفاده متهم، از حق سکوت مندرج در ماده 179 قانون آیین دادرسی کیفری، شرایط بخصوصی دارد، اطلاع از قواعد این ماده، ضروری می باشد.

از این رو، در این مقاله، قصد داریم، تاریخچه سکوت متهم را در قانون بررسی کرده و حق سکوت متهم را بر اساس ماده 179 قانون آیین دادرسی کیفری جدید، توضیح دهیم؛ سپس، در خصوص اعمال این حق، نکاتی را بگوییم. جهت کسب اطلاعات بیشتر در این خصوص، با ما، همراه باشید.

تاریخچه حق سکوت متهم در قانون

قبل از توضیح حق سکوت در ماده 197 قانون آیین دادرسی کیفری جدید و شرایط اعمال این حق، بهتر است تا تاریخچه و منشا این حق سکوت را از منظر قانون، مورد بررسی قرار داده و سپس، توضیح دهیم که ماده 179 قانون آیین دادرسی کیفری جدید، در خصوص آن، چه می گوید.

حق سکوت متهم، یکی از اصول و قواعدی است که معیار یک دادرسی عادلانه بوده و در واقع، نتیجه مستقیم اصل برائت می باشد. بر مبنای اصل برائت، هیچ کس از نظر قانون، مجرم محسوب نمی شود، مگر اینکه جرم او، در دادگاه صالح، به موجب ادله اثبات دعوا، ثابت گردد.

اصل برائت که یکی از اصول مهم در نظام دادرسی ایران است، در ماده 197قانون آیین دادرسی مدنی نیز آمده است که: «اصل، برائت است، بنابراین اگر کسی مدعی حق یا دینی بردیگری باشد، باید آن را اثبات کند، درغیر این‌ صورت با سوگند خوانده،  حکم‌ برائت صادر خواهد شد.»

حق سکوت متهم، از زمانی که قانون آیین دادرسی، شکل گرفته، به رسمیت شناخته شده و در قانون آیین دادرسی کیفری مصوب سال هزار و دویست و نود تا به امروز، این حق، به شکل قانونی، برای متهم در نظر گرفته می شود.

در این راستا و بر اساس قانون، اگر متهم، سکوت کند، بازپرس، دادیار یا مسئول تحقیق پرونده، باید از طرق دیگر، مثل تحقیق از شهود و مطلعین، اقدام به جمع آوری ادله کنند و حق اجبار و شکنجه متهم را برای اقرار ندارند.

حق سکوت در ماده 197 قانون آیین دادرسی کیفری جدید

در قانون آیین دادرسی کیفری، حقوق متهم، مورد پیش بینی قرار گرفته است که حق برخورداری از وکیل و حق سکوت متهم، از جمله این حقوق می باشند. در این بخش از مقاله، قصد داریم، درباره حق سکوت متهم، صحبت کنیم. 

در ماده 179 قانون آیین دادرسی کیفری جدید، مصوب سال هزار و سیصد و نود و دو ، به موضوع سکوت متهم اشاره شده است. ماده 197 قانون آیین دادرسی کیفری جدید، مقرر می دارد : " متهم، می تواند سکوت اختیار کند. در این صورت، مراتب امتناع وی، از دادن پاسخ یا امضای اظهارات، در صورت مجلس، قید می شود." 

در واقع، بر اساس این ماده، به متهم، این اجازه داده شده است که از پاسخ به سوال های مرتبط با کشف جرم و تعقیب متهم خودداری کند یا در صورت ارائه صورت مجلسی که اظهارات وی در آن مندرج است، از امضای آن، امتناع نماید.

پس از توضیح در خصوص حق سکوت متهم در ماده 197 قانون آیین دادرسی کیفری جدید، در ادامه مقاله، قصد داریم، در خصوص اعمال این حق، صحبت کرده و بگوییم که حق سکوت متهم، تا چه زمانی، اعتبار خواهد داشت.

اعمال حق سکوت متهم

حق سکوت، از حقوق متهم است و بنابراین باید، از همان مراحل ابتدای رسیدگی به پرونده، به همراه تفهیم اتهام، به متهم، یادآوری گردد. یعنی باید، به متهم گفته شود که حق سکوت دارد یا می تواند، تا زمان حضور وکیل، از امضای صورت جلسه یا اقرار، خودداری نماید.

در صورت استفاده و اعمال این حق، هیچ کس، حق شکنجه متهم را حین بازجویی، نخواهد داشت و صرفا، مراتب سکوت وی، باید، در صورت مجلس بازجویی، توسط مسئول تحقیق پرونده، درج گردد. اعمال حق سکوت متهم، از اولین مرحله تعقیب کیفری پرونده، اعتبار دارد و تا پایان رسیدگی، باید محترم شمرده شود.

از آنجا که حق سکوت، صرفا منحصر به متهم بوده و با توجه به اینکه متهم، با مجرم و محکوم متفاوت است، جهت کسب اطلاعات بیشتر در خصوص تفاوت این سه مفهوم، مطالعه مقاله زیر که در قسمت در ادامه بخوانید آمده است، پیشنهاد می گردد.

برای دریافت اطلاعات بیشتر در مورد ماده 197 قانون آیین دادرسی کیفری در کانال تلگرام آیین دادرسی و ادله اثبات دعوا عضو شوید. کارشناسان مرکز مشاوره حقوقی دینا نیز آماده اند تا با ارائه خدماتی در زمینه مشاوره حقوقی تلفنی دینا به سوالات شما عزیزان پیرامون ماده 197 قانون آیین دادرسی کیفری پاسخ دهند