چک الکترونیکی

چک الکترونیکی، چکی است که با صدور آن، صادرکننده، تمام یا بخشی از موجودی حساب خود را در بانک، به یک شخص ثالث، انتقال داده و نحوه صدور، ثبت و تایید این نوع جدید از چک، تماما به شکل الکترونیکی و اینترنتی و از طریق سامانه چکاد بانک مرکزی و با استفاده از امضای دیجیتال، انجام می گیرد. 

یکی از اسناد تجاری، چک بوده که در کنار سفته، از پرکاربردترین ابزار پرداخت و جایگزین پول نقد و همچنین، تضمین انجام تعهدات، از سوی متعهدین می باشد و نقش آن، در عرصه های تجاری و غیر تجاری، غیر قابل انکار است.
اما، اخیرا، با عزم دولت، برای اجرای کامل قانون جدید صدور چک، نوع جدیدی از چک، به نام چک الکترونیکی نیز مطرح گردیده که قرار است این طرح، از طریق سه بانک تجارت، صادرات و پارسیان، انجام گرفته و با توجه به جدید بودن این نوع از چک، لازم است تا مقررات مربوط به نحوه صدور، ثبت و تایید آن، مورد بررسی قرار گیرد.
لذا، با توجه به اهمیت این پدیده جدید، در این مقاله، پس از پاسخ به این سوال که چک الکترونیکی چیست، به بررسی قانون این چک، پرداخته و پس از معرفی سامانه آن، نحوه صدور، ثبت و تایید چک الکترونیکی را نیز توضیح خواهیم داد. 

چک الکترونیکی چیست

در سال های اخیر، با گسترش اینترنت، سامانه ها و برنامه های آنلاین، ارائه خدمات بخش خصوصی و دولتی را تسهیل و تسریع کرده اند. یکی از این خدمات، صدور، ثبت و تایید چک الکترونیک بوده که اگرچه در قانون صدور چک، مورد تصریح قانون گذار قرار گرفته، اما، بحث ایجاد آن، اخیرا از سوی دولت مطرح شده است. 

از آنجا که این چک، دارای سامانه صدور و قانون نحوه ثبت و تایید مخصوص به خود بوده و تفاوت های قابل توجهی را با چک های کاغذی و سنتی داشته، در این بخش، به این سوال پاسخ خواهیم داد که چک الکترونیکی چیست و سپس، در بخش های بعد، قانون، نحوه صدور، ثبت و تایید آن را توضیح خواهیم داد.

در پاسخ به این سوال که چک الکترونیکی چیست، باید گفت، از حیث محتوا، کارکرد و آثار، چک الکترونیکی، در واقع، همان چک سنتی بوده که بر روی کاغذ مخصوص چک، تنظیم می گردد و به موجب آن، دارنده حساب، بخشی از موجودی خود را در بانک، به دارنده چک، انتقال می دهد.

اما، از نظر نحوه صدور، ثبت و تایید، این چک، دارای تفاوت های آشکاری با چک های کاغذی بوده که لزوم بررسی دقیق تر آن را ایجاب می کند. به طور کلی، باید گفت، عملیات چک الکترونیکی، همانطور که از عنوان آن، مشخص است، در تمام مراحل صدور، ثبت و تایید، به صورت الکترونیکی و اینترنتی، انجام گرفته و در نتیجه، کاغذ از این فرآیند، به طور کامل، حذف می شود.

بنابراین، در پاسخ به این سوال که چک الکترونیکی چیست، باید گفت، چک الکترونیکی، نوعی از چک است که به موجب آن، دارنده، تمام یا بخشی از موجودی حساب خود را در بانک، به شخص ثالثی، منتقل کرده و تمام عملیات مربوط به صدور، ثبت و تایید این چک، از طریق سامانه مخصوص آن، یعنی سامانه چکاد بانک مرکزی و به صورت اینترنتی و با استفاده از امضای دیجیتال، انجام می گیرد. لازم به ذکر است که در مرحله اول، صدور چک الکترونیکی، این طرح، در سه بانک تجارت، صادرات و پارسیان اجرا خواهد شد.

قانون چک الکترونیکی

یکی دیگر از مسائلی که در رابطه با چک الکترونیکی، باید مورد بررسی قرار گیرد، قانون مربوط به این چک می باشد. لذا، در این بخش، قصد داریم تا به بررسی قانون چک الکترونیکی، پرداخته و به این سوال پاسخ دهیم که مقررات حاکم بر این چک، تابع چه قانونی می باشد؟

قانون چک الکترونیکی، قانون صدور چک بوده که در تبصره الحاقی ماده 1 خود، در مورد این نوع از چک صیاد، چنین مقرر داشته است: « قوانین و مقررات مرتبط با چک، حسب مورد، راجع به چک‌ هایی که به شکل الکترونیکی (داده پیام) صادر می ‌شوند نیز لازم‌الرعایه است. بانک مرکزی، مکلف است ظرف مدت یک‌ سال پس از لازم‌الاجرا شدن این قانون، اقدامات لازم در خصوص چک‌ های الکترونیکی (داده پیام) را انجام داده و دستور العمل‌ های لازم را صادر نماید. »

بنابراین، چک الکترونیکی، برای نخستین مرتبه در قانون صدور چک، مورد تصریح قرار گرفته، هرچند جزئیات آن، در این قانون، مشخص نشده است. در ادامه، به توضیح سامانه، نحوه صدور، ثبت و تایید این چک، خواهیم پرداخت.

سامانه چک الکترونیکی

هرچند چک الکترونیکی، هنوز به صورت کامل، راه اندازی نشده، اما، بر اساس اعلام دولت، زیرساخت های آن، فراهم گردیده و قرار است تا در آبان ماه سال 1401، از آن، در سه بانک تجارت، صادرات و پارسیان، رونمایی شود. زیرساخت های اصلی چک الکترونیکی، به دو بخش تقسیم می گردند: امضای دیجیتال و سامانه چک الکترونیکی. 

یکی از زیرساخت های چک الکترونیکی، امضای دیجیتال بوده که در چند سال گذشته، تمام بسترهای راه اندازی آن، توسط دولت، فراهم شده و هم اکنون نیز در بسیاری از امور مانند دریافت اینترنتی برگ تشخیص مالیاتی، قابل استفاده می باشد و برای چک الکترونیکی، باید از طریق برنامه هامون چک، انجام شود.

زیرساخت دیگر چک الکترونیکی، سامانه مخصوص به آن بوده که بر اساس اعلام دولت و بانک مرکزی، سامانه ای که تحت عنوان سامانه چکاد(سامانه چک امن دیجیتال)، به تازگی تاسیس شده است، به عنوان سامانه صدور چک الکترونیکی، به متقاضیان، ارائه خدمات خواهد کرد.

نحوه صدور چک الکترونیکی

اولین مرحله از مراحل ایجاد هر یک از اسناد تجاری، من جمله چک، مرحله صدور آن سند، توسط صادر کننده می باشد. از آنجا که در صورت عدم رعایت مقررات صدور، سند تجاری از اعتبار خواهد افتاد و با توجه به اینکه صدور چک الکترونیکی، متفاوت از چک های سنتی بوده، در ادامه، به توضیح نحوه صدور چک الکترونیکی می پردازیم.

طبق اعلام انجام گرفته از سوی بانک مرکزی، نحوه صدور چک الکترونیکی، از طریق سه بانک تجارت، صادرات و پارسیان، به صورت اینترنتی و از طریق سامانه چکاد بوده و بدین منظور، متقاضی صدور چک، باید با نصب برنامه هامون، برای ثبت امضای دیجیتال یا الکترونیکی، اقدام کرده و سپس، با استفاده از امضای دیجیتال، از طریق سامانه چکاد، برای صدور چک الکترونیکی، اقدام نماید.

لازم به ذکر است که هنوز اطلاعیه ای، مبنی بر نحوه دقیق صدور چک الکترونیکی، از سوی بانک مرکزی، صادر نشده و به محض راه اندازی قطعی سامانه چکاد ، راهنمای تصویری نحوه صدور چک الکترونیکی، به این بخش از مقاله، اضافه می گردد.

نحوه ثبت چک الکترونیکی

مطابق قانون صدور چک جدید، پس از صدور چک، صادر کننده، باید برای ثبت آن در سامانه صیاد اقدام نموده و صرفا، پس از ثبت چک به نام یک شخص معین و تایید وی، چک صادر شده، به شخص دیگری، منتقل می گردد. به همین دلیل، ممکن است این سوال در مورد چک الکترونیکی نیز مطرح گردد که نحوه ثبت آن به چه صورت است؟

با توجه به جدید بودن سامانه چکاد و همچنین، چک الکترونیکی، هنوز، در مورد نحوه ثبت چک الکترونیکی، اعلام رسمی از سوی بانک مرکزی، انجام نگرفته، اما، با توجه، به معرفی سامانه چکاد، به عنوان سامانه اختصاصی چک الکترونیکی، نحوه ثبت چک الکترونیکی نیز از طریق سامانه چکاد سه بانک تجارت، صادرات و پارسیان، می باشد.

از آنجا که هنوز چک های کاغذی، موجود بوده و ثبت این گروه از چک ها که تحت عنوان چک صیادی، شناخته شده، به روش خاصی و از طریق سامانه صیاد، انجام می گیرد، پیشنهاد می شود، جهت کسب اطلاعات بیشتر در مورد نحوه ثبت چک در سامانه صیاد، مقاله زیر مطالعه شود.

نحوه تایید چک الکترونیکی

زمانی که چک، توسط صادرکننده صادر می شود، تا زمانی که توسط گیرنده و در سامانه صیاد، تایید نشود، این چک، به گیرنده، منتقل نخواهد شد. با توجه به اهمیت این مساله، در این بخش، به توضیح نحوه تایید چک الکترونیکی، خواهیم پرداخت.

همانند آنچه در مورد نحوه ثبت چک الکترونیکی، گفته شد، نحوه تایید آن نیز هنوز به طور دقیق، توسط بانک مرکزی، اعلام نشده است. به همین دلیل، می توان گفت که تایید این چک نیز همانند نحوه صدور آن، از طریق سامانه چکاد، انجام خواهد گرفت.

لازم به ذکر است که در صورت اعلام قطعی نحوه تایید چک الکترونیکی، از سوی بانک مرکزی، راهنمای تصویری آن، به این بخش از مقاله اضافه می گردد و متن این قسمت از مقاله، جهت استفاده خوانندگان محترم، به روز رسانی خواهد شد.

برای دریافت اطلاعات بیشتر در مورد نحوه صدور، ثبت و تایید چک الکترونیکی در کانال تلگرام حقوق تجاری عضو شوید. کارشناسان مرکز مشاوره حقوقی دینا نیز آماده اند تا با ارائه خدمات مشاوره حقوقی تلفنی دینا به سوالات شما عزیزان پیرامون نحوه صدور، ثبت و تایید چک الکترونیکی پاسخ دهند.