حقوق و تکالیف خواهان و خوانده در جلسه اول دادرسی

حقوق و تکالیف خواهان در جلسه اول دادرسی ، با رعایت شرایط خاص آن، ناظر بر طرح ایرادات و اعتراضات ، افزایش خواسته ، جلب شخص ثالث و استرداد دادخواست است . حقوق و تکالیف خوانده در جلسه اول دادرسی نیز ، معطوف به طرح ایرادات ، طرح دعوای متقابل ، جلب شخص ثالث و تقاضای اخذ تامین از اتباع بیگانه می باشد .

رسیدگی به دعاوی حقوقی در دادگاه ها ، بر اساس تشریفات خاصی صورت می گیرد که در قوانین مربوطه همچون قانون آیین دادرسی مدنی ، به صورت دقیق ، تعیین شده است و خواهان و خوانده دعوی ، با توجه به قواعد شکلی مذکور در این قانون ، می توانند به نحو بهتری از حقوق قانونی خود در دادگاه دفاع نمایند .

بر اساس این قانون ، بهره مندی از برخی حقوق قانونی مربوط به طرح دفاعیات ، منوط به آن است که خواهان و خوانده ، در بازه زمانی خاصی ، مثلا جلسه اول دادرسی اقدام نمایند . به همین دلیل ، آشنایی با حقوق و تکالیف خواهان و خوانده در جلسه اول دادرسی و شرایط آن، امری مهم و حیاتی به نظر می رسد ؛ چرا که در غیر این صورت ، ممکن است طرفین ، امکان دفاع از خود را از دست بدهند .

به همین مناسبت ، در ادامه این مقاله ، قصد داریم ابتدا به بررسی این موضوع بپردازیم که منظور از جلسه اول دادرسی چیست . سپس ، حقوق و تکالیف خواهان و خوانده دعوی در جلسه اول دادرسی را بر اساس قانون آیین دادرسی مدنی ، توضیح خواهیم داد .

منظور از جلسه اول دادرسی چیست

زمانی که خواهان ، با مراجعه به دفاتر خدمات الکترونیک قضایی ، دادخواست خود را به ثبت می رساند ، وقت رسیدگی به دعوی توسط دادگاه صالح ، تعیین می شود و خواهان و خوانده دعوی ، حسب مورد ، این حق را دارند که در جلسه دادرسی حضور یافته و به نحو مناسبی از خود دفاع کنند . دفاعیات خواهان و خوانده دعوی ، در صدور حکم دادگاه ، نقش بسزایی خواهد داشت .

به همین دلیل ، بسیاری از افراد ، تمایل دارند با حضور در فرایند دادرسی دادگاه ، ادله ، مدارک و مستندات خود را ارائه نموده تا قاضی ، حکم حضوری صادر کند . با این حال ، باید دانست که حقوق و تکالیف قانونی خواهان و خوانده در دعاوی حقوقی ، به موجب قانون آیین دادرسی مدنی مشخص شده است و بعضا ، بهره مندی از برخی از این حقوق ، نیازمند آن است که طرفین ، در یک بازه زمانی مشخص ، اقدام کنند و پس از آن ، بهره مندی از حقوق مذکور ، دیگر امکان پذیر نیست .

در همین راستا ، قانون آیین دادرسی مدنی ، در برخی از مواد خود ، عباراتی همچون اولین جلسه دادرسی یا جلسه اول دادرسی را به کار برده که برخی حقوق و تکالیف خواهان و خوانده از جمله حقوقی که در ماده 84 قانون آیین دادرسی مدنی آمده، در آن بازه زمانی قابل اعمال است . لذا سوالی که مطرح می شود ، این است که منظور از جلسه اول دادرسی چیست ؟

در خصوص اینکه منظور از جلسه اول دادرسی چیست ، باید رای هیات عمومی دیوان عالی کشور را مورد توجه قرار داد که بر اساس آن ، منظور از اولین جلسه دادرسی یا جلسه اول دادرسی ، اولین جلسه رسیدگی است که موجبات قانونی طرح و استماع دعوای طرفین اعم از خواهان و خوانده دعوی ، فراهم باشد . در صورتی که بنا به دلایلی ، جلسه دادگاه تجدید شود ، جلسه بعدی ، جلسه اول دادرسی محسوب نمی شود .

اداره حقوقی قوه قضاییه نیز ، در خصوص اینکه منظور از جلسه اول دادرسی چیست ، اعلام کرده که اولین جلسه دادرسی ، زمانی است که وقت اولین رسیدگی دادگاه ، به خواهان و خوانده دعوی ، از طریق سایت ابلاغ قضایی ، اعلام و رسیدگی به دعوی شروع شده باشد . البته در صورتی که جلسه ، برای ابلاغ وقت رسیدگی به خواهان و خوانده دعوی تجدید شود ، آن جلسه ، جلسه اول دادرسی محسوب نمی شود .

بنابراین ، در خصوص جلسه اول دادرسی ، باید خاطر نشان کرد که اولین جلسه دادرسی ، به اولین جلسه ای گفته می شود که شرایط و موجبات رسیدگی به دعوی توسط دادگاه ، فراهم بوده باشد و علاوه بر بیان اظهارات توسط خواهان ، خوانده دعوی نیز ، فرصت دفاع از خود را در برابر دادخواست خواهان ، داشته باشد .

لذا اگر پس از تقدیم دادخواست و دعوت طرفین ، بنا به دلایلی ، جلسه تجدید شده و در تاریخ دیگری تشکیل شود ، آن جلسه ، اولین جلسه دادرسی محسوب نمی شود . همچنین ، در صورتی که خوانده ، فرصت دفاع از خود را در جلسه اول پیدا نکند و به خاطر اظهارات طولانی خواهان ، جلسه تمدید شود ، جلسه بعدی نیز ، ادامه جلسه اول دادرسی محسوب خواهد شد .

در مقابل ، اگر که زمان رسیدگی به خوانده ابلاغ شده باشد ، اما وی بدون عذر موجه در جلسه دادرسی حاضر نشود و یا اینکه علی رغم اینکه امکان دفاع از خود را در جلسه دارد ، اقدامی انجام ندهد ، به دلیل اینکه دادگاه فرصت دفاع را به وی داده ، اما خود خوانده از آن استفاده نکرده است ، آن جلسه ، جلسه اول دادرسی محسوب خواهد شد .

نکته مهمی که در خصوص اولین جلسه دادرسی وجود دارد ، آن است که در برخی از مواد قانون آیین دادرسی مدنی در خصوص حقوق و تکالیف خواهان و خوانده دعوی ، عبارت « تا اولین جلسه دادرسی » به کار رفته و در برخی دیگر ، عبارت « تا پایان اولین جلسه دادرسی » ؛ در حالی که این دو مفهوم به هم نزدیکند ، تفاوت هایی هم با یکدیگر دارند .

عبارت « تا اولین جلسه دادرسی » ، به بازه زمانی گفته می شود که از تقدیم دادخواست توسط خواهان شروع شده و تا اولین اقدامی که شخص در اولین جلسه دادرسی انجام می دهد ، خاتمه پیدا می کند . اما عبارت « تا پایان اولین جلسه دادرسی » ، به بازه زمانی تقدیم دادخواست تا هر زمانی که جلسه اول دادرسی خاتمه پیدا نکرده است ، اطلاق خواهد شد که در ادامه ، حقوق و تکالیف خواهان و خوانده دعوی را با توجه به بازه های زمانی ذکر شده ، توضیح خواهیم داد .

حقوق و تکالیف خواهان در جلسه اول دادرسی

خواهان ، به شخصی گفته می شود که با ارائه دادخواست به دادگاه ، تقاضای رسیدگی می نماید . به دنبال آن ، دادگاه وقت رسیدگی تعیین نموده و طرفین را دعوت به حضور می نماید . در صورتی که موجبات قانونی طرح و استماع دعوی توسط خواهان و خوانده فراهم باشد ، جلسه اول دادرسی تشکیل شده محسوب می شود .

اما از آن جهت که بهره مندی از برخی حقوق مذکور در قانون ، صرفا در جلسه اول دادرسی و با شرایط خاص، میسر است ، ممکن است این سوال مطرح شود که حقوق و تکالیف قانونی خواهان در جلسه اول دادرسی چیست و خواهان ، در جلسه اول دادرسی از چه حقوقی برخوردار خواهد بود و چه تکالیفی دارد ؟

یکی از مهم ترین حقوق و تکالیف خواهان در جلسه اول دادرسی ، آن است که وی می تواند ایرادات و موانع رسیدگی به دعوی که در مواد 84 الی 92 قانون آیین دادرسی مدنی بیان شده است را مطرح نماید ؛ مثل ایراد عدم اهلیت طرف مقابل . البته ، اگر این ایرادات تا پایان جلسه اول دادرسی اعلام نشود ، دادگاه مکلف نیست جدا از ماهیت دعوی ، نسبت به آن رای دهد .

یکی دیگر از حقوق خواهان در جلسه اول دادرسی ، امکان افزایش خواسته ای است که ابتدائا ضمن دادخواست اصلی ، بیان شده است . در این شرایط ، دادگاه مکلف می شود که بر اساس خواسته جدید خواهان ، رسیدگی و اقدام به صدور رای نماید . همچنین ، تغییر نحوه دعوی ، تغییر خواسته یا درخواست نیز ، در صورتی امکان پذیر است که تا پایان اولین جلسه دادرسی طرح شود و البته ، این تغییر یا افزایش ، با دعوای طرح شده ، مربوط باشد .

همچنین ، بر اساس قانون آیین دادرسی مدنی ، خواهان می تواند تا اولین جلسه دادرسی ، دادخواستی را که ثبت نموده ، مسترد نماید که استرداد دادخواست توسط خواهان ، سبب می شود که دادگاه ، قرار ابطال دادخواست صادر نماید .

از دیگر حقوق و تکالیف خواهان در جلسه اول دادرسی ، آن است که خواهان می تواند در صورتی که جلب ثالث را لازم بداند ، تا پایان جلسه اول دادرسی ، با بیان جهات و دلایل خود ، این امر را اظهار کرده و ظرف سه روز ، دادخواست جلب ثالث را نیز ، به صورت کتبی ، تقدیم دادگاه نماید .

حقوق و تکالیف خوانده در جلسه اول دادرسی

زمانی که موجبات قانونی برای رسیدگی به اظهارات خوانده دعوی نیز فراهم شده باشد ، جلسه اول دادرسی تشکیل شده محسوب می گردد . اما خوانده دعوی نیز ، همچون خواهان ، از یکسری حقوق قانونی برخودار است که طبق قانون آیین دادرسی مدنی ، صرفا در جلسه اول دادرسی می تواند آنها را اعمال نماید . به همین دلیل ، در این قسمت ، قصد داریم به بررسی این موضوع که حقوق و تکالیف خوانده در جلسه اول دادرسی چیست ، بپردازیم .

یکی از مهم ترین حقوق و تکالیف خوانده در جلسه اول دادرسی آن است که وی ، صرفا تا جلسه اول دادرسی می تواند به بهای خواسته که خواهان ضمن دادخواست تعیین کرده ، ایراد مطرح نماید . در صورتی که درخواست کم کردن خواسته از سوی خواهان ، در هر مرحله ای از دادرسی مورد پذیرش می باشد .

از دیگر حقوق و تکالیف خوانده تا پایان اولین جلسه دادرسی ، آن است که وی می تواند ایرادات و اعتراضاتی را که طی مواد 84 الی 92 قانون آیین دادرسی مدنی بیان شده است را مطرح نماید که از جمله این ایرادات و اعتراضات می توان به ایراد عدم صلاحیت دادگاه ، ایراد عدم اهلیت طرف مقابل ، ایراد عدم سمت و غیره اشاره نمود . البته ، در صورتی که جهات این ایراد ، بعد از اولین جلسه دادرسی ایجاد شود ، همچنان می توان این ایرادات را مطرح نمود .

طرح دعوای متقابل ، از دیگر حقوق و تکالیف خوانده دعوا است که می بایست تا پایان اولین جلسه دادرسی مطرح شود . بر این اساس ، اگر خوانده ، بخواهد دعوایی را که با دعوای اصلی خواهان دارای یک منشا است ، علیه خواهان طرح کند ، می بایست تا پایان جلسه اول دادرسی این امر را بیان نماید .

جلب شخص ثالث به دادرسی ، از دیگر حقوقی است که خوانده دعوی دارد و می بایست آن را به صورت شفاهی ، تا پایان جلسه اول دادرسی بیان کرده و دادخواست مربوط به جلب ثالث را نیز ، ظرف سه روز تهیه و به شعبه دادگاه ارائه نماید .

یکی دیگر از حقوق و تکالیف خوانده تا پایان اولین جلسه دادرسی ، اخذ تامین از اتباع بیگانه است که بر اساس آن ، خوانده ایرانی ، می تواند از خواهان دعوی که تبعه دولت خارجی است ، برای تادیه خساراتی که ممکن است به وی وارد شود ، تامین اخذ نماید .

بر اساس قانون آیین دادرسی مدنی ، از دیگر حقوق خوانده ، طرح ادعای انکار و تردید نسبت به اعتبار اسناد ارائه شده توسط خواهان می باشد که این ایرادات نیز ، حتی الامکان می بایست تا جلسه اول دادرسی به عمل آیند . پیشنهاد می شود برای دریافت اطلاعات بیشتر ، مقاله زیر را نیز مطالعه نمایید .

برای دریافت اطلاعات بیشتر در خصوص حقوق و تکالیف خواهان و خوانده در جلسه اول دادرسی در کانال تلگرام آیین دادرسی و ادله اثبات دعوی عضو شوید . کارشناسان مرکز مشاوره حقوقی دینا نیز آماده اند تا با ارائه خدماتی در زمینه مشاوره حقوقی تلفنی دینا به سوالات شما عزیزان پیرامون حقوق و تکالیف خواهان و خوانده در جلسه اول دادرسی پاسخ دهند .