در حقوق ایران، قیم موقت به عنوان نماینده قانونی فردی تعیین می شود که به دلایلی مانند کم سنی، ناتوانی ذهنی یا اختلال روانی قادر به اداره امور خود نیست. این نهاد حقوقی که در مواد 1218 به بعد قانون مدنی پیش بینی شده، می تواند در حوزه های مختلفی از جمله مدیریت دارایی ها (امور حقوقی)، پیگیری پرونده های قضایی (امور کیفری) و رسیدگی به وضعیت افراد غایب (امور حسبی) اعمال شود.

 

نصب قیم موقت از جمله اقدامات حیاتی در نظام قضایی محسوب می شود، چرا که از یک سو از حقوق افراد ناتوان از جمله کودکان، بیماران روانی و اشخاص فاقد رشد عقلی محافظت می کند و از سوی دیگر، مانع سوءاستفاده از اموال و حقوق این افراد می شود. تاخیر در نصب قیم موقت ممکن است منجر به آسیب های جبران ناپذیر مالی یا حتی جسمی به محجور شود، از این رو دادگاه ها موظفند با سرعت و دقت لازم به این درخواست ها رسیدگی کنند.

 

با توجه به اهمیت این مساله، در مقاله حاضر، ابتدا به پرسش قیم موقت کیست پاسخ داده شده؛ سپس، شرایط، نحوه تعیین و آثار نصب چنین شخصی توضیح داده شده است و پس از بررسی تفاوت این نوع از قیم با قیم اتفاقی، درخواست نصب قیم موقت ، در پایان، یک نمونه دادخواست قیم موقت ارائه شده است.

قیم موقت کیست

یکی از اصطلاحاتی که در قانون مدنی و در رابطه با محجورین، مطرح و قواعد حاکم بر آن، تعیین گردیده، قیم موقت می باشد. به همین دلیل، ممکن است این سوالات مطرح گردد که قیم موقت کیست؟ و شرایط و نحوه تعیین وی، به چه صورت می باشد؟ برای پاسخ گویی به این سوالات، ابتدا لازم است تا تعریف واضحی از قیم داشته و سپس، به سوالات فوق نیز پاسخ داده شود.

 

قانون گذار در قانون مدنی، نهادهای متعددی را برای حمایت از اشخاص محجور(صغیر، سفیه و مجنون) پیش بینی نموده که یکی از نهادها، قیمومیت می باشد. قیم، به شخصی گفته می شود که در شرایط خاصی که محجور، ولی خاص(پد، جد پدری یا وصی آنها) نداشته یا قانونا، ولی خاص، حق مداخله در امور محجور را ندارد، از طرف دادگاه، تعیین شده تا امور مربوط به محجور را سامان داده و آن ها را اداره کند.

 

به موجب ماده 1235 قانون مدنی: « مواظبت شخص مولی علیه و نمایندگی قانونی او، در کلیه امور مربوطه به اموال و حقوق مالی او، با قیم است.» بنابراین، همانطور که ملاحظه می شود، قیم، حق دخالت در امور غیر مالی(مانند ازدواج) و مالی(مانند خرید و فروش اموال محجور) را داشته و در حدود اختیارات قانونی اعطا شده به وی، به اداره این امور می پردازد.

 

اما، قیم موقت کیست و در چه شرایطی تعیین می شود؟ در پاسخ این سوال، باید گفت، گاهی، شرایطی ایجاد می شود که در آن شرایط، امکان تعیین قیم دائم، وجود نداشته، اما، برای اینکه امور محجور، بدون مسئول نماند، قانون گذار، نهاد قیم موقت را پیش بینی نموده است.

 

در این شرایط، شخصی، به صورت موقت، به عنوان قیم محجور، تعیین شده و پس از برطرف شدن مانع یا فراهم شدن شرایط لازم، قیم دائمی محجور(که ممکن است خود قیم موقت باشد)، منصوب می گردد. پس از تعیین قیم دائم، ماموریت قیم موقت، به اتمام رسیده و وی دیگر، به عنوان قیم موقت، حق مداخله در امور محجور را نخواهد داشت. در بخش بعد، به تفصیل، در مورد شرایط تعیین قیم موقت، صحبت خواهیم کرد.

حتما بخوانید : قیم کیست

شرایط تعیین قیم موقت

علاوه بر این سوال که قیم موقت کیست، سوال مهم دیگری که در رابطه با این نهاد، مطرح می گردد، مساله شرایط تعیین چنین شخصی، برای اداره امور محجور می باشد. لذا، در این بخش، به پرسش شرایط تعیین قیم موقت چیست؟ پاسخ داده شده است.

 

برای تعیین شرایط تعیین قیم موقت، باید به سراغ قانون مدنی و قانون امور حسبی رفت. مطابق مقررات مربوط به نحوه تعیین قیم موقت، مذکور در مواد 1228 و 1250 قانون مدنی و ماده 99 قانون امور حسبی، در سه مورد، برای محجور، قیمی به شکل غیر دائمی، تعیین شده که این سه مورد، عبارتند از:

 

 

به موجب ماده 1228 قانون مدنی: « در خارج ایران، کنسول ایران یا جانشین وی، می تواند نسبت به ایرانیانی که باید مطابق ماده 1218 برای آنها قیم نصب شود و در حوزه ماموریت او ساکن یا مقیم اند، موقتا نصب قیم کند و باید تا ده روز پس از نصب قیم، مدارک عمل خود را به وسیله وزارت امور خارجه، به وزارت دادگستری بفرستد. نصب قیم مزبور، وقتی قطعی می گردد که دادگاه مدنی خاص تهران، تصمیم کنسول یا جانشین او را تنفیذ نماید.»

 

بنابراین، در شرایطی که محجور ایرانی، ساکن خارج از کشور باشد، کنسول ایران، برای وی، نصب قیم موقت کرده و این قیم تا زمان تنفیذ تصمیم کنسول، توسط محاکم ایران، امور مالی و غیر مالی محجور را اداره خواهد کرد.

 

 

ماده 1250 قانون مدنی، در مورد یکی دیگر از شرایط تعیین قیم موقت، مقرر داشته: « هرگاه، قیم، در امور مربوط به اموال مولی علیه یا نسبت به شخص مولی علیه، مرتکب جرمی شود و مورد تعقیب مدعی العموم واقع شود، دادگاه به تقاضای دادستان، موقتا قیم دیگری را برای اداره اموال مولی علیه، معین خواهد کرد »

 

با توجه به این ماده، در صورتی که قیم، در رابطه با اموال محجور، مرتکب جرمی مانند خیانت در امانت شده یا اینکه جرمی را در ارتباط با خود محجور، نظیر سوء استفاده جنسی، انجام دهد، دادستان، علیه وی، اعلام جرم کرده و تا زمانی که تکلیف این پرونده کیفری، مشخص گردد، قیم موقتی، جهت اداره امور محجور، تعیین خواهد شد.

 

 

مطابق ماده 99 قانون امور حسبی: « قیم، از تصمیم دادگاه، راجع به عزل خود و دادستان، از رد درخواست عزل قیم، می تواند تجدیدنظرخواهی نماید و مادامی که تکلیف قطعی معین نشده، امور صغیر به وسیله دادستان یا قیمی که موقتا برای محجور معین می شود، انجام خواهد شد»

 

بنابراین، یکی دیگر از شرایط تعیین قیم موقت، عزل قیم می باشد. در این شرایط، تا زمانی که حکم قطعی دادگاه تجدیدنظر در رابطه با عزل قیم، صادر نشده است، امور مالی و غیر مالی محجور، به وسیله قیم موقت، اداره می گردد.

 

در پایان این بخش، لازم به ذکر است که پیش از وجود شرایط اختصاصی فوق، لازم است تا شرایط عمومی نصب قیم، برای محجور، وجود داشته که این شرایط، در ماده 1218 قانون مدنی، مشخص شده اند. به موجب این ماده، در سه مورد، برای محجور، قیم تعیین می گردد:

 

1- صغیر، ولی خاص(پدر، جد پدری یا وصی آنها) نداشته؛ 2- مجنون و سفیه، جنون یا عدم رشدشان، متصل به صغر بوده (یعنی، در زمانی که صغیر بوده اند، سفیه یا مجنون هم بوده اند و در همان حال، وارد سن بلوغ شده اند) و ولی خاص نیز ندارند؛ 3- مجنون یا سفیهی که جنون یا عدم رشدشان، متصل به صغر نیست.(یعنی، زمانی که صغیر بوده اند، مجنون یا سفیه نبوده و در هنگام بلوغ نیز مجنون یا سفیه نبوده اند، اما پس از بالغ شدن، مجنون یا سفیه شده اند).

 

شرایط تعیین قیم موقت در امور حقوقی

 

در امور حقوقی، تعیین قیم موقت در امور حقوقی منوط به احراز شرایط خاصی است که قانونگذار به صورت دقیق مشخص کرده است. بر اساس ماده ۱۲۱۸ قانون مدنی، قیم موقت زمانی منصوب می شود که فرد به دلیل صغر سن، جنون یا عدم رشد قادر به اداره امور خود نباشد و نیاز به نماینده قانونی داشته باشد.

 

دادگاه پس از بررسی درخواست نصب قیم موقت و استناد به مدارک معتبر (مانند گواهی پزشکی در موارد جنون یا شناسنامه برای صغار)، در صورت احراز صلاحیت اخلاقی و توانایی مدیریتی فرد پیشنهادی، اقدام به صدور حکم می کند. علاوه بر این، نداشتن سوءپیشینه کیفری و تعهد به حفظ منافع محجور از دیگر شرایط ضروری برای نصب قیم موقت است. این قیم به امور حقوقی مانند مدیریت اموال رسیدگی خواهد کرد.

 

شرایط تعیین قیم موقت در امور کیفری

 

در امور کیفری، تعیین قیم موقت زمانی مطرح می شود که متهم یا مجنی علیه به دلیل صغر سن، جنون، یا اختلال روانی قادر به دفاع از حقوق خود نباشد. بر اساس قانون آیین دادرسی کیفری، دادگاه می تواند به درخواست مقام قضایی یا بستگان، برای چنین افرادی قیم موقت تعیین کند تا از حقوق آن ها در فرآیند دادرسی (از مرحله تحقیقات تا صدور حکم) حمایت شود.

 

قیم موقت در این موارد باید تابعیت ایرانی، صلاحیت اخلاقی، عدم سوءپیشینه کیفری و توانایی لازم برای پیگیری پرونده را داشته باشد. همچنین، دادگاه با در نظر گرفتن مصلحت محجور و با استناد به نظریه کارشناسی (مانند گواهی پزشکی قانونی)، اقدام به نصب قیم می کند.

 

شرایط تعیین قیم موقت در امور حسبی​

 

در امور حسبی، نصب قیم موقت برای افرادی که به دلایلی مانند صغر سن، جنون، سفاهت یا غیبت قادر به اداره امور خود نیستند، با رعایت شرایط خاصی انجام می شود. بر اساس قانون امور حسبی، دادگاه پس از بررسی درخواست و استناد به مدارک معتبر (مانند شناسنامه برای صغار، گواهی پزشکی برای مجانین یا اسناد غیبت)، در صورت احراز ضرورت و فوریت، اقدام به صدور حکم می کند.

 

قیم موقت باید دارای اهلیت قانونی، صلاحیت اخلاقی، عدم محکومیت موثر کیفری و توانایی مدیریت امور محجور باشد. همچنین، دادگاه می تواند با توجه به مصلحت محجور، برای قیم موقت شرایط و محدودیت های خاصی تعیین کند. این نصب تا زمان تعیین قیم دائم یا رفع علت حجر ادامه خواهد یافت و کلیه اقدامات قیم تحت نظارت دادگاه انجام می شود. همچنین مطابق با ماده عزل و تعیین قیم جدید و تعیین قیم موقت و سایر امور محجور که راجع به دادگاه است با دادگاهی است که بدوا تعیین قیم کرده است.

بیشتر بخوانید : تعیین قیم و موارد آن

 

 

مراحل و نحوه تعیین قیم موقت

در صورتی که شرایط تعیین قیم موقت وجود داشته باشد، برای محجور، قیمی به صورت غیر دائمی، تعیین شده و تا زمان تعیین قیم دائم، این فرد، به اداره امور مالی و غیر مالی محجور می پردازد. البته، تعیین این قیم، باید مطابق مقررات نحوه تعیین قیم موقت، انجام گرفته است. در ادامه، به توضیح مراحل و نحوه تعیین قیم موقت پرداخته شده است.

 

برای تعیین قیم موقت، در مورد عزل قیم یا تعقیب کیفری وی توسط دادستان، به درخواست دادستان، دادگاه خانواده، اقدام به تعیین قیم موقت و صدور قیم نامه کرده و این قیم، تا زمان تعیین قیم دائم، امور مالی و غیر مالی محجور را اداره خواهد کرد.

 

مراحل و نحوه تعیین قیم موقت برای ایرانیان محجور خارج از کشور، بدین صورت بوده که کنسول ایران یا جانشین وی، برای ایرانیان محجوری که در حوزه ماموریت او، ساکن بوده، تعیین قیم نموده و حداکثر، ظرف 10 روز، مدارک مربوطه را از طریق وزارت امور خارجه، برای وزارت دادگستری در ایران، ارسال می کند. دادگاه خانواده، به این تصمیم رسیدگی کرده و در صورتی که آن را مطابق شرایط قانونی، تشخیص دهد، حکم بر تنفیذ تصمیم کنسول، صادر خواهد کرد.

بیشتر بخوانید : ارث بردن از قیم

 

آثار تعیین قیم موقت

علاوه بر شرایط و مراحل نحوه تعیین قیم موقت، مساله دیگری که در رابطه با این نهاد حمایتی، باید مورد بررسی قرار گیرد، بحث آثار تعیین چنین شخصی می باشد. به همین دلیل، در این قسمت، با مراجعه به قانون مدنی، آثار تعیین قیم موقت را بررسی کرده و تاثیر چنین انتصابی بر امور محجور، توضیح داده شده است.

 

از آنجه که قانون گذار، در توضیح وظایف قیم موقت، استثنایی قائل نشده و وظایف وی را مانند قیم دائم می داند. بنابراین، اولین و مهم ترین اثر از آثار تعیین قیم موقت، آن است که وی باید قبل از هرگونه مداخله در امور محجور، صورت جامع اموال وی را برای دادستان، ارسال نماید.

 

به علاوه، قیم باید همانند یک امین، امور مالی محجور را اداره نموده و در این رابطه، محدودیت های قانون مدنی را مدنظر داشته باشد. به عنوان مثال، قیم موقت نمی تواند به سمت محجور، با خود معامله کرده و اموال خود را به محجور منتقل نموده یا اموال محجور را به خودش منتقل کند. همچنین، فروش یا رهن اموال غیر منقول محجور، باید با تایید دادستان، انجام گیرد.

 

برقراری اختیار انجام امور غیر مالی محجور، برای قیم، مانند ازدواج و طلاق وی نیز از دیگر آثار تعیین قیم موقت می باشد که لازم است در رابطه با این امور نیز مقررات قانون مدنی، مورد توجه قرار گیرد. به عنوان مثال، قیم صرفا در صورت پیشنهاد دادستان و تصویب دادگاه، می تواند همسر مجنون را طلاق دهد.

بیشتر بخوانید : استعفای قیم

 

تفاوت قیم موقت و قیم اتفاقی

یکی دیگر از اصطلاحاتی که در رابطه با قیمومیت مطرح می گردد، اصطلاح قیم اتفاقی بوده و لازم است تا تفاوت آن، با قیم موقت، مورد بررسی قرار گیرد. لذا، در این بخش، به پرسش تفاوت قیم موقت و قیم اتفاقی چیست؟ پاسخ داده شده است.

 

برای پاسخ به این سوال که تفاوت قیم اتفاقی و قیم موقت چیست، لازم است تا به قانون ماده واحده راجع به تعیین قیم اتفاقی، مصوب 1316 مراجعه شود. مطابق این قانون، در دو مورد، دادگاه، اقدام به تعیین قیم اتفاقی، برای محجور می کند:

 

زمانی که جرمی، علیه صغیر، انجام گرفته و صغیر، دارای ولی خاص یا قیم نبوده و تعیین قیم دائم نیز موجب فوت وقت می گردد، دادگاه، اقدام به تعیین قیم اتفاقی برای صغیر می نماید. لازم به ذکر است که این حکم، اختصاص به مواردی داشته که جرم انجام گرفته، جزء جرایم قابل گذشت بوده و رسیدگی آن، منوط به شکایت متضرر از جرم(محجور) می باشد.

 

در مواردی که در جرایم قابل گذشت، متضرر از جرم، فرد صغیری بوده که دارای ولی خاص یا قیم دائم است، اما، انجام دهنده جرم، خود ولی یا قیم می باشد. در این مورد نیز مطابق مقررات نحوه تعیین قیم، دادگاه، فرد واجد شرایطی را به عنوان قیم اتفاقی، منصوب می کند.

 

همانطور که ملاحظه می شود، در فرضی که قیم محجور، مرتکب جرم، نسبت به محجور شده، قیم اتفاقی، همان مفهوم قیم موقت را داشته و تفاوتی با قیم موقت ندارد. با این وجود، باید به این نکته توجه نمود که مفهوم قیم موقت و موارد تعیین آن، بسیار وسیع تر از قیم اتفاقی بوده که این موارد در بخش شرایط تعیین قیم موقت، توضیح داده شد.

بیشتر بخوانید : حدود اختیارات قیم

 

درخواست نصب قیم موقت

درخواست نصب قیم موقت معمولا در شرایطی مطرح می شود که فردی به دلیل بیماری، آسیب یا شرایط خاص نتواند به صورت موقت از حقوق خود مراقبت کند. این درخواست می تواند توسط خود فرد، خانواده یا نزدیکان وی انجام شود. نصب قیم موقت به این معنی است که شخص ثالثی به طور موقت اختیار تصمیم گیری در مورد اموال و امور شخصی فرد را به عهده می گیرد تا از حقوق و منافع او محافظت کند. مراحل درخواست نصب قیم موقت، به شرح زیر است.

 

در درخواست نصب قیم موقت، ارائه مدارک و مستندات کافی از اهمیت زیادی برخوردار است. این مدارک می تواند شامل گزارش های پزشکی، گواهی پزشکی قانونی، و سایر اسناد مرتبط با توانایی تصمیم گیری فرد باشد. همچنین، ممکن است لازم باشد که شهادت شاهدان یا سایر افراد مطلع نیز به درخواست ضمیمه شود. هدف از ارائه این مدارک، اثبات این موضوع است که فرد واقعا به دلیل شرایط خاص قادر به تصمیم گیری نیست و نیاز به یک قیم موقت دارد.

 

پس از تهیه درخواست و جمع آوری مدارک لازم، باید به دادگاه مربوطه ارائه شود. دادگاه پس از بررسی درخواست و شنیدن اظهارات طرفین، در صورت وجود شرایط لازم، قیم موقت را تعیین می کند. در این فرآیند، دادگاه ممکن است از کارشناسان مختلف مانند پزشکان یا روان شناسان برای ارزیابی شرایط فرد کمک بگیرد. پس از نصب قیم موقت، دادگاه بر عملکرد قیم نظارت می کند تا از حقوق فرد تحت قیمومیت محافظت شود.

بیشتر بخوانید: قیم اتفاقی

 

نمونه دادخواست قیم موقت

در بخش های قبل، به این سوال پاسخ داده شد که قیم موقت کیست و شرایط و نحوه تعیین وی، به چه صورت می باشد. در این بخش، یک نمونه دادخواست تعیین قیم موقت ارائه شده تا در موارد لزوم، مورد استفاده خوانندگان محترم، قرار گیرد. 

 

علاقه مندان به دانلود نمونه دادخواست قیم موقت، می توانند از طریق لینک زیر اقدام نمایند.

 

 

به منظور درخواست نصب قیم موقت، دادخواست باید به دادگاه صالح تسلیم شود و شامل اطلاعاتی همچون نام و مشخصات کامل محجور (صغیر، مجنون یا سفیه)، دلایل نیاز به قیم موقت (مانند عدم وجود ولی قهری یا عدم توانایی محجور در اداره امور)، مشخصات و صلاحیت های قیم پیشنهادی و مستندات قانونی (مانند شناسنامه، گواهی پزشکی یا مدارک غیبت) باشد. در متن دادخواست باید به مواد قانونی مرتبط (ماده ۱۲۱۸ قانون مدنی و مواد قانون امور حسبی) استناد شود و درخواست به طور واضح و مستدل بیان گردد. 

در ادامه بخوانید : بعد از فوت پدر قیم کیست

 

برای دریافت اطلاعات بیشتر در مورد قیم موقت در کانال تلگرام موضوعات حقوقی عضو شوید. کارشناسان مرکز مشاوره دینا نیز آماده اند تا با ارائه خدمات مشاوره حقوقی تلفنی دینا به سوالات شما عزیزان پیرامون قیم موقت پاسخ دهند.

 

 

سوالات متداول

1- قیم موقت کیست؟

2- شرایط تعیین قیم موقت در امور حقوقی، کیفری و حسبی چیست؟

3- مراحل و نحوه تعیین قیم موقت به چه صورت می باشد؟

---

نظرات کاربران