عقد ودیعه و اوصاف آن

عقد ودیعه، عقدی است که در آن، کسی، مال خود را به دیگری می سپارد تا شخص دیگر، به طور مجانی از آن نگهداری کند. سپردن خودروی خود، وقت سفر به همسایه، جهت مراقبت و نگهداری از آن، از جمله مثال های این عقد است. مودع یا ودیعه گذار و مستودع یا ودیعه گیر که به آن، امین نیز می گویند، طرفین عقد ودیعه هستند. مجانی بودن، عهدی بودن، جایز بودن از مهم ترین اوصاف عقد ودیعه می باشند.

قراردادها در حقوق، انواع مختلفی دارند و در قانون مدنی، موادی به قواعد مخصوص هریک از قراردادها، اختصاص داده شده است. به علت رواج بعضی از قراردادها و استفاده زیاد مردم از آن ها، نام برخی از عقود، بیشتر آشنا است و در این خصوص می توان به عقود یا قراردادهایی، مثل قرارداد اجاره، عقد بیع یا عقد رهن، اشاره کرد. اما، برخی دیگر از قراردادها، کمتر شناخته شده اند و با اینکه شاید ما در طول زندگی، ناخودآگاه، تحت تاثیر تبعات قانونی و حقوقی آن ها باشیم، نامشان را ندانیم.

از جمله عقودی که در طول زندگی، به طرق مختلف، در معرض آن قرار می گیریم و شاید در طول زندگی خود، بارها، بدون آنکه بدانیم، اقدام به انعقاد آن، نموده باشیم، می توان به عقد ودیعه اشاره کرد. این عقد، یکی از عقود مذکور در قانون مدنی می باشد که قواعد و خصوصیات منحصر به فرد خود را دارد. به علاوه، انعقاد عقد ودیعه، حتی به طور شفاهی، برای فردی که آن را پذیرفته است، آثار و تبعات قانونی و حقوقی به دنبال خواهد داشت. 

از این رو، در این مقاله، قصد داریم، با ذکر مثال، به بررسی این موضوع بپردازیم که معنی عقد ودیعه چیست؛ سپس، به تعریف اوصاف این عقد بپردازیم. چنانچه، پیرامون این موضوع، سوالاتی دارید، با ما همراه باشید.

عقد ودیعه چیست ؟

یکی از عقودی که شاید ما، بارها در طول زندگی خود، بدون آنکه آگاه باشیم، به طور شفاهی، اقدام به انعقاد آن، نموده ایم، عقد ودیعه است. در پاسخ به این پرسش که معنی عقد ودیعه چیست و اوصاف آن، چه می باشد؟ باید به مواد قانون مدنی مراجعه کرد. قانون مدنی، همانطور که به تعریف عقد معین و عقد نامعین و تفاوت آنها پرداخته، موادی را نیز بیان این موضوع اختصاص داده که معنی عقد ودیعه چیست.

ماده 607 قانون مدنی، در پاسخ به این پرسش که معنی عقد ودیعه چیست؟ مقرر می دارد: "ودیعه، عقدی است که به موجب آن، یک نفر، مال خود را به دیگری می‌ سپارد، برای آن که آن را مجانا، نگاه دارد. " بنابراین، هر زمانی که کسی مال خودش را به دیگری امانت بدهد تا برای وی به رایگان، نگه دارد، عقد ودیعه شکل می گیرد.

از جمله شروط عقد ودیعه که یک قرارداد معین بوده، آن است که نگه دارنده مال، آن را رایگان نگه دارد. اگر بابت نگه داری مال، پولی دریافت شود، عقد، دیگر، ودیعه نیست. از جمله مثال های عقد ودیعه، نگهداری کفش ها، به طور رایگان، در مساجد و حرم ها می باشد. سپردن منزل، جهت مراقبت از آن، به دوستان یا اقوام، هنگام سفر، از دیگر مثال های رایج عقد ودیعه است.

عقد ودیعه، برای صحیح بودن، ابتدا باید شرایط صحت معامله را داشته باشد. مشروع بودن جهت، معین بودن موضوع، قصد و رضا و اهلیت طرفین، از جمله شرایط عمومی صحت هر عقدی است. الزامی به اینکه شخص ودیعه دهنده، مالک مال مورد ودیعه باشد، وجود ندارد و بر اساس قانون، عقد ودیعه، می تواند توسط قائم مقام مالک یا شخصی که به طور ضمنی یا به صراحت، از مالک اجازه دارد نیز منعقد شود.

پس از توضیح در این خصوص که معنی عقد ودیعه چیست و مثال های آن چه می باشند، در ادامه، به بررسی طرفین عقد ودیعه می پردازیم و خواهیم گفت که تعریف اوصاف آن، چه می باشد.

دو طرف عقد ودیعه

در قسمت قبل، توضیح دادیم که معنی عقد ودیعه چیست و گفتیم که همانند هر قرارداد دیگری، نظیر قرارداد اجاره، طرفین منعقد کننده عقد ودیعه، باید از اهلیت انعقاد قرارداد، برخوردار باشند. پس از توضیح در این خصوص که معنی عقد ودیعه چیست و مثال های آن چه می باشد، در این قسمت، قصد داریم، در خصوص طرفین عقد ودیعه صحبت کنیم و بگوییم که بر اساس قانون مدنی، به هر یک از طرفین این عقد، چه می گویند. 

ماده 607 قانون مدنی، در قسمت انتهایی خود، طرفین عقد ودیعه را نام برده و نام حقوقی هریک از آن ها را گفته است. همانند بسیاری از عقود، نظیر عقد بیع، طرفین این عقد نیز، نام مخصوص به خود را دارند. این ماده، مقرر می دارد: " ودیعه‌ گذار، مودع و‌ ودیعه‌ گیر را مستودع یا امین می گویند." بر اساس این ماده، می توان گفت: طرفین عقد ودیعه، عبارتند از:

مودع: در عقد ودیعه، به کسی که مالش را به دیگری می دهد تا به طور رایگان، نگهدار آن باشد، مودع یا ودیعه گذار می گویند. 

مستودع یا امین: در عقد ودیعه، به کسی که مال دیگری را برای نگهداری رایگان، می پذیرد، مستودع، امین یا ودیعه گیر می گویند.

هردوی مستودع و مودع، باید از اهلیت قانونی انعقاد قرارداد، برخوردار بوده، در غیر این صورت، عقد منعقد شده، فاقد اعتبار و وجاهت قانونی خواهد بود.  

اوصاف عقد ودیعه

در قسمت قبل، در خصوص مفهوم عقد ودیعه، مثال های آن و طرفین این عقد، توضیح دادیم و گفتیم، همانند عقد بیع که ارکان عقد بیع و طرفین مخصوص به خود را دارد، این عقد نیز ارکان و طرفین منحصر به خود را داشته و بدون وجود طرفین عقد، وقوع آن، امکان پذیر نخواهد بود. در این قسمت، قصد داریم، به تعریف اوصاف عقد ودیعه، بپردازیم و بگوییم که اوصاف عقد ودیعه چیست. در تعریف اوصاف عقد ودیعه، مطابق مقررات قانون مدنی، باید گفت:

ودیعه، یک عقد معین است: معین بودن عقد ودیعه، به این معنا می باشد که در قانون، برای آن، عنوان مشخصی در نظر گرفته شده است.

ودیعه، یک عقد جایز است: بنابراین هر یک از مودع و مستودع ، هر زمان بخواهد، می‌ تواند آن را بر هم بزند. علاقه مندان، جهت کسب اطلاعات بیشتر، می توانند مقاله تعریف عقد جایز و عقد لازم و تفاوت آنها را مطالعه کنند.

عقد ودیعه، یک عقد مجانی است: یعنی مستودع یا امین، اجرت دریافت نمی کند.

عقد ودیعه، یک عقد عهدی است: یعنی مستودع، تعهد می کند که مال مورد امانت را نگه دارد.

عقد ودیعه، هم می تواند شفاهی منعقد شود و هم کتبی.

در قرارداد ودیعه، قبول امین شرط است، حتی اگر این قبول، با فعل نشان داده شود و لفظا بیان نگردد.

شایان ذکر است، اگر مالی که به ودیعه داده شده، منافعی داشته باشد، آن منافع، متعلق به مالک مال است نه امین.

برای دریافت اطلاعات بیشتر درباره عقد ودیعه و اوصاف آن​ در کانال تلگرام حقوق قراردادها و عقود عضو شوید. کارشناسان مرکز مشاوره حقوقی دینا نیز آماده اند تا با ارائه خدماتی در زمینه مشاوره حقوقی تلفنی دینا به سوالات شما عزیزان پیرامون عقد ودیعه و اوصاف آن​ پاسخ دهند.