ثبت ازدواج دائم و مجازات عدم ثبت آن

در ایران، ثبت ازدواج دائم از جمله الزامات قانونی است که عدم رعایت آن می تواند مجازات در پی داشته باشد. بر اساس قانون، عقد دائم بدون ثبت در شناسنامه فاقد اعتبار حقوقی کامل بوده و مشمول پیامدهای قانونی می شود. همچنین، صیغه دائم بدون ثبت در شناسنامه نیز به عنوان ازدواج رسمی شناخته نشده و طرفین ممکن است با جریمه یا محرومیت از برخی حقوق مواجه شوند. 

در نظام حقوقی ایران، ثبت ازدواج دائم به عنوان یک تکلیف قانونی برای زوجین محسوب می شود که ضمانت اجرای حقوقی دارد. چنانچه زوجین اقدام به عقد دائم بدون ثبت در شناسنامه نمایند، این ازدواج اگرچه از نظر شرعی معتبر است، اما از حیث حقوقی با نواقص جدی مواجه خواهد بود. به همین ترتیب، صیغه دائم بدون ثبت در شناسنامه نیز فاقد آثار حقوقی کامل بوده و ممکن است در مواردی مانند مطالبه نفقه، اجرت المثل یا حق ارث با چالش های قانونی روبرو شود.

اهمیت ثبت ازدواج دائم به حدی است که قانونگذار برای عقد دائم بدون ثبت در شناسنامه و صیغه دائم بدون ثبت در شناسنامه مجازات در نظر گرفته است. این مجازات ها می توانند شامل جریمه نقدی، عدم شناسایی رسمی رابطه زناشویی و حتی پیگرد قانونی در موارد خاص باشند. از آنجا که ثبت نکردن ازدواج ممکن است به سوءاستفاده های مالی، اجتماعی و اخلاقی منجر شود، دولت بر ضرورت ثبت ازدواج دائم تاکید دارد تا حقوق تمامی طرفین، به ویژه زنان و کودکان، به صورت کامل حفظ شود. 

بنابراین، با توجه به اهمیت این موضوع، در این مقاله، در ابتدا، لزوم ثبت ازدواج دائم بررسی شده و در ادامه، مجازات عدم ثبت آن را توضیح داده شده است. در ادامه نیز عقد دائم بدون ثبت در شناسنامه و  صیغه دائم بدون ثبت در شناسنامه مورد بررسی قرار گرفته است.

لزوم ثبت ازدواج دائم

مطابق قانون مدنی ، عقد ازدواج، هیچگونه تشریفاتی ندارد و می تواند بدون تنظیم سند رسمی انجام شود ؛ اما قانونگذار به دلیل برخی مصالح اجتماعی، بر لزوم ثبت ازدواج دائم، در دفتر رسمی ازدواج تاکید نموده است. به موجب ماده 20 قانون حمایت از خانواده مصوب سال 1391: " ثبت عقد نکاح دائم، فسخ و انفساخ آن، طلاق، رجوع و اعلام بطلان نکاح یا طلاق، الزامی است." 

با ثبت ازدواج، در صورت بروز اختلاف ، اثبات آن به آسانی امکان پذیر خواهد بود . علاوه بر این ، با استناد به ازدواجی که ثبت نشده است ، نمی توان در دادگاه درباره مسائل مربوط به آن ازدواج، دعوایی مطرح کرد. مگر آن که ازدواج دائم در دادگاه اثبات بشود، که فرآیند اثبات آن بسیار دشوار و زمان بر می باشد. مساله مهم دیگری که می توان از آن به عنوان، دلایل ثبت نکاح دائم اشاره کرد؛ بحث حقوق فرزندان حاصل از ازدواج است. مواردی مانند نفقه، حضانت، ارث و غیره منوط به ثبت نام فرزند در شناسنامه والدین است که عدم ثبت ازدواج والدین، این موضوع را با دشواری های زیادی مواجه خواهد کرد.

به همین دلیل ، قانون گذار، لزوم ثبت ازدواج دائم را پیش بینی نموده است و برای عدم انجام این تکلیف ، مجازات هایی نیز در نظر گرفته که در ادامه، بیان خواهد شد. همچنین، گفتنی است که در کنار ثبت ازدواج ، ثبت طلاق و ثبت رجوع از طلاق نیز به عنوان نوعی تکلیف ، الزامی شده است ؛ چرا که طلاق زوجین و یا رجوع مرد از طلاق نیز آثار و پیامدهای حقوقی مهمی را به دنبال خواهد آورد که عدم ثبت کردن این وقایع ، ممکن است بی نظمی هایی را در زمینه حقوق اشخاص به ویژه زوجه و فرزندان حاصل از ازدواج به وجود بیاورد.

مجازات عدم ثبت ازدواج دائم

 در بخش قبل گفته شد که ازدواج دائم باید ثبت بشود؛ سوالی که در این قسمت به پرسش آیا در قانون، مجازات عدم ثبت ازدواج دائم، پیش بینی شده است؟ پاسخ داده شده و در صورتی که پاسخ به این سوال مثبت است، مجازات ثبت نکردن عقد نکاح دائمی چیست ؟

 بر اساس ماده 49 قانون حمایت از خانواده مصوب سال 1391 : " چنانچه مردی، بدون ثبت در دفاتر رسمی، اقدام به ازدواج دائم نماید و از ثبت آن خودداری کند ، علاوه بر اینکه ملزم به ثبت ازدواج می شود ، به پرداخت جریمه نقدی ( از 80 میلیون ریال تا 180 میلیون ریال ) و حبس ( از 91 روز تا 6 ماه ) محکوم خواهد شد."

بنابراین، در حال حاضر، مطابق مقررات قانونی ، مجازات جرم عدم ثبت ازدواج دائم برای مردان، مجازات پیش بینی شده در قانون حمایت از خانواده، یعنی الزام به ثبت ازدواج دائم و جریمه نقدی و حبس می باشد. این مجازات می تواند در خصوص افرادی که اقدام به ازدواج سفید کرده اند نیز به دلیل عدم ثبت رسمی ازدواج خود اجرا شود. البته، این حکم، مختص عقد نکاح دائم است . یعنی در ازدواج موقت ، شوهر، موظف به ثبت کردن عقد نکاح نیست ؛ مگر در شرایط خاصی که در قانون بیان شده است.

عقد دائم بدون ثبت در شناسنامه

در قسمت های قبلی مقاله، به بررسی مواردی نظیر لزوم ثبت ازدواج دائم و مجازات عدم ثبت ازدواج دائم مورد بررسی قرار گرفته و به مجازات نقدی و حبس تعزیری این اقدام اشاره شد. ای قسمت از مقاله مباحث تکمیلی دو عنوان قبل بوده و در ادامه آن توضیحاتی در مورد عقد دائم بدون ثبت در شناسنامه داده شده است.

همانطور که در قسمت قبلی نیز گفته شد، عقد عادی بدون ثبت یا عقد دائم بدون ثبت در شناسنامه اگرچه از نظر شرعی معتبر است، اما بر اساس قوانین ایران دارای پیامدهای حقوقی و کیفری می باشد. مطابق ماده 49 قانون حمایت خانواده مصوب 1391، ثبت رسمی ازدواج دائم الزامی است و عدم انجام آن جرم محسوب می شود. مردی که از ثبت ازدواج خودداری کند، به مجازات هایی شامل جریمه نقدی درجه پنج (معادل 80 تا 180 میلیون ریال) و حبس تعزیری درجه هفت (91 روز تا 6 ماه) محکوم خواهد شد. همچنین زوجه این حق را دارد که از طریق مراجع قضایی، شوهر را به ثبت رسمی ازدواج ملزم نماید.

ثبت ازدواج دائم نه تنها یک تکلیف قانونی، بلکه ضامن حفظ حقوق خانواده و نظم اجتماعی است. قانونگذار با الزامی کردن ثبت ازدواج دائم، از یک سو از حقوق زنان و کودکان حمایت می کند و از سوی دیگر مانع سوءاستفاده های احتمالی می شود. این در حالی است که در مورد عقد موقت، تنها در موارد خاص مانند بارداری زن یا توافق طرفین، ثبت ازدواج الزامی خواهد بود. بنابراین، ثبت رسمی ازدواج دائم را باید گامی مهم در جهت استحکام بنیان خانواده و تضمین حقوق اعضای آن دانست.

صیغه دائم بدون ثبت در شناسنامه

در نظام حقوقی ایران، اصطلاح صیغه دائم حتی در مورد صیغه 99 ساله نیز از پایه نادرست است، چرا که در فقه اسلامی و قوانین مدنی کشور، ازدواج به دو شکل عقد دائم و عقد موقت (صیغه) تقسیم بندی شده است. برخلاف عقد دائم که مدت نامحدود دارد، عقد موقت به صورت ذاتی دارای مدت مشخص است و پس از پایان آن، رابطه زوجیت به صورت خودکار منقضی می شود. بنابراین، کاربرد عبارت صیغه دائم نه تنها در چارچوب قوانین موضوعه جایگاهی ندارد، بلکه از نظر شرعی نیز فاقد اعتبار است.

در مورد موضوع صیغه دائم بدون ثبت در شناسنامه باید گفت که بر اساس ماده 21 قانون حمایت خانواده مصوب 1391، ثبت عقد موقت در حالت عادی الزامی نیست، مگر در سه مورد خاص: توافق طرفین بر ثبت، وقوع بارداری، یا وجود شرط ضمن عقد. در غیاب این شرایط، عدم ثبت صیغه در دفاتر رسمی یا شناسنامه، تخلف محسوب نشده و آثار حقوقی آن تابع مفاد قرارداد بین زوجین خواهد بود. این رویکرد نشان دهنده انعطاف قانونگذار در تنظیم روابط خصوصی افراد است.

با این وجود، عدم ثبت صیغه می تواند چالش های عملی قابل توجهی ایجاد نماید. از جمله مشکلات شایع در این زمینه می توان به دشواری های اثبات رابطه زوجیت برای مواردی مانند صدور شناسنامه فرزند، دریافت نفقه یا مطالبه ارث اشاره کرد. همچنین این وضعیت ممکن است به بروز اختلافات حقوقی بین طرفین بیانجامد. از این رو، کارشناسان حقوقی معمولا توصیه می کنند حتی در مواردی که قانون ثبت را الزامی نکرده است، طرفین نسبت به ثبت رسمی عقد موقت اقدام نمایند تا از پیچیدگی های احتمالی آینده پیشگیری شود.

برای دریافت اطلاعات بیشتر در مورد ثبت ازدواج دائم و مجازات عدم ثبت آن در کانال تلگرام حقوق خانواده عضو شوید. کارشناسان مرکز مشاوره حقوقی دینا نیز آماده اند تا با ارائه خدمات مشاوره حقوقی تلفنی دینا به سوالات شما عزیزان پیرامون ثبت ازدواج دائم و مجازات عدم ثبت آن پاسخ دهند.