جرم قتل ، از جمله مهم ترین جرایمی است که علیه تمامیت جسمانی افراد ارتکاب یافته و منجر به فوت طرف مقابل می شود . نظر به اهمیت ارتکاب این جرم در فضای اجتماعی ، ضمانت های اجرایی مهمی نیز ، برای مقابله با آن ، در نظر گرفته شده است که از جمله آنها ، می توان به قصاص مرتکب قتل ، اشاره نمود .

با این حال ، بر اساس قواعد فقهی که در قانون مجازات اسلامی نیز انعکاس یافته است ، در صورتی که پدر یا جد پدری ، فرزند خود را به قتل رسانند ، امکان قصاص آنها منتفی بوده و صرفا ، حکم به پرداخت دیه به اولیای دم و نیز تعزیر مرتکب ، صادر خواهد شد . البته ، در شرایط خاصی ، امکان قصاص پدر توسط فرزند وجود دارد که با درخواست فرزندان به عنوان اولیای دم مقتول ، می توان پدر را به قصاص نفس محکوم کرد . لذا اطلاع از نحوه قصاص پدر توسط فرزندان ، به دلیل اهمیت اجتماعی این موضوع ، ضرورت دارد .

به همین مناسبت ، در ادامه این مقاله ، قصد داریم ابتدائا به این سوال پاسخ دهیم که آیا قصاص پدر توسط فرزند امکان پذیر است ؟ پس از آن ، شرایط قصاص پدر توسط فرزندان را بررسی نموده و مراحل و نحوه قصاص وی را بر اساس قانون ، شرح دهیم .

آیا قصاص پدر توسط فرزند امکان پذیر است

در قانون مجازات اسلامی ، کشتن دیگران ، تحت عنوان جرم قتل ، مورد جرم انگاری قرار گرفته است و برای مرتکب آن ، بسته به اینکه انجام جرم قتل ، از نوع عمدی ، شبه عمد و یا خطای محض باشد ، مجازات هایی پیش بینی شده است که از جمله آنها ، می توان به قصاص ، دیه و در مواردی هم ، تعزیر اشاره نمود .

به طور کلی ، در صورت اثبات ارتکاب جرم قتل عمد ، مجازات جرم ، قصاص می باشد که به معنای مقابله به مثل با مرتکب قتل و گرفتن جان وی می باشد . با این حال ، قصاص کردن مرتکب قتل عمد ، شرایط خاصی دارد که در صورت وجود آنها ، مرتکب ، قابل قصاص خواهد بود . یکی از مهم ترین شرایط قصاص قاتل بر اساس ماده 301 قانون مجازات اسلامی ، این است که قاتل ، پدر یا جد پدری مجنی علیه ( مقتول ) نباشد .

این حکم قانونی ، ریشه در فقه شیعه دارد که بر اساس آن ، پدر یا جد پدری ، در صورتی که فرزند خود را به قتل برسانند ، به مجازات اعدام یا قصاص ، محکوم نخواهند شد . بنابراین ، در صورتی که این سوال پرسیده شود که آیا قصاص پدر توسط فرزند امکان پذیر است یا خیر ، باید گفت که بر اساس قانون مجازات اسلامی ، در صورتی که پدر یا جد پدری ، فرزند خود را به صورت عمدی به قتل رسانند ، قصاص نمی شود .

البته ، ممکن است این سوال مطرح شود که پس مجازات پدری که فرزند خود را بکشد چیست ؟ در پاسخ به این سوال ، باید گفت که در صورتی که پدر یا پدر بزرگ پدری ، اقدام به قتل فرزند یا نوه خود نموده باشند ، می بایست به اولیای دم مقتول ، دیه پرداخت نمایند ؛ لذا در این نوع قتل ها ، به جای قصاص پدر ، می بایست از وی دیه گرفت .

همچنین ، بر اساس قانون مجازات اسلامی ، در صورتی که اقدام پدر مبنی بر قتل فرزند خود ، موجب اخلال در نظم و امنیت جامعه شود یا خوف آن برود که این عمل ، منجر به تجری دیگران شود ، دادگاه مرتکب را به مجازات سه تا ده سال حبس تعزیری ، محکوم خواهد کرد .

لذا همانطور که اشاره شد ، در صورت قتل عمدی فرزند توسط پدر یا جد پدری اش ، به جای قصاص مرتکب ، می توان از وی دیه گرفته و او را به حبس تعزیری ، محکوم نمود . البته ، قصاص پدر توسط فرزند ، در شرایط خاصی ، امکان پذیر می باشد و آن ، زمانی است که پدر ، مرتکب قتل فردی شده باشد که فرزندان ، اولیای دم وی محسوب می شوند ؛ مثل قتل مادر توسط پدر ؛ که در ادامه ، به توضیح آن خواهیم پرداخت .

حتما بخوانید: حکم قتل های خانوادگی

شرایط قصاص پدر توسط فرزند

بر اساس قانون مجازات اسلامی و احکام فقهی ، قصاص پدر یا جد پدری ، در صورت کشتن فرزند ، امکانپذیر نبوده ؛ بلکه به جای آن ، اولیای دم ، می توانند از وی دیه بگیرند و در شرایط خاصی هم ، می توان وی را به مجازات حبس ، محکوم کرد .

اما حکمی که به آن اشاره شد ، در مواردی جاری است که پدر ، اقدام به کشتن مستقیم فرزند خود نموده باشد که در این حالت ، نمی توان به این دلیل ، مجازات اعدام را برای پدر ، درخواست نمود . با این وجود ، گاهی پدر ، اقدام به قتل عمدی فرد دیگری می نماید که فرزندان ، اولیای دم وی محسوب می شوند . به عنوان نمونه ، گاهی ممکن است پدر ، اقدام به قتل همسر خود یعنی مادر فرزندانش نموده باشد .

در این حالت ، سوالی که ممکن است مطرح شود ، این است که آیا می توان پدر را به جرم کشتن مادر ، به قصاص نفس محکوم نمود ؟ همچنین ، این سوال به وجود می آید که در این شرایط ، مراحل و نحوه قصاص پدر توسط فرزند ، به چه صورت است ؟ در پاسخ به این سوال ، باید گفت که میان فقها ، در خصوص شرایط قصاص پدر ، اختلاف نظر وجود دارد .

برخی قائلند که چون نمی توان پدر را به خاطر کشتن فرزندانش قصاص نمود ، در صورتی که پدر ، فرد دیگری که فرزندان ، اولیای دم وی هستند را به قتل رسانده باشد ، باز هم امکان قصاص وی وجود ندارد . در مقابل ، دیگران معتقند عدم امکان قصاص پدر در صورت کشتن فرزند ، مانع از آن نیست که اگر پدر ، فرد دیگری همچون مادر آنها را کشت ، بتوان وی را به قصاص محکوم کرد ؛ لذا فرزندان به عنوان صاحب حق قصاص ، می توانند درخواست اعدام پدر را داشته باشند .

در هر حال ، در نظام حقوقی ایران ، نظر دوم صحیح تر به نظر می رسد و در همین راستا ، دیوان عالی کشور نیز ، در سال 1395 ، در خصوص پرونده ای که مردی ، همسر خود را به قتل رسانده ، رایی صادر کرده است که بر اساس آن ، به استناد ماده 310 قانون مجازات اسلامی ، در صورتی که قاتل ، پدر یا جد پدری مقتول نباشد ، قصاص ثابت است و اولیای دم همچون فرزندان وی ، صاحب حق قصاص محسوب شده و در این شرایط ، می توانند مجازات اعدام را برای پدر خود ، تقاضا نمایند .

بیشتر بخوانید: شکایت از والدین

 

مراحل و نحوه قصاص پدر توسط فرزند

بر اساس قانون مجازات اسلامی ، قصاص پدر توسط فرزند ، صرفا در شرایطی امکان پذیر است که وی ، اقدام به کشتن فردی نموده باشد که فرزندان ، اولیای دم وی محسوب شوند ، مثل قتل مادر توسط پدر که در این حالت ، فرزندان به عنوان اولیای دم مقتول ، می توانند درخواست قصاص پدر را ارائه نمایند . اما سوالی که در این خصوص ممکن است مطرح شود ، این است که مراحل و نحوه قصاص پدر توسط فرزند چیست ؟

اولین نکته مهم در خصوص مراحل و نحوه قصاص پدر توسط فرزند ( در صورتی که پدر ، کسی را کشته باشد که فرزندان ، اولیای دم وی باشند ) ، این است که پس از اثبات قتل عمد توسط پدر و صدور حکم دادگاه مبنی بر قصاص وی ، ابتدا ، فرزندان باید اجرای قصاص نفس را از واحد اجرای احکام دادگاه ، تقاضا نمایند ؛ در غیر این صورت ، امکان قصاص مرتکب ، وجود نخواهد داشت .

لازم به ذکر است که در شرایط گفته شده ، فرزندان می بایست هزینه اعدام قاتل یا تفاضل دیه را نیز ، پرداخت نمایند . به این معنا که بر اساس قانون مجازات اسلامی ، در صورتی که زن مسلمانی به صورت قتل عمدی ، کشته شود ، حق قصاص برای اولیای دم او محفوظ است ؛ لکن اولیای دم ، می بایست پیش از قصاص کردن ، نصف دیه کامل را به ورثه اش پرداخت کنند و در فرض مذکور ، فرزندان برای قصاص پدر ، می بایست نصف دیه کامل انسان را به ورثه وی پرداخت کنند . گفتنی است که در حال حاضر ، طبق قانون ، تفاضل دیه ، از صندوق تامین خسارت های بدنی پرداخت می شود .

لازم به ذکر است که اولیای دم مقتول ، هر زمان قبل از اعدام پدر ، می توانند اقدام به گذشت از قصاص نموده و به دریافت دیه ، رضایت دهند . اما در صورتی که بعضی از فرزندان ، موافق قصاص و برخی قصد دریافت دیه داشته باشند ، نحوه قصاص پدر به این صورت است که افرادی که قصد قصاص کردن پدر را دارند ، می بایست سهم دیه دیگران را که در صورت گذشت از قصاص به آنها تعلق خواهد گرفته را پرداخت کنند .

همچنین ، یکی از مراحل قصاص پدر توسط فرزند ، گرفتن اذن مقام رهبری با تماینده وی است که به این منظور ، قاضی اجرای احکام ، فرمی خاص را تهیه نموده و با ذکر مشخصات مربوط به پرونده ، در صورتی که رای دادگاه به صورت صحیح صادر شده باشد ، به رئیس قوه قضاییه ، جهت استیذان ارسال شده و در غیر این صورت ، ماده 477 قانون آیین دادرسی مدنی در خصوص اعاده دادرسی ، قابل اعمال خواهد بود .

پس از صدور اذن و وجود سایر شرایط قصاص پدر ، واحد اجرای احکام ، اقدام به تعیین تاریخ اجرای حکم قصاص نفس می نماید و تشریفات مربوط به قصاص ، بر طبق قانون ، به صورت کامل انجام شده و سپس ، قاتل توسط چوبه دار قصاص خواهد شد .

البته ، باید به این نکته نیز اشاره نمود که قصاص پدر به خاطر کشتن مادر ، در شرایطی امکان پذیر است که قتل ، عمدی بوده و تمامی شرایط قصاص وجود داشته و موانعی از قبیل جنون ، مستی ، مهدور الدم بودن ، دفاع مشروع و مشاهده زن در حال انجام زنا با مرد بیگانه ، وجود نداشته باشد . پیشنهاد می شود برای دریافت اطلاعات بیشتر در این خصوص ، مقاله زیر را نیز ، مطالعه نمایید .

در ادامه بخوانید: قصاص همسر قاتل

برای دریافت اطلاعات بیشتر در خصوص شرایط و نحوه قصاص پدر توسط فرزند در کانال تلگرام حقوق کیفری عضو شوید . کارشناسان مرکز مشاوره حقوقی دینا نیز آماده اند تا با ارائه خدماتی در زمینه مشاوره حقوقی تلفنی دینا به سوالات شما عزیزان پیرامون شرایط و نحوه قصاص پدر توسط فرزند پاسخ دهند .  

 

 

سوالات متداول

1- آیا امکان قصاص پدر توسط فرزند وجود دارد ؟

2- شرایط قصاص پدر توسط فرزند چیست ؟

3- مراحل و نحوه قصاص پدر توسط فرزند چیست ؟

---

نظرات کاربران